Sponsorlu Bağlantılar
Nevşehir taşlarının sarılığı daha belirgindir. Yöre ikliminin ve mimari sitilinin de evlerin inşasında kullanılan sarı trakit taşlarda bir etkisi olduğu görülmektedir.
Niğde ve yöresinde yapılmış olan bütün binalar; dini, sivil ve remi yapılarda aynı taşın kullanıldığı görülmektedir. Bu taşlarının büyük çoğunluğu da bina cephelerinde yer almıştır.
Niğde Evlerinde Kullanılan Taşlar
Binalarda kullanılan sarı taşlara bölgede kullanılan siyah renkli bazalt taşının da bir renk kattığı görülmektedir. Bu taşlar, sağlamlığından dolayı zemin katların köşelerinde, kapı, pencere sövelerinde ve çıkmaları taşıyan konsollarda uygulanmıştır. Ayrıca, duvarların arasındaki hatıllarda, kapı lentolarında, balkon ve çıkmalarda, kapı ve pencerelerde, dolaplarda, yüklüklerde de ahşaptan yararlanılmıştır.
Evlerin balkon ve pencere parmaklıklarında, kafeslerinde, tokmaklarında ve kilitlerinde demir ve pirinçten yararlanılmıştır. Taşların evlerde kullanılan kısımlar düşünüldüğünde de Niğde evlerinin geçmişten gelen bir kültürü de yaşattığı açıkça anlaşılmaktadır.
Eski ev tiplerinden bugüne dönüldüğünde rahat ve ince bir sanatın ruha yansıyan ve her daim nostaljiyle insanları geçmişe götüren geleneksel yapının içinde kültürü ile birlikte kendi tarihini de barındırmaktadır.
Evlerin balkon ve kapılarındaki o süslemeler, demir ve pirinçten yapılmış o tokmaklar insanları tarihe götürmekle kalmayıp eski günlerin özlemlerini de yaşatmaktadır.
Cumbalı taş ve ahşap evler birer birer yok olurken ne yazık ki Niğde tarihi de insanda, bu evlerle birlikte kaybolacakmış gibi bir his uyandırmaktadır.
Ker***ler Köylerde Göze Çarpar
Niğde sivil mimarisinde kerpice kullanımına bazı köyler dışında hemen hiç yer verilmemiştir. Özellikle Ağcaşar ve Kiledere de ker*** evlerin çokluğu dikkat çeker.
Bu yöredeki evler Kayseri ve Nevşehir evleri ile yakın benzerlikler göstermektedir. Yalnızca Bor ilçesinde taşın yanı sıra ker*** de kullanılmıştır.
Niğde sivil mimarisi incelendiğinde binanın temellerde moloz taşa yer verilmiştir. Cephede olmayan yan duvarlarda ve avlu duvarlarında ise moloz taş yoğun biçimde kullanıldığı göze çarpar. Üst örtülerde genellikle hasır ve toprak, en üstte de Çorak toprak kullanılmıştır.
Kiremitli çatılar ise eski evlerde hemen hemen hiç yok gibidir. Evlerin üst örtülerinde bazen Hezen Örme ismi verilen ağaçlarla kapatıldığı, üzerlerine tahta, hasır ve saz örtüldüğü de görülmektedir.
Anıtsal Güzellikteki Niğde Evleri
Niğde evlerinde göze çarpan bir özellikle evlerin yüksek duvarlarla çevrili olmasıdır. Avluya anıtsal bir görünümü veren bir kapıdan girilmektedir. Bu avlularda yemeklerin pişirildiği kemerli ocaklar, mutfak ve helâlara yer verilmiştir.
Bazı evlerde ise bu avludaki bölümler evin arkasındaki bir diğer avluya konulmuş olduğu görülür. Genellikle evlerin zemin katına kemerli bir kapıdan girilir, ikinci kata ise merdivenlerle çıkılmaktadır. Arazi yapısından ötürü çevredeki bazı evler ise Tol ismi verilen kemerli taş tonozlar üzerinde teraslar halinde yapılmıştır.
Bu tonozların bulunduğu yere de ahır, depo, samanlık kullanım için uygun görülerek yapılmış olduğu görülür. Bölgede olmak üzere Niğde’ye yakın Nevşehir’e bağlı bazı köylerde de tüf kayaların oyulması ile oluşturulan depo ve kilerler evin dışında yer almıştır. Derinkuyu civarlarında bu depoların yeraltında da bulunduğu görülmektedir.
Bazı evlerde zemin katlarda büyük kemerli ocağın bulunduğu mutfak ve hizmet birimleri bulunmaktadır. İkinci katlarda çoğunlukla sokağa bakan sofalar ve bunların çevresinde de geniş ve yüksek tavanlı el işçiliğinin örneklerinin gözleri okşadığı odalar sıralanmıştır.
Eski Niğde evlerinde iç sofalar dikkat çekmekte ve bu sofa tipleri evlerde görülmektedir. Tek katlı evlerde doğrudan sofaya geçilmekte ve evin merkezini oluşturan bu sofaya da bütün odalar açılmaktadır. Mübadele dönemini öncesinden kalan bazı evlerin sofaları ise dini inançlara uygun olarak yapılmış haç biçimindedir.
Sokağa Renk Katan Cepheler
Sokaktan bakıldığında evlerin cepheleri çıkmalarla hareketlendirilmesi göze çarpar. Niğde evlerinde değişik biçimlendirmeler kendi tarihi içinde çıkmalarla karşılaşılması yaşanılan yüzyılın bir göstergesi olarak görülmelidir. Bu çıkmalar dikdörtgen, üçgen ve yarım daire şeklindedir.
Bazı yapılarda ise taş konsollar üzerine binen çıkmalara da rastlanmaktadır. Cephedeki pencereler demir parmaklıklarla ve kafeslerle kapatılmıştır.
Buradaki demir kafesler S harfi şeklinde kıvrımlar meydana getirmiş, ayrıca damın üzerine yerleştirilen değişik formlardaki çörtenler de cephenin zengin bir görünüm kazanmasına için yapıldığını düşündürmektedir.
Niğde evlerindeki taş süslemelerindeki bezemeler ön plandadır. Katları birbirinden ayıran mukarnaslı, görünüşe yönelik silmeler, pencere aralarındaki mukarnas ve iyon başlıklı sütuncuklar pencereleri çevreleyen silme ve kemerler de görülmektedir.
Çıkmaların üzerine oturduğu konsollarda stilize edilmiş arslan, ejder, at gibi figüratif şekillerde yapılmış olduğu görülür. Bazı çörtenler de bunlara benzer şekilde arslan başlarını andırmaktadır. İç mekânlarda dolap ve yüklükler ile tavan göbekleri ahşap bezemelerle kaplanmıştır.
Yaşayan Niğde Konakları
Niğde’de eski evler denilince birkaç konak göze çarpmaktadır. Bunlar ise: Kadıoğlu Konağı, Resul Özkul… vs.dir.
Bu tür evlerin az oluşu Niğde’de yeni evlerin yapılmasıyla birlikte eski evlerin birer birer yıkıldığı, yıkılmasıyla da Niğde evlerinin tarihe karışmaya başladığı düşündürücüdür. Bununla beraber Kültür Bakanlığının ildeki 55 evi tescil ederek koruma altına aldığını öğreniyoruz.
Edinilen bilgilere göre Niğde’nin Aşağı Kayabaşı Mahallesi’ndeki Kadıoğlu Sokağı ile Sungur Mahallesi’ndeki Cullas Sokağı evleri koruma altında olup, Niğde evlerinin tipik örnekleri burada bulunmaktadır.
Bu tanınmış evlerin yanı sıra hala eski halini korumakta olan ancak bütün yeniliklere direnmekte olan ve fakat imkânsızlar nedeniyle yıkılamayan evlerin de koruma altına alınması gerektiği tarihi bir mecburiyet, bir görev olarak düşünülmelidir.
Her yeni evlerin yapılması demek her eski evin yıkılması demek anlamına gelmemelidir. Niğde evleri koruma altına alınarak onarımı yapılmalı ve eski Niğde evlerinin görünümüyle birlikte bir zamanların huzur ve sanatının zarafetini de bizlere göstermelidir.
Niğde ve yöresinde yapılmış olan bütün binalar; dini, sivil ve remi yapılarda aynı taşın kullanıldığı görülmektedir. Bu taşlarının büyük çoğunluğu da bina cephelerinde yer almıştır.
Niğde Evlerinde Kullanılan Taşlar
Binalarda kullanılan sarı taşlara bölgede kullanılan siyah renkli bazalt taşının da bir renk kattığı görülmektedir. Bu taşlar, sağlamlığından dolayı zemin katların köşelerinde, kapı, pencere sövelerinde ve çıkmaları taşıyan konsollarda uygulanmıştır. Ayrıca, duvarların arasındaki hatıllarda, kapı lentolarında, balkon ve çıkmalarda, kapı ve pencerelerde, dolaplarda, yüklüklerde de ahşaptan yararlanılmıştır.
Evlerin balkon ve pencere parmaklıklarında, kafeslerinde, tokmaklarında ve kilitlerinde demir ve pirinçten yararlanılmıştır. Taşların evlerde kullanılan kısımlar düşünüldüğünde de Niğde evlerinin geçmişten gelen bir kültürü de yaşattığı açıkça anlaşılmaktadır.
Eski ev tiplerinden bugüne dönüldüğünde rahat ve ince bir sanatın ruha yansıyan ve her daim nostaljiyle insanları geçmişe götüren geleneksel yapının içinde kültürü ile birlikte kendi tarihini de barındırmaktadır.
Evlerin balkon ve kapılarındaki o süslemeler, demir ve pirinçten yapılmış o tokmaklar insanları tarihe götürmekle kalmayıp eski günlerin özlemlerini de yaşatmaktadır.
Cumbalı taş ve ahşap evler birer birer yok olurken ne yazık ki Niğde tarihi de insanda, bu evlerle birlikte kaybolacakmış gibi bir his uyandırmaktadır.
Ker***ler Köylerde Göze Çarpar
Niğde sivil mimarisinde kerpice kullanımına bazı köyler dışında hemen hiç yer verilmemiştir. Özellikle Ağcaşar ve Kiledere de ker*** evlerin çokluğu dikkat çeker.
Bu yöredeki evler Kayseri ve Nevşehir evleri ile yakın benzerlikler göstermektedir. Yalnızca Bor ilçesinde taşın yanı sıra ker*** de kullanılmıştır.
Niğde sivil mimarisi incelendiğinde binanın temellerde moloz taşa yer verilmiştir. Cephede olmayan yan duvarlarda ve avlu duvarlarında ise moloz taş yoğun biçimde kullanıldığı göze çarpar. Üst örtülerde genellikle hasır ve toprak, en üstte de Çorak toprak kullanılmıştır.
Kiremitli çatılar ise eski evlerde hemen hemen hiç yok gibidir. Evlerin üst örtülerinde bazen Hezen Örme ismi verilen ağaçlarla kapatıldığı, üzerlerine tahta, hasır ve saz örtüldüğü de görülmektedir.
Anıtsal Güzellikteki Niğde Evleri
Niğde evlerinde göze çarpan bir özellikle evlerin yüksek duvarlarla çevrili olmasıdır. Avluya anıtsal bir görünümü veren bir kapıdan girilmektedir. Bu avlularda yemeklerin pişirildiği kemerli ocaklar, mutfak ve helâlara yer verilmiştir.
Bazı evlerde ise bu avludaki bölümler evin arkasındaki bir diğer avluya konulmuş olduğu görülür. Genellikle evlerin zemin katına kemerli bir kapıdan girilir, ikinci kata ise merdivenlerle çıkılmaktadır. Arazi yapısından ötürü çevredeki bazı evler ise Tol ismi verilen kemerli taş tonozlar üzerinde teraslar halinde yapılmıştır.
Bu tonozların bulunduğu yere de ahır, depo, samanlık kullanım için uygun görülerek yapılmış olduğu görülür. Bölgede olmak üzere Niğde’ye yakın Nevşehir’e bağlı bazı köylerde de tüf kayaların oyulması ile oluşturulan depo ve kilerler evin dışında yer almıştır. Derinkuyu civarlarında bu depoların yeraltında da bulunduğu görülmektedir.
Bazı evlerde zemin katlarda büyük kemerli ocağın bulunduğu mutfak ve hizmet birimleri bulunmaktadır. İkinci katlarda çoğunlukla sokağa bakan sofalar ve bunların çevresinde de geniş ve yüksek tavanlı el işçiliğinin örneklerinin gözleri okşadığı odalar sıralanmıştır.
Eski Niğde evlerinde iç sofalar dikkat çekmekte ve bu sofa tipleri evlerde görülmektedir. Tek katlı evlerde doğrudan sofaya geçilmekte ve evin merkezini oluşturan bu sofaya da bütün odalar açılmaktadır. Mübadele dönemini öncesinden kalan bazı evlerin sofaları ise dini inançlara uygun olarak yapılmış haç biçimindedir.
Sokağa Renk Katan Cepheler
Sokaktan bakıldığında evlerin cepheleri çıkmalarla hareketlendirilmesi göze çarpar. Niğde evlerinde değişik biçimlendirmeler kendi tarihi içinde çıkmalarla karşılaşılması yaşanılan yüzyılın bir göstergesi olarak görülmelidir. Bu çıkmalar dikdörtgen, üçgen ve yarım daire şeklindedir.
Bazı yapılarda ise taş konsollar üzerine binen çıkmalara da rastlanmaktadır. Cephedeki pencereler demir parmaklıklarla ve kafeslerle kapatılmıştır.
Buradaki demir kafesler S harfi şeklinde kıvrımlar meydana getirmiş, ayrıca damın üzerine yerleştirilen değişik formlardaki çörtenler de cephenin zengin bir görünüm kazanmasına için yapıldığını düşündürmektedir.
Niğde evlerindeki taş süslemelerindeki bezemeler ön plandadır. Katları birbirinden ayıran mukarnaslı, görünüşe yönelik silmeler, pencere aralarındaki mukarnas ve iyon başlıklı sütuncuklar pencereleri çevreleyen silme ve kemerler de görülmektedir.
Çıkmaların üzerine oturduğu konsollarda stilize edilmiş arslan, ejder, at gibi figüratif şekillerde yapılmış olduğu görülür. Bazı çörtenler de bunlara benzer şekilde arslan başlarını andırmaktadır. İç mekânlarda dolap ve yüklükler ile tavan göbekleri ahşap bezemelerle kaplanmıştır.
Yaşayan Niğde Konakları
Niğde’de eski evler denilince birkaç konak göze çarpmaktadır. Bunlar ise: Kadıoğlu Konağı, Resul Özkul… vs.dir.
Bu tür evlerin az oluşu Niğde’de yeni evlerin yapılmasıyla birlikte eski evlerin birer birer yıkıldığı, yıkılmasıyla da Niğde evlerinin tarihe karışmaya başladığı düşündürücüdür. Bununla beraber Kültür Bakanlığının ildeki 55 evi tescil ederek koruma altına aldığını öğreniyoruz.
Edinilen bilgilere göre Niğde’nin Aşağı Kayabaşı Mahallesi’ndeki Kadıoğlu Sokağı ile Sungur Mahallesi’ndeki Cullas Sokağı evleri koruma altında olup, Niğde evlerinin tipik örnekleri burada bulunmaktadır.
Bu tanınmış evlerin yanı sıra hala eski halini korumakta olan ancak bütün yeniliklere direnmekte olan ve fakat imkânsızlar nedeniyle yıkılamayan evlerin de koruma altına alınması gerektiği tarihi bir mecburiyet, bir görev olarak düşünülmelidir.
Her yeni evlerin yapılması demek her eski evin yıkılması demek anlamına gelmemelidir. Niğde evleri koruma altına alınarak onarımı yapılmalı ve eski Niğde evlerinin görünümüyle birlikte bir zamanların huzur ve sanatının zarafetini de bizlere göstermelidir.