İnsan Anatomisi Notları

EKLEMLER (ARTHROLOGİA) ;
İskeletin değişik kemiklerini birbirine birleştiren yapılardır.
EKLEM ÇEŞİTLERİ ;
·Oynamaz Eklemler ( synarthrosis)
·Yarı oynar eklemler ( amphiarthrosis)
·Oynayan eklemler ( diarthrosis)
1)OYNAMAZ EKLEMLER ; Kafa kemikleri
2)YARI OYNAR EKLEMLER ; Omurlar
3)OYNAR EKLEMLER ; Birleşme şekillerine göre tiplere ayrılır.
·Menteşe şeklindeki eklem (ginglymus) ; Eklem başı makara , çukuru ise bunu içine alacak şekildedir. Dirsek ve parmak eklemleri.
·Semer şeklindeki eklem ( art.sellais ) ; Her iki eklem yüzü de at semeri şeklinde. El baş parmağının el bileği ile yaptığı eklem.
·Küresel şekildeki eklem (art.sphenoidea) ; Omuz kalça eklemleri.
·Silindirik şekildeki eklem (art. Trochoidea) ; Döner kemik , dirsek kemiği.
·Düz eklemler ( art plana) ; Bilek kemikleri arasındaki eklemler.

KASLAR (MİYOLOGİA) ;
Kaslar insan vücut ağırlığının erkeklerde % 42’sini , kadınlarda % 36’sını oluşturur. İnsan vücudunda bir arada 656 kas hareketi , 30 kas besinlerin bağırsağa geçmesini ve kanın vücutta dolaşmasını sağlar.
Kaslar 3 türe ayrılırlar ;
1)Düz kaslar
2)Enine çizgili kaslar
3)Kalp kası

KASLARIN ÇALIŞMASI ;
Kaslar kasılarak (kontraksiyon) ve gevşeyerek çalışırlar. Hareket esnasında bazı kaslar tek yönde kasılırken , diğerleri de tek yönde gevşeme yaparlar. Bir ekleme aynı yönde etki yapan kaslara “ sinerjist kaslar “ , karşı yönde etki yapan kaslara “antagonist “ kaslar denir.
Kasın dinlenme sırasında gösterdiği gerginliğe kas tonusu denir.
KAS KASILMASININ KONTROLÜ ;
İskelet kaslarının kontrolü MSS tarafından sağlanır. Çizgili kaslar MSS’den gelen uyartılar sonucu hızla kasılırlar ve aynı anda etkin bir mekanik yaratmak için gerilim oluştururlar. Sinirsel uyartılar alındığında motor sinirin ucunda “asetilkolin” denen bir madde salgılanır. Eğer uyartılar peş peşe gelirse kas sürekli kasılma halinde kalır bu duruma “tetani hali” denir.
KAS KASILMASININ MEKANİĞİ ;
Kasdoku telciklerini meydana getiren aktin ve myosin kasılma esnasında birbirleri ile kilitlenirler. Gevşeme esnasında ise birbirlerinin üzerinde kayarak açılabilir.

Kaslar zorlandıklarında , hareket önce zorlaşır , sonrada imkansızlaşır. Nedeni ; aşırı derece çoğalan laktik asit kasları yorması ve kramplara yol açmasıdır.
Ölüm öncesinde kaslarda ortaya çıkan bol miktarda laktik asitin kas hücresi sıvısını katılaştırması ile ölüm sertliği adı verilen bir sertlik oluşur. Buna rigor motris denir.

ÖNEMLİ İSKELET KASLARI ;
BAŞ KASLARI ;
Başın iskeleti çevresinde iki türlü kas vardır. Biricisi çiğneme ile ilgili olan çiğnetici kaslar , ikincisi ise saçlı deri altın bulunan deri kasları.
A)ÇİĞNETİCİ KASLAR ; Bu kaslar çiğnemenin yanı sıra konuşma hareketini de yaptırırlar.
·Şakak Kası ( m.temporalis) ; Alt çenenin kapanması , çiğneme.
·Çiğneme kası ( m.masseter) ; Çenenin kapanmasını sağlar.
·Kanatsı kaslar (m.pteryoidei) ; sağda ve solda ikişer tane toplam 4 tanedir. Çeneyi öne çeker , alt çeneye yan hareketi verirler.
B)YÜZ KASLARI ; Yüzün mimik ve hareketlerini sağlayan kaslardır.
·Göz çevresi kası (m.orbicularis)
·Dudak çevresi kası ( m.orbicularis oris)
·Yanak duvarı kası (m.buccinator)
·Kaş kası (m corrugator super cilii)
·Çene ucu kası ( m.mentalis)
BOYUN KASLARI ;
Boyun hareketlerini sağlayan bu kaslar , akzarlar (facia) tarafından sarılı olup en önemlileri;
-Sternon Koleido mastoid kas ; Başı yan tarafa eğme , yüzü bir tarafa çevirme hareketlerini yaptırır.
-Boyun deri kası ( platysma) ; Boyun önünde ve deri altında bulunan ince yassı bir kastır.
-Dil kasları ; dilin çeşitli hareketlerini sağlar.
-Hyoid üstü kaslar ; Hyoid kemiğinin üstünden çıkan üç tane kas vardır bunlar ; m.digastiricus , m.mylohyoideus , geniohyideus. Yutma işlemine yardımcı olan kaslar.
-Hyoid altı kaslar ; 4 tanedirler. Sternohyoid , omohyoid , sternotroid , tirohyoid.
-Omurga önü kaslar (m.prevertebrae) ; omurga önünde bulunurlar.
-Skalen kaslar (m.scalenus) ; Boyunun her iki yanında bulunan derin kaslardır.

ÜST YAN KASLARI ;
OMUZ KASLARI ;
Bu kaslar köprücük kemiği ile sol kemiğinin üst ucuna ve kürek kemiği üzerine yapışırlar. En önemlileri ;
·Deltoid kas (m.deltoideus) ; Omuza yuvarlaklık veren kas. Kola her türlü hareketi yaptırır. Aşı uygulamaları bu kasa yapılır.
·Diğer omuz kasları ; Omuzda kürek ve kol kemiği arasında uzanan ve kolun hareketlerine yardımcı olan kaslar bulunur bunlar ; m.supraspinatus , m.infraspinatus , m.teres major , m.teres minör ve m.subscapularis.

KOL KASLARI ;
-İki başlı kol kası (m.biceps brachii) ; pazı kası da denir. Ön kola bükülme hareketini yaptırır.
-Brakial kas (m. Brachialis) ; Ön kolu kol üzerine çeker.
-Üç başlı kol kası ( m.triceps brachii) ; Kolun arka tarafını kaplar.

ÖN KOL KASLARI ;
Ön kolun arka ve yan yüzlerinde 20 kas vardır.. ön koldan parmaklara kadar uzanan germe ve bükme hareketini yaptırırlar.

EL KASLARI ;
El ayasında, baş parmak tarafında bulunan kas kabartısına tenar , serçe parmak tarafındaki kas kabartısına hipotenar denir. El deki kaslar gerici ve açıçı hareketleri ele sağlarlar.
GÖVDE KASLARI ;
GÖĞÜS KASLARI ; Önde göğüs kabartısını yapan, büyük ve küçük göğüs kası adı verilen iki önemli kas vardır.
·Küçük göğüs kası ( m.pectoralis minor) ; Omuzu aşağıya ve içe çeker. Soluk almaya yardım eder.
·Kaburgalar arası kaslar (m.intercostales) ; Göğüs boşluğunun daralıp genişlemesini sağlar.
·Diyaframa kası ( diaphragme) ;Karın ve göğüs boşluğunu birbirinden ayıran ve solunumda önemli rol oynayan kastır
SIRT BEL KASLARI ;
Sırt ve belde bulunan önemli yüzeysel kaslar “trapez kas ile sırt kası” dır. Derin kaslar ise “yan dişli kası ile rhomboid”
-Trapez kas (m.trapezius) ; Omuzun arkaya götürülmesini , göğsün kabartılmasını , omuzun silkelenmesini sağlar.
-Sırt geniş kası ( m.latissumus dorsi ) ; Kolun arkaya doğru gitmesini sağlar.
-Yan dişli kas(m.serratus) ; Soluk almaya yardım eder.
-Rhomboid kas ( m.rhomboideus) ; Kürek kemiğini omurgaya yaklaştırır. Gerilmeyi sağlar
KARIN KASLARI ;
·Karın doğru kası (m.rectus abdominis) ; göbek deliğinin çevresindeki kas.
·Karın dış eğik kası (m.obliguus externus abdominis) ;
·Karın iç eğik kası ( m. Obliguus İnternus abdominis)
·Karın enine kası ( m.transversus abdominis)
·Karın arka kasları
·Perine kasları.
ALTYAN KASLARI ;
KALÇA KASILARI ;
-İlye kası ( m.gluteus) ; İ.M uygulama bu hasın en üst dış ucuna yapılır.

UYLUK KASLARI ;
-Dört başlı kas ( m.quadriceps femoris)
-Terzi kası ( m.sertorius)


BACAK KASLARI ;
Ön kaslar ;
-M. Tibialis anterior
-M. Hallucis longus
-M.extensor
-M.digitorum longus
Arka kaslar;
-M. Tricepssurae
-İkiz kas (m.gastrocneminus
-M. Soleus

KAN ;
Vücudu oluşturan hücreler ile dış dünya arasında bağlantı sağlayan sıvıdır. Kan oksijen taşırken parlak kırmızı , karbondioksit taşırken koyu kırmızı renk alır. Erişkin bir erkekte ortalama 5 , kadında ise 4,6 litre kan bulunur.

KANIN YAPISI ; Plazma ve şekilli elementlerden oluşur.
PLAZMA ; Kanın yarısından fazlasını plazma oluşturur.(%55). Plazmanın içinde su , protein , lipid (yağ) , madensel tuzlar bulunur.
a)Plazma suyu ; Plazmanın %90 sudur. Kan bir tüpte bekletilirse su üst yüzeye birikir buna kan serumu denir.
b)Plazma Proteini ; Plazma proteinleri albümin , globülin , fibrojen.
·Albümin ; Kanın osmotik basıncını ayarlar.
·Globülin ; Vücudun bağışıklık sistemi olan antikorları yaparlar. Üçe ayrılırlar, Alfa , Beta ,Gama .
·Fibrojen ; Kanın pıhtılaşma proteini.
c)Plazma glikozu ve Lipidi ; Kanın vücuda sağlayan maddeleri. Glikoz kaslarda ve karaciğerde depolanır. Lipidlerde dokularda yağ şeklinde depolanır.
d)Plazma Madensel tuzları ; Kanda kalsiyum , karbonat , sodyum , fosfat , potasyum ve magnezyum bulunur. Bunlar kanın asit baz dengesini düzenlerler.
ŞEKİLLİ ELEMENTLER ; Kanın plazması dışında kalan kan hücrelerine ve hücre kalıntılarına şekilli elementler denir. Bunlar ; eritrosit , lökosit ve trombosit dir.
I)Eritrositler (alyuvarlar) ; Kırmızı renkte oldukları için alyuvar adını alırlar. Kemik iliğinde üretilirler.100 – 120 gün ömürleri vardır. Eksikliğinde anemi görülür. 1 mm³ kanda kadınlarda ; 4 – 4,5 milyon , erkekte 4,5 – 5,5 milyon bulunur.
II)Lokositler (Akyuvarlar) ; Vücudun hastalıklara karşı savunma askerleridir. 1mm³ kanda ortalama 5- 9 bin adet bulunur. Üretildikleri yere göre iki gruba ayrılırlar.
·Agronulositler ; Lenf sisteminde ve dalakta üretilirler. Görünümlerine göre lenfosit ve monosit adını alırlar. Lenfositler lenf düğümleri ve lenf bezlerinde üretilirler. Monositler , lenf bezleri ve dalakta üretilirler.
·Gronülositler ; Kemik iliğinde üretilirler. Gronülositler vücuda giren yabancı maddeleri yutarak sindirirler bu olaya “fagositoz” denir. Alyuvarların gereksiz yere çoğalması sonucu “lösemi” hastalığı oluşur.
III)Trombositler ; Kanamayı durdururlar. İki şekilde yaparlar. 1) Hasarlı bölgede barikat oluştururular ve pıhtılaşma mekanizması başlar. 2 ) Salgıladıkları “serotinin” hormonu ile damarları büzerler.
KAN UYUŞMAZLIĞI HASTALIĞI ; Kanı Rh (-) olan bir anne , kanı Rh (+) olan bir erkekle evlenirse,doğacak olan çocuk büyük ihtimalle babanın Rh (+) faktörünü alır. Gebelik döneminde anne kanı ile bebek kanı karışacağından anne kanı bebek kanını antijen olarak algılayarak antikor oluşturur. Ancak antikor oluşumu uzun zaman alacağından ilk bebek sağlam olarak doğar. İkinci gebelikte ise plesanta da biriken antikorlar yeni doğacak olan bebeğin kanında yıkım yaparak bebeğin ölümüne sebep olabilir. Bu olaya “ erittroblasis fetalis” denir.

VÜCUT SIVILARI,ELOKTROLİTLER ve ASİT – BAZ DENGESİ ;
İnsan vücudunun ortalama % 70 -73 ünü sıvılar oluşturur.
Görevleri ;
-Vücut sistemlerinin çalışmasına yardımcı olmak
-Hücrenin ihtiyacı olan maddeleri hücreye taşımak.
-Hücrede oluşan artık maddeleri temizlemek.
-Bazı organları dış etkilerden korumak.
-Vücut ısısını dengede tutmak.
-Kendi yapısında bulunan mineralleri sağlamak.
Vücut sıvıları bulundukları yere göre hücre içi ve hücre dışı sıvılar olarak ikiye ayrılırlar. Hücre içi ve hücre dışı.
a)Hücre içi sıvılar ( intrasellüler) ; Hücrenin içinde bulunan sıvılar.
b)Hücre dışı sıvılar ( ekstrasellüler ) ; Doku sıvısı , plazma sıvısı , organ ve boşluk sıvıları olmak üzere 3’e ayrılır.
·Doku sıvısı (interstiyel sıvı) ; Hücreler dışında kalan sıvılar.
·Plazma sıvısı ( intravasküler sıvı) ; Kanın plazma kısmındaki sıvı.
·Organ ve boşluk sıvıları ; Göz , iç kulak , aralık(akciğer zarı , kalp zarı , karın iç arası sıvılar) , BOS , sindirim yolu sıvıları , burun sıvısı , aşağı solunum yolları sıvısı , üreme sistemi sıvıları.

ELEKTROLİTLER ;
Vücut sıvıları içinde bulunan madensel tuz çözeltilerine elektrolit denir. Başlıcaları ; sodyum , potasyum , kalsiyum, klor , çinko , bakır , mağnezyum , iyot , demir , selenyum , kobalt , krom vb.
Elektrolitler sinirsel iletişim için gerekli olan elektrik özelliğine sahiptirler. Elektrik yükü taşıdıklarından “ katyon (+) ve anyon (-) şeklinde belirlenirler.
ELEKTROLİTLERİN VÜCUTTAKİ GÖREVLERİ ;
-Vücut dokularının yapı taşıdırlar.
-Hücre içi ve dışı sıvının dengede tutulmasına yardımcı olurlar.
-Suyun hücre içine ve dışına akışını elektrolitler denetler.
-Osmotik basıncı ayarlarlar.
Elektrolit kaybı olduğu zaman su ile tuz beraber verilir.
ASİT – BAZ DENEGESİ ;
Hücrelerin çalışmasında sıvı elektrolit dengesinin önemi kadar asit – baz dengesinin de önemi vardır. Asit baz dengesi pH simgesi ile gösterilir.
Bazı vücut sıvılarının pH değerleri ;
Kan ; 7,40
Plazma : 7,36
Alyuvar ; 7,23
Ağız salyası : 6,70
Mide öz suyu ; 1,20
Pankreas salgısı : 8,00

Asit ve baz değerlerinin toplamı daima 14’dür. Örneğin bir kişide asit değeri 6 olarak tespit edilmiş ise 8’de baz değeri vardır. 8 + 6 = 14

DOLAŞIM SİSTEMİ (SYSTEMA VASORUM) ;
Kan dolaşım organları kalp ve kan damarlarıdır.
·Atardamarlar ; Hücrelerin ihtiyacı olan oksijen , besin ve hormonları vücut dokularına taşır (akciğer atardamarı hariç) taşır. Taşıdığı kana arteriel kan denir.
·Toplardamarlar ; Hücrelerde oluşan karbondioksiti ve artık maddeleri dokulardan toplayarak ( akciğer hariç) kalbe getiren kan damarlarıdır. Taşıdıkları kana venöz kan denir.
·Kılcal damarlar ; Atardamar ve toplar damarların kılcal ince uzantıları.
Kalp ve akciğer arasında kan taşıyan damarlarda tam bir zıt durum vardır. Akciğer atar damarı venöz kan taşırken , akciğer toplardamarı arterial kan taşır.

KALP ( COR ) ;
İnsan yumruğundan biraz büyükçe olan kalbin ağırlığı erkeklerde 280 -300 gr , kadınlarda 230 – 280 gr dir.ağır iş görenlerde ve sporcularda bu miktar daha fazladır. Kalp ortalama olarak dakikada 60 – 80 , günde 100 bin , yılda , 39 milyon defa atar. Bir günde 25 – 30 ton kan pompalar.
Kalbin yeri ; Göğüs boşluğunun ön tarafında iki akciğer lobu aralığında ,göğüs kemiği ile solda 4 – 5 ve 6 . ön kaburgaların ön yüzünde bulunur.
KALBİN YAPISI ;
KALBİN BOŞLUKLARI , DAMARLARI VE KAPAKCIKLARI ;
Kalp üstte 2 altta 2 olmak üzere 4 boşluktan oluşur. Üstteki boşluklara sağ ve sol kulakçık (artrium) , alttaki boşluklara da sağ ve sol karıncık (ventrikül) denir. Sağ ve sol boşluklar arasında her iki tarafı birbirinden ayırtan bir bölme bulunur bu bölmeye “ septum “ adı verilir.
Kalbin boşlukları ;
·Sağ kulakçık ( atrium dexter) ; Vena cava superior ile vena cava inferior vücuttaki venöz kanı bu bölüme toplar ve bu boşluktan sağ karıncığa geçer. Geçtiği deliğe atrioventriküler delik , kapakçığına da tiriküspid kapak denir.
·Sağ karıncık ( ventriculus dexter) ; Venöz kanı akciğerlere pompalayan boşluktur.
·Sol kulakçık ( atrium sinister) ; Akciğerlerden oksijenlenmiş kan ,akciğer toplar damarları (vena pulmonales) aracılığı ile bu boşluğa gelir. Buradan arterial kan sol karıncığa bir delikten geçer. Bu deliğe sol atrioventriküler denir. Kapakçığına da biküspid denir.

KALBİN DUVARI (STRÜKTÜR) ; Üç tabakadan oluşur.
a)İç tabaka ( endokard) ; Kalbin bütün boşluklarını örten ve zardan yapılı olan tabakadır. Endokard tabakasının iltihaplanıp sertleşmemesi sonucu kalp yetmezliği oluşur.
b)Orta tabaka ( miyokard) ; kalbin kas tabakası.
c)Dış tabaka (perikard) ; Kalbi torba gibi saran saydam zar tabaka.

KALBİ BESLEYEN DAMARLAR ;
Kalp aort damarının başlangıcından ayrılan ve kalp duvarının içine uzanan “ koroner arterlerden” gelen kan ile beslenir. Koroner arterlerden biri yağ tabakası sebebi ile daralabilir ve kalbe yeterli kanı veremez bunun sonucunda “ enfarktüs “ denen ve ölümle sonuçlana bilen rahatsızlık oluşur. Kalbin kasılmasına “sistol” gevşemesine “diastol” denir.

ÖNEMLİ ARTERLER ;
Önemli arterler denince aort ve onun dalları akla gelir.

Aort ; Vücudun bütün kısımlarına dal veren ana arterdir. Çapı 1,5 cm , uzunluğu 45 cm kadar olan kuvvetli bir damardır. Kalbin sol ventrikülünden yukarı doğru kısa bir mesafe aldıktan sonra , kalp üzerinden soldan sağa doğru bükülerek kavis yapar.

Aort uzandığı ve dal verdiği bölgelere göre şu isimleri alır ;

I)Çıkan Aort ( pars ascenders)
II)Aort kavisi ( arcus aorta) ; Üç büyük arter çıkar. Anonim arter , sol ana karotis arteri ( a.caratis communis) , sol köprücük altı arteri ( a.subclavia)
III)Göğüs Aortu ( aorta thoracica)
IV)Karın aortu ( aorta abdominalis ) ; Karın boşluğu organlarına giden arterler ; cliak arter(karaciğer , dalak , ve pankreasa gider) , mezanter arter ( ince ve kalın bağırsağa dağılır) , böbrek arteri ( a.renalis) , Üro-genital arterler.
V)Aortun sonuçlanması.
ÖNEMLİ ARTERLER ;
VENLER ;
ÜST ANA TOPLARDAMARA KATILAN VENLER ( V.CAVA SUPERİOR) ;
·Kafa Venleri ;
·Venajugularis interna ; sinüslerden gelen venin daha büyük hali.
·Venajugularis externa ; Troid bezinden , yüz, kafa ve boyun bölgesinden gelen venlerin çene kemiği altında birleşmesi.
·Üst taraf (kol) venleri.
·Köprücük altı veni.
·Üst ana toplardamar .
ALT ANA TOPLARDAMARLARA KATILAN VENLER (V.CAVA İNFERİOR) ;
·Alt tara (bacak) venleri
·Kalça veni (v.iliaca)
·Alt ana toplardamar.
PORTAL DOLAŞIM ; Dalak , mide , pankreas ve barsaklardan gelen venöz kan alt ana toplardamara karışmadan önce karaciğerden geçmektedir. Karın boşluğunun çift olmayan organlarından gelen venöz kanın bu şekilde karaciğerden geçerek alt ana toplar damara katılmasına portal dolaşım denir.

SOLUNUM SİSTEMİ ;
Solunum sistemi organları ; Burun boşluğu , yutak , gırtlak , soluk borusu , akciğer.
1)Burun Boşluğu (cavum nasi) ; İçi müküs ile kaplıdır. Görevleri; Koku almak , havayı temizlemek , havayı nemlendirmek , havayı ısıtmak , sesin niteliğini ayarlamak.
2)Yutak (farinks) ; Burun ve ağız boşluğunun arkasında , yemek borusu ve gırtlağın üzerinde bulunan bir boşluktur. Üç bölümden oluşur.
·Üst bölüm (nasofarinks) ; Burun boşluğunun arka tarafındaır. Bu bölüme orta kulaktan gelen ve “östaki borusu” denen bir delik açılır.
·Orta bölüm (orofarinks) ; Ağız boşluğunun arka tarafında bulunur.
·Alt bölüm ( laringofarinks) ; Gırtlağın arka tarafında bulunur.
3)Gırtlak (larinks) ; Üç yüzlü bir piramite benzer. Yapısı; kıkırdak,kas ve zardan yapılmıştır.
-Kıkırdak yapı ; Gırtlak iskeleti kıkırdaktan oluşmuştur.
·Kalkan kıkırdak (tiroid kıkırdak) ; Kalkana benzer ve kıkırdağın ön bölümünü yapar. Üst kenarı “adem elması” denen çıkıntıyı yapar bu çıkıntı kadınlarda yoktur.
·Halka kıkırdak (krikoid kıkırdak) ; Gırtlağın altında bulunur.
·Gırtlak kapağı (epiglot) ; üst kısmı serbest ve hareketlidir.
-Kas yapı ;
-Zar yapı.
Gırtlağın görevleri ; Solunum havasının geçişini sağlamak , ses çıkarmak , öksürük refleksi ile alt solunum yollarını korumak .
4)Soluk borusu (trachea) ; Çapı 2,5 cm , uzunuğu 10 – 13 cm dir. Soluk borusu 4. göğüs omuru hizasında iki kola ayrılır. Bu dallara bronş denir.
5)Akciğer (pulmones) ; Süngerimsi bir yapıdadır. Yüzeyi plevra adı verilen bir zarla kaplıdır. Ağırlığı 1200-1300 gr. Sağ ve sol olmak üzere iki bölümden oluşur. Sağ akciğerden iki derin yarıkla ayrılan iki lob bulunur. Bunlara üst , orta ve alt lob denir. Sol akciğerde ise iki lob bulunur(üst ve alt lob)
Bronşlar akciğere girdikten sonra bir ağaç gibi dallanırlar. Bu dal ve dalcıklara bronşcuk veya bronşiyal denir. Akciğer zarı iki tabakadan oluşur. 1) iç tabaka (visseral) , 2) dış tabaka (perietal).
Soluk alıp vermenin dakikadaki normal hızı ; yeni doğanda 40 , bir gençte 20 , erişkinde 16 dır.
Solunumla ilgili bazı terimler ;
·Öpne ; Normal solunum
·Dispne ; solunumun zorlukla yapılabilmesi.
·Apne ; solunumun bir süreliğine veya tamamen durması.
·Hyperpne ; solunum sayısının ve derinliğinin artması.
·Anoksi ; dokularda oksijen yokluğu
·Hipoksi ; dokularda oksijen azlığı
·Siyanoz ; kanda oksijen miktarının azalması ile oksijensiz kalan hemoglobinin cilt altına birikerek mavimsi bir renk alması.
·Asfiksi ; vücudun oksijensiz kalması. (boğulma)

SİNDİRİM SİSTEMİ ;
1)AĞIZ BOŞLUĞU (CAVUM ORİS) ;
·Dudaklar (labia oris)
·Yanaklar (malae)
·Damak (palatum)
·Ağız döşemesi
·Dil ( linguae )
·Dişler ; Üç bölümden oluşurlar. (Taç , boyun ve kök) . diş tipleri ; kesici , köpek , küçük azı , büyük azı dişleri olarak 4 e ayrılırlar. Dişler süt dişleri ve kalıcı dişler olarak iki sınıfa ayrılır. Süt dişleri ; bebekliğin 6-7 ayından itibaren çıkmaya başlar 42 ayda tamamlanırlar. Süt dişleri tamamlanan bir çocukta toplam 20 edet diş bulunur.( 8 kesici , 4 köpek dişi , 8 küçük azı). Kalıcı dişler ; toplam 32 tane( 8 kesici , 4 köpek , 8 küçük azı , 12 büyük azı)
2)SİNDİRİM BORUSU ; Yutaktan anüse kadar uzanan kanal.
·Yutak (farinks) ; Görevi; ağızda öğütülen besinleri yemek borusuna geçirmek.
·Yemek borusu (oesophagus) ; yutağı mideye bağlayan 25 -30 cm uzunluğunda bir boru.
·Mide ; besinlerin yemek borusundan mideye girdiği deliğe kardia denir. Besinlerin mideden sindirildikten sonra ince bağırsağa geçtiği deliğe pilor denir. Midenin fundus ve gövde bölümleri mukozasında özel salgı yapan bezler vardır bu bezlerin salgılarına mide öz suyu denir.
Mide salgıları ;
-Hidroklorik asit (hcl) ; Proteinlerin parçalanmasında ve mideye giren mikropların öldürülmesinde önemli rol oynar.
-Musin ; Mide mukozasını diğer mide enzimlerinden koruyan enzim
-Pepsin ; protein parçalanmasında hidroklorik asite yardım eder.
-Renin ; süt proteinlerinin parçalanmasını sağlar.
-Lipaz ; yağları parçalar.
·İnce bağırsak (intestinum tenue ) ; Mide ile kalın bağırsak arasında bağlantı yapan 8 metre uzunluğunda bir borudur. Görevi ; besinlerin sindirimi ve emilimini sağlamak , emilemeyen besinleri kalın bağırsağa geçirmek. Bölümleri ; 1) Duodenum (12 parmak bağırsağı) ; 24 cm , 2) jejunum ve ileum ; duodenumdan sonra gelen bölüm. İnce bağırsağa boşalan pankreas öz suyunda lipaz , amilaz , tripsin enzimleri bulunur.
·Kalın bağırsak (intestınum crassum); Görevi ; içinde bulunan besin artıklarının suyunu emmek ve vücut dışına atılımını sağlamak.
Kalın bağırsağın Bölümleri ;
-Körbağırsak (cekum) ; Kalın bağırsağın başlangıcı. Sağ kalça çukurunda bulunur. Appendisk bu bölümdedir.
-Kolonlar (colon) ; Kör bağırsaktan sonra başlarlar ve dört tanedir.( yükselen , enine , inen ,kalça-leğen kolonu.
-Düz bağırsak (rektum)
SİNDİRİME YARDIMCI OLAN BEZLER ;
TÜKÜRÜK BEZLERİ ;
A)Kulakaltı tükrük bezi (glandula paratis)
B)Çene altı tükrük bezi ( glandula submandibularis)
C)Dilaltı tükrük bezi ( glandula sublingualis)
KARACİĞER (HEPAR);
4 lobdan oluşur. Üzeri glisso kapsulü adı verilen zar ile örtülüdür.
Karaciğerin görevleri ;
I)Salgı üretmek ; Safra salgısı
II)Glikojen oluşturmak ; Kan dolaşımına gerekli glikozu verir.
III)Yeni protein molekülleri oluşturmak ; Albumin , fibrinojen , globülin
IV)Üre oluşturmak
V)Zehirli maddeleri zararsız hale getirmek
VI)Kan yapmak
VII)Kan pıhtı maddesi yapmak
VIII)Kan depo etmek
IX)Heparin maddesi yapmak ; Kanın damarlarda pıhtılaşmasını engelleyen madde.
X)Kan hücrelerini tahrip etmek
XI)Isı yapmak.

PANKREAS ;
Sindirim sisteminin enzim kaynağıdır. İç ve dış olmak üzere iki salgısı vardır.
·Dış salgı ; Tükrük kıvamında, içinde tripsinojen , amilaz , lipaz bulunur.
·İç salgı ; Doğrudan kana verilir. İnsülin.

BESLENME;
GÖREVLERİ;
1)Enerji vermek ; Karbonhidratlar ve yağlar vücudun enerji kaynağıdırlar.
2)Yapıtaşı oluşturmak ; Yapı taşı oluşturan besinler en başta proteinler daha sonra yağlardır.
3)Faaliyetleri düzenlemek ; metabolizma faaliyetlerini düzenleyen besin öğeleri su, madensel tuzlar ve vitaminlerdir.
PROTEİNLER ;
Yapılarında karbon, hidrojen , oksijen ve azot bulunur. Proteinler hayvansal ve bitkisel kaynaklarda bulunur. Et(yağsız) , süt , süt ürünleri , yumurta , balık, bezelye , mercimek , nohut , buğday başlıca protein kaynaklarıdır.
KARBONHİDRATLAR;
1) Organizmanın faaliyetleri için gerekli enerjiyi sağlarlar. Üç gruba ayrılırlar; Monosakkaritler ; glikoz,glaktoz ve fruktoz’dan oluşur.
2)Disakkaritler ; Sakaroz , laktoz ve maltozdan oluşurlar.
3)Polisakkaritler ; Nişasta , selüloz ve glikojenden oluşur.
Bitkisel kaynaklı önemli karbonhidratlar nişasta ve şekerdir.

YAĞLAR ;
Yapılarında karbon , hidrojen ,fosfor ve azot bulunur. Vücut enerjisinin %45’ini yağlardan sağlar. Yağlar çeşitli dokuların yapılışı içinde gereklidir.(Kemik iliği , sinir dokusu )

MADENSEL TUZLAR ve MADDELER ;
_Sodyum – potasyum ; Vücut sıvılarında yer alırlar. Hücre içi ve dışı sıvı alışverişinde önemli rol alırlar.
_Kalsiyum ; Bütün dokularda özellikle kemik dokuda bulunurlar. Süt yumurta , sebzeler , suda bulunur.
_Demir ; Kan alyuvarlarındaki hemoglobin yapısı için önemlidirler. Eksikliğinde anemi görülür. Ispanak , lahana,yumurtanın sarısı ve kırmızı ette bulunur.
_Fosfor ; Vücut dokularının yapısı için gereklidir . yeşil sebze , yumurta sarısında bulunur.
_İyot ; tiroid bezinin salgısı için gereklidir.

VİTAMİNLER ;
hA vitamini ; Yağda eriyen vitamindir. Epitel dokuyu korur , gelişmeye yardımcı olur , vücut direncini arttırır. Eksikliğinde gece körlüğü ortaya çıkar. Havuç , ıspanak , karaciğer , yumurta ,süt, tereyağı , balık yağında bol miktarda bulunur.
hD vitamini ; yağda eriyen vitamindir. Kandaki fosfor seviyesini düzenler. Kemiklerin oluşumu için gerekli kalsiyumun kullanılmasında rol oynar. Balık, süt , yumurta ve güneş ışığı D vitamini kaynaklarındandır.
hE vitamini ; yağda eriyen vitamindir. Eksikliğinde kısırlık görülür. Et ,süt , tahıllar ve yumurta sarısında bol bulunur.
hK vitamini ; Yağda eriyen vitamindir.kanın pıhtılaşma mekanizmasında rol alır. Yeşil sebze ve meyveler önemli k vitamini kaynağıdır.
hB1 Vitamini ; suda eriyen vitamindir. Karbonhidrat metabolizmasında önemli rolü vardır. Eksikliğinde beriberi hastalığı görülür. Tahıllar ,baklagiller ,patates ,et, süt karaciğer ve meyvelerde bulunur.
hB2 Vitamini ; Suda eriyen vitamindir. Hücrelerdeki gaz alışverişinde önemli rolü vardır. Eksikliğinde gelişme bozuklukları , deri ve tırnak çatlakları görülür. Ispanak , armut , muz ,et ,süt karaciğer ve yumurta önemli B2 vitamini kaynaklarıdır.
hB6 Vitamini ; Suda eriyen vitamindir. Protein metabolizmasında etkilidir. Eksikliğinde protein metabolizması ve sinir sistemi bozuklukları görülür. Bira mayası , karaciğer ve peynir önemli kaynaklardandır.
hB12 Vitamini ; Suda eriyen vitamindir. Karaciğer metabolizmasında ve kan yapımında önemli rolü vardır. Eksikliğinde kansızlık görülür. Karaciğer , et ,süt,peynir ve yumurtada bol miktarda bulunur.
hC vitamini ; suda eriyen vitamindir. Toksinlere ve enfeksiyonlara karşı etkilidir. Diş eti sağlığı için gereklidir. Eksikliğinde skorbit denilen hastalık ortaya çıkar. Turunçgillerde ve yeşil sebzelerde bulunur.
METABOLİZMA ;
Besin öğelerinin vücutta geçirdikleri bütün kimyasal değişikliklere metabolizma denir. Yapıcı ve yıkıcı metabolizma olarak ikiye ayrılır. Yapıcı metabolizmaya ;anabolizma , yıkıcı metabolizmaya ; katabolizma denir.
VÜCUT ISISI VE ISI AYARI ;
Hücre içindeki glikozun oksijen ile birleşmesi sonucu ısı oluşur. Vücut ısısının yarısına yakınını karaciğer yapar. Beynin hipotalamus bölümü ısı denetim mekanizmasıdır.

BOŞALTIM SİSTEMİ ;
Artık maddelerin dışarı atılmasına boşaltım sistemi denir. Vücuttan atık maddeler ; solunum sistemi , sindirim sistemi ve deri ile atılır.
ÜRİNER SİSTEM ;
Kandaki artık ve zararlı ürünleri süzen , idrar yapan ve yapılan idrarı dışarı atan sisteme üriner sistem denir. Üriner sistem organları ; böbrekler , idrar boruları , idrar torbası , idrar kanalı.
BÖBREKLER ;
En önemli boşaltım organıdır. Damarlarla asılı halde insan vücudunun sağ ve sol yanlarında bulunurlar.. üstlerinde organizmaya salgı üreten böbrek üstü bezleri bulunur. 24 saatte yaklaşık 1500 litre kan böbreklerden geçer ve bu miktarın %10 süzülür süzülen bu kan tekrar borucuklarda emilerek tekrar dolaşıma katılır. Geriye kalan %1 lik artık da idrar olarak atılır. İdrarın %96 sı su , %2’si üre ,% 2’si tuzlardan oluşmuştur.
Böbreğin görevleri;
-Üre ve asiti atmak
-Su metabolizması sağlamak
-Tuz metabolizması sağlamak
-Osmatik basıncı dengelemek
-Asit – baz dengesini sağlamak
-Zararlı maddeleri atmak
ÜREME SİSTEMİ ;
Erkek ve dişide üreme için özel hücreler bulunur. Erkek hücresinin dişi hücresini döllemesiyle üreme başlar. Erkek üreme hücresine spermatozoa , dişi üreme hücresine ova denir.
Erkek ve dişi seks hücreleri gonad adı verilen bezlerde üretilirler. Erkek gonadlarına testis , kadın gonadlarına ovarium denir. Erkekten atılan meni içinde ortalama 150-200 milyon sperm bulunur.
Kadın dış üreme organına vulva denir.

SİNİR SİSTEMİ ;
İnsan vücudunun en gelişmiş ve en önemli iletişim aracıdır. Sinirsel düzenleme için iki ayrı sinir sistemi mevcuttur. Birincisi beyin –omurilik sinir sistemi , ikincisi ; otonom sinir sistemi.
-Beyin – omurilik (cerepro – sipinal) sinir sistemi ; Bu sistem vücudun çevre ile ilişkisine hizmet eder.
-Otonom sinir sistemi ; Bu sistem iç organların faaliyetlerini düzenler.
Sinir sisteminin sinirsel merkezleri beyin ve omuriliktir. Sinirsel merkezlerin yapısında boz madde (substantia grisea) ve ak madde (substantia alba) denilen iki tabaka vardır. Boz madde sinir hücrelerinin toplu halde bulunduğu tabakadır. Ak madde sinir hücrelerinin uzantısı olan sinir tellerinin toplu olarak bulunduğu tabakadır.
Duyu uyartılarını taşıyan yollara afferent yada sensitif denir.
SİNİRLER ;
·Duyurucu Sinirler (sensitif – afferent) ; Dokulardan sinirsel merkezlere uyartılar getiren sinirlerdir.
·Çalıştırıcı sinirler (motor-efferent) ; Merkezlerden dokulara uyartıları götürücü sinirlerdir.
·Karma sinirler (miks) ; Duyurucu ve çalıştırıcı sinir tellerini bulunduran sinirlerdir.

BEYİN ;
Vücut faaliyetlerinin denetlendiği ve ruhsal olayların geliştiği organdır. Beyin organizmanın komuta merkezidir.
Beyin zarları ;
þDuramater (sert zar) ;
þAraknoid (örümcek zar)
þPiamater (ince zar)
Beyinin bölümleri ; Asıl beyin , ara beyin ,orta beyin , beyincik , köprü ve soğan ilik olmak üzere altı bölümden oluşur.
BEYİN SİNİRLERİ ;
Ó1.Çift – koku siniri ( n.olfactorius)
Ó2. Çift – görme siniri (n.opticus)
Ó3.Çift – göz oynatan sinirler (n.oculomotorius)
Ó4.Çift – makara siniri (n.trochlerais)
Ó5.Çift –üçüz sinir (n.trigrminus)
Ó6.çift – gözü dışa oynatan sinir (n.abducens)
Ó7.Çift – yüz siniri (n.facialis)
Ó8.çift – işitme ve denge siniri (n.stato-acistitus)
Ó9.çift – dil ve yutak siniri ( n.glossopharyngicus)
Ó10 .çift –akciğer –mide siniri (n.vagus)
Ó11 çift – kafa spinal siniri (n.accessorius)
Ó12 çift – dilaltı siniri (n.hypoglossus)
ENDOKRİN SİSTEMİ ;
Salgıların belirli bir kanala ihtiyaç duymadan doğrudan doğruya kana veren bezlerin topl----- endokrin sistemi denir. Bu sistemi oluşturan bezlere iç salgı bezleri denir.
Hormon yapan iç salgı bezleri ; Hipofiz , epifiz , tiroid , paratiroid , timus , pankreas adacıkları , böbrek üstü bezleri , gonadlar.
A)HİPOFİZ ÖN LOBU HORMONLARI (ADENOHİPOFİZ);
èSomatotrop hormon (STH) ; Gelişme hormonu. Kemiklerin ,kasların büyümesinde etkilidir.
èGonadotrop hormonlar (GTH) ; Erkek ve kadın üreme organlarını kontrol eden hormondur.
èProlaktin hormonu (LTH) ; Gebelikte memelerin gelişmesini , doğumdan sonrada süt yapımını kontrol eder.
èTirotrop hormon ( TSH) ; tiroid bezinin faaliyetlerini kontrol eder.
èAdrenokortikortop hormonu (ASTH) ; Böbrek üstü bezi korteksini uyaran hormon.
B)HİPOFİZ ARKA LOBU HORMONLARI (NÖROHİPOFİZ);

• Vasopressin hormonu ; Bu hormona antidiüretik hormon da denir (ADH). Böbreklerde suyun geri emilimini sağlar.

• Oksitosin hormonu ; Düz kasların uyarılmasında etkilidir. Bağırsak peristazmini uyarır, Uterusun kasılmasını sağlayarak doğumu hızlandırır.

C)EPİFİZ ; Beynin arka ucunda bulunan çok küçük bir bezdir. Melatonin hormonu salgılar.
D)TİROİD BEZİ ; Metabolizmayı düzenler ve gelişme üzerinde etkili olur. Tiroid bezi hormonuna tiroksin denir
E)PARATİROİD BEZİ ; Kandaki kalsiyum seviyesini düzenler. Hormonu parathormonudur.
F)TİMUS BEZİ ; Yeni doğmuş bebek ve çocuklarda gelişmiş olan bir lenfatik organdır.
G)PANKREAS ADACIKLARI ;

• Glukagon hormonu ; Alfa hücreleri tarafından salgılanan glukalon hormonu kandaki glikoz düzeyini yükseltir.

• İnsülin hormonu ; Beta hücreleri tarafından salgılanan insülin hormonu , glikozun hücre içine geçmesini , hücrelerde yanmasını ya da glikojene çevrilmesini sağlar.

H)BÖBREK ÜSTÜ BEZLERİ ;

• Medulla bölümü hormonları ; adrenalin yada epinefrin.
• Korteks bölümü hormonları ;

BEŞ DUYU ;
1)DERİ (CUTİS) ; Üst deri ve alt deri olarak iki tabakadan oluşur.
2)GÖZ ;
-MİYOP ;Uzaktaki cisimleri görememe. İç bükey camlı gözlükler kullanılır.
-HİPERMETROP ;Yakındaki cisimleri görememeye denir. Dış bükey camlı gözlükler kullanılır.
-ASTİGMATİZM ; Cisimlerin karışık ve düzensiz görülmesi. Silindirik camlı gözlükler kullanılır.
3)KULAK ;
4)BURUN
5)DİL


Özeti Hazırlayan:Ufuk Tan Doğan YILDIZ

1-Musculus(Kas) Deltoideus
2-M.Supraspinatus
3-M.İnfraspinatus
4-M.Teres minör
5-M.Teres major
6-M.Suprascapularis


M.Deltoideus)Deltoid kas
Omuz üstünde Clavikula(Köprücük kemiğinin) 1/3 akramion ucundan,acromion kemiğinden ve scapula danbaşlar ve Tuberosites deltoideus humerus ta (yani üst kol kemiğinin üst tarafında sonlanır.önde kısa ve arkada daha uzun kiriş yapısı vardır.
Nervus axillaris siniri tarafından uyarılır.
lolumuzu omzumuzun üst yanına koyduğumuz zaman elimize gelen kastır.
GÖREVİ:Ön kısmı kola iç rotasyon (içe doğru dönme) yaptırır. ve öne içe doğru çeker.Dakha kuvvetli olan orta kısmı abduction(Kolu horizontale kadar kaldırır.Arka kısmı ise dış rotasyon yaptırır ve kolu arkaya doğru çeker

M.Supraspinatus
Fossa supraspinata scapuladan başlar kriş bir yapı ile Tuberkulum majus humeruya bağlanır(Yani yani omuzumuzun arkasındaki yassı kürek kemiğinden rbaşlar üst kol kemiginin üst kısmına yapışır.)
M.İnfraspinatus
Spinea scapulanın alt kenarı,fossa infraspinate ve fasia infraspinateden başlar kriş bir yapı ile Tuberkulum majus humerinin orta kısmında sonlanır.(Buda kürek kemiği be üst kol kemikleri arasındadır.
İkisede nervus supraspinatus sniri tarafından çalıştırılırlar.
GÖREVLERİ:
M.Supraspinatus omuz ekleminde kola abduction yaptırır.(Mdeltoidusa yardım eder)Dışa doğru çevirir.
M.İnfraspinatus:Omuz ekleminde kolu dışa doğru çeviri.(Dış Rotasyon)Üst bölümü ilede abduction (İç rotasyon)yaptırır.

M.Teres minör
Fossa infraspinatanın ve margo lateralis scspulanın 2/3 dış alt bölümünden ,fasiz infraspinatadan başlar,kiriş bir yapı ile tuberculum majus humerinin alt kısmında sonlanır.
Nervus axillaris siniri tarafından uyarılır
GÖREVİ:
Omuz ekleminde kolu dışa doğru çevirir.(Dış rotasyon),ayrıca adductionda yaptırır.
M.Teres major
Margo lateralis scapulanın 1/3 medial bölümünden başlar,kiriş bir yapı ile crista tuberculi minöriste ,m.latissumus dorsinin arkasında olup bu oluşumunbu oluşumdan bursa m.latissimi dorsi subtendinea vasıtası ile ayrılmıştır.
N.subrascapularis siniri tarafından uyarılır.
GÖREVİ:
Kola adduction(Kalkmış olan kolu indirir),içe rotasyon yaptırır,M.latissimus dorsiye yardımcı olur.

M.Subcapularis
(Sonuç kirişinin altında bursa tendinis m.subscapularis bulunur.)
Facies costalis scapula,fossa subscapularisten başlar,kısa ve geniş bir kiriş yapı ile ,tuberculum minusta ve crista tuberculi minöris humerinin buna yakın bölümünde sonlanır.
nn.Subscapularis siniri tarafından uyarılır.
GÖREVİ:
Kola iç rotasyon ve adduction yaptırır.öne ve kısmende arkaya doğru sallanma harekerine yardımcı olur.