Sponsorlu Bağlantılar
Grafik Sanatlarda Fotoğraf Kullanımı
20.ci veya 30.ncu yıllarını kutlayan şirketler, yüzlerce kişinin çalıştığı milyonlarca veya milyarlarca liralık reklam bütçelerinin yönlendirdiği şirketler ve yabancı ortaklı şirketler reklamcılığın, tanıtımın, anlatımın silahları medyalar. Ve medyanın içinde fotoğrafın yeri. Görsel malzeme olarak fotoğraf,basılı ilanlarda, gazete-magazinlerde, televizyonda, filmlerde kullanılan reklam fotoğrafları, yollar boyu büyük afiş panolarını süsleyen fotoğraflar.
Toplumsal değişim süreci içinde fotoğrafın basılı yayın organlarıyla yaygınlaştırılması olağandışı bir anlam taşır. Bireyin çevresiyle olan ilişkilerinde asal bölüm görsel olarak örgütlenmiştir. İletişim araçlarıyla kapsamları genişletilen anlatım ve bildirişim biçimlerinin hemen her çeşidinin izlendiği günlük yaşama “Görsel algılama” egemendir. Endüstri devriminin bir sonucu olarak gelişen görsel iletişim araçlarının etkisiyle günümüz insanı giderek daha az okur oldu. Çünkü görsel bir imge yerine göre binlerce sözcüğü tanımlayabilecek niteliktedir.
İçinde bulunduğumuz “Optik Çağ”ı fotoğrafik imgeler bir ağ gibi sarmıştır. Gün boyu bu imgelerle iç içeyiz. 100-150 sayfalık bir resimli derginin 60 sayfası fotoğrafik yöntemlerle çözümlenmiş ilanlara ayrılmıştır. Ve böyle bir dergi milyonlarca okuyucu tarafından tüketilmektedir. Günlük gazetelerde de durum aynıdır. Reklam panolarının %60 lık bir yüzeyi foto afişlerle örtülüdür. Buna benzer örnekler çoğaltılabilir. Bizi saran bu fotoğrafik imgeler ağının çağımızda yoğunluk kazanmasının nedeni fotoğrafik imgenin gerçekliğidir. Fotoğrafik kavramına sözcük anlamı doğrultusunda yaklaşıldığında salt fotoğrafik ve hatta onun deneysel yöntemleri ile oluşturulan görsel bütünü kapsadığını görürüz. Her iki durumda fotoğrafının grafik anlatımı birinci plandadır. Ve çoğu kez tasarım içinde bildirişimi yönlendirici niteliktedir.
Deneysel yöntemlerin fotoğrafik anlatım içinde kullanımı toplumsal ve sanatsal sınırlılıklara karşı bir karşıt düşünce olarak ilk kez birinci dünya sonlarında belirmiş ve en eski deneysel yöntem olarak bilinen foto montaj ile ilk örneklerini vermiştir. Grafik sanatlar içinde sınırsız olanakları sağlayabilen etkin bir dil olarak sürekli kullanılan fotomontaj, bir olayın veya nesnenin irdelenmesine yönelik tüme varım yöntemi değil; aksine özgün düşüncenin düşeş çözümüdür. O halde dış gerçekliğin boyutları içinde doğasında soyutlanmış yaratıcı bir çalışmadır. Bu anlatım dilini, grafik sanatların reklam grafiği alanında sıkça izlemekteyiz. Bunun yanında hiçte önemsenmeyecek ve amacı uygun kullanıldığında fotomontaj kadar etkin mesaj verebilen diğer deneysel yöntemler (örneğin; fotogram, “rayogram”, solarize, stroboskobi, deformasyon) gözden uzak tutulmamalıdır. Bizde de grafik sanatlar alanında şu veya bu biçimde henüz örneklerine rastlayamadığımız bu yöntemlerin batıda çok eskiye dayanan geçmişleri vardır. Bunun nedeni reklam grafiği alanında foto-dizaynır olarak çalışanların veya nesnenin kendine yaklaşımı fotoğrafik görme ve yorumlama eksikliğinden kaynaklanmaktadır. Bu eğitim meselesidir ve bu eğitimin dört dörtlük olması gerekmektedir.
Reklam fotoğrafçılığı nedir? Kısaca nasıl tanımlanabilir?
Bildiğim kadarıyla fotoğrafçılığın bu özel dalı bir cümle ile anlatılabilir ve de yazı orada biter. Ötesi gereksiz olur. İşte işin zor tarafı da budur. Bir reklam fotoğrafının istisna durumlar dışında, tek başına pek anlamı yoktur. Reklam fotoğrafı, ancak; içine, üstüne veya altına gelen başlık yazısı metin ve ürün fotoğrafıyla (pack-shote) bir bütün oluşturur. Fotoğraf ve başlık yazısı yerine göre işlev değiştirir. Bazen başlık yazısı fotoğrafın anlamını tamamlar, bazen de tersi olur. Bu nokta da reklam fotoğrafına şöyle bir tanım getirebiliriz: “Ismarlama fotoğraf”. Diğer bir deyişle, ne olması gerektiği önceden tasarlanan, tasarımı önceden hazırlanan, fotoğrafçıya yerleştirme ve aydınlatabilme gibi uzmanlık işlemleri dışında fazla yorum şansı bırakmayan bir tür. Buna fotoğrafçının sanatı diyemeyiz. Çünkü onun beyinsel işlevini büyük bölümü ile sanat yönetimi üslenmiştir. Ona bir düşünceyi doğru algılayıp, bir mesajı estetik olarak kendi teknik olanakları ve yeteneği ile görselleştirmek kalmıştır.
Bir reklam fotoğrafı reklam ajansında nasıl meydana gelir ve piyasaya sunulur?
Müşteri temsilcisi, yaratıcı bölüm başkanı, ilgili metin yazarı veya yazarlar sanat yönetmeni. Bu kadro ajansın yapısı ve sistemine göre de değişebilir. Müşteri temsilcisi, müşteriden aldığı bilgileri topluluğa aktarır.
Genellikle bu ilk toplantıda “Concept” veya “platform” ile ilgili kaba bir çalışma yapılır. izlenecek yolun doğruluğu garanti altına alınır veya yalnızca bilgiler not edilir ve belirsiz gözüken noktalarla ilgili sorular sorulur. Ekip dağılır. İkinci toplantıda artık platform toplantısı bitmiş, hedef kitle ve medya saptanmış durumdadır. Şimdi sıra basınla ilgili işin inceliğindedir. Nasıl bir sistemse işin genelde çilekeş kısmı yazarlardır. Başlıklar tekrar gözden geçirilir, metinler yazılır, tekrar yazılır ve dosya kağıtları trafikçi tarafından sanat yönetmenine gönderilir. Sıra bu daktilo edilmiş sayfaların “istiflenmesine” yer kalırsa da bir ilistirasyon veya fotoğrafın yerleştirilmesine gelmiştir. Artık basınla ilgili işler “Artdepartman” fabrikasına teslim edilmiştir. Yazı bölümünden arta kalan inanılmaz ölçüde kısa süre içinde taslaklar oluşturulur, iç sunumlar ve sonra dış sunumlar yapılır ve maceraya aktarılmak üzere orijinallerinin yapımına geçilir. Bütün bu patırtıda fotoğraf nerede devreye girmektedir.
Anlaşılacağı gibi, fotoğrafın gerekliliği ve niteliği bütünüyle, yaratıcı gücüyle orantılı olarak, sanat yönetmeni tarafından oluşturulur. Taslakların onaylatılmasından sonra fotoğrafçı devreye sokulur ve çekim günü prodüksiyon mükemmel. Bütün aksesuarlar tamam. Elde taslak, set hazırlanıyor. Sanat yönetmeni objeleri kabaca yerleştiriyor. Fotoğrafçı kamerayı hazırlayıp kadrajı yapıyor. Sanat yönetmeni de vizöre göz atıp, ufak değişiklikler yapıyor. Belki görsel etki için değişik objektif deniyor. Belki vazgeçiliyor. İlk objektif yeniden takılıyor. Sıra aydınlatmada. Fotoğrafçı düşündüğü ışığı yapıyor. Uygun istenilen etki ve derinlik sağlandı. Işığın daha yatay gelmesi konuşuluyor. Düzeltiyor. Işık ölçülüp polaroid çekiliyor. Tekrar ofise geçilip polaroidler çekiliyor. İşte bir “Still-life” öyküsü
REKLAMLARDA FOTOĞRAF KULLANILMASI
Hemen şunu belirtmekte yarar var. Fotoğraf sanatı reklamda kullanılmıyor. Çünkü fotoğraf sanatı bütün plastik ve görsel sanatlarda olduğu gibi, felsefi bir anlatım, yorum olayıdır. Ancak fotoğraf, fotoğraf sanatı dışında da bir mesleki uygulama olarak vardır. Türkiye’deki yaygın kullanımı da budur.
Ülkemizdeki reklam fotoğrafı hizmeti yapan çeşitli kadrolar yetişmiştir. Reklam piyasasının serbest isteklerini bu kadrolar karşılar. Ancak genelde reklam ajansları işi kendi iç bünyelerinde bitirmek peşindedirler. Özellikle büyükleri, kurdukları fotoğraf birimlerinde bunu uygulamaktadırlar. Halbuki reklam fotoğrafı da ihtisas işidir. Dünyada serbest çalışan, çalışmalarını kanıtlamış kişilere uygulatılır. Ajanslardaki sanat yönetmenleri konunun en iyi kim tarafından çözüme kavuşturulacağını bilir ve işi ona ulaştırır. Fakat ülkemizde reklam uygulamalarının böyle arayışlar içinde olduğunu sanmıyorum.
Ayrıca reklam fotoğrafı kesin iyi kağıda titiz baskı gerektiren bir olaydır. Ülkemizde reklam fotoğraflarının yaygın olarak yer aldığı alanlar, gazete ve dergilerdir. Bunların baskı düzeyinin ne kadar dertli olduğu ortadadır. Vizon renkli olarak kuşeye basıldığı zaman, oda ve reklam fotoğrafları için ilginç bir vitrindi. Konuya yakın olanlar son çalışmaları oradan izleyebilirlerdi.
Ülkemizde reklamcılık kesimi belki son yıllarda çok gelişti. Milyarlık cirolarla endüstri için, hizmetler için Pazar arıyor. Ancak pastanın büyük dilimi televizyona gidiyor. Televizyon reklamcılığı da fotoğraftan yararlanmıyor.
Ülkemizde reklam fotoğrafçılığının gelişmesi için, kaliteli kağıda kaliteli baskı yapılan yayın organlarına büyük fotoğraflı afiş tanıtımının gelişmesine, reklam ajanslarındaki sanat yöneticiliği kadrolarının çağdaşlaşmasına, reklam fotoğrafçılarının daha iyi alt yapılarla, daha çağdaş, daha özgün çalışmalar yapmasına ve en önemlisi bu fotoğrafçıların bir dalda ihtisaslaşmasına ihtiyaç vardır.
Fotoğrafın dünya reklamcılığında çok önemli bir yeri vardır.
Aksi takdirde bütün dünya basınında ve dergilerde bu kadar fotoğraf göremeyiz. Ancak fotoğraf sanatının reklamcılıktaki yerini tam olarak tarif etmeden önce reklam fotoğrafının tanımı ve diğer fotoğraf dalları ile olan farkını anlatmak gerekecektir. Reklam fotoğrafının doğrudan doğruya sanat fotoğrafı ile olan farkından bahsedecek olursak önce dikkatimizi çeken sanat fotoğrafı yapan kişinin avantajıdır. Buda konu seçme serbestliğidir. Sanat fotoğrafçısı içinden geldiği gibi konuyu işleyebilir. Onu sevimli hale getirebilir. Reklam fotoğrafı ise tabiri caiz ise bir nevi sipariş fotoğrafçılığıdır. Nitekim çok gerilere gidilecek olursa Michelangelo yada bir Leonardo’ya da sipariş verilmiş ve bu siparişleri yerine getirdiklerinde sanatçı niteliklerinden bir şey kaybetmemişlerdir. Reklam fotoğrafçılığına da bugünün şartlarına uygun siparişli bir sanat tarzı diyebiliriz. Reklam fotoğrafında hazırlanmış bir takım düşünceleri fotoğrafa aktardığınıza göre siparişi yerine getiren biri haline geliyorsunuz. Bunun sanatçı yönü de o siparişi belki biraz kendi bulgularınızı da ekleyerek albenili bir hale getirmektir.
Bu konunun içerisinde reklam fotoğrafının nasıl çekildiğinden söz etmek gerekiyor. Reklam fotoğrafı çekilmeden önce yapılması gereken bir takım çalışmalar vardır. Grafikerlerin, stilistlerin, sanat yönetmenlerinin ortak çalışmaları sonucunda, tasarımı hazırlanmış bir reklam taslağı ortaya çıkar. Bu taslakla firma sahibi reklam fotoğrafçısına gider. reklam fotoğrafçısı konuyu daha çok optik açıdan inceler. O taslakta düşünülenleri gözle görülür hale getirmeye çalışır. O halde bir reklam fotoğrafının hazırlanması tamamı ile reklam fotoğrafçısına bağlı değildir. Ancak bunun yanı sıra şekli şemali tamamıyla reklam fotoğrafçısına bırakılmış reklam fotoğrafları da olmaktadır.
Reklam fotoğrafçılığında önemli olan şeylerden birisi de objeleri iyi tanımaktır. Bu da objenin ışıkta ne verdiğini, nasıl çekileceğini bilmek demektir. Tabii ki bir still-life fotoğraf için söz konusudur bu. Objeleri iyi tanıma süratli çalışmayı sağlar ki reklamcılığın zaman kaybına hiç tahammülü yoktur
REKLAM FOTOĞRAFÇILIĞININ GELİŞİMİ
1950-1960’lı yıllarda fotoğrafçılar arasında reklam fotoğrafçısı diye ayrı bir unvan, kavram yoktu. O yıllarda meslek ihtisası ortamı ve kavramı da yoktu. Yani herkes hekim, avukat, dişçi, elektrikçi, herkes fotoğrafçıydı.
Ortam gelişti, uzmanlık başladı. Bir kısım büyük ajanslar bünyelerinde fotoğraf bölümleri kurarak bazı kadrolar çalıştırmaya başladılar. Bu gayret yeterli olmayınca piyasada bu işi bağımsız olarak sürdürenlerde belirmeye başladı ve yavaş yavaş dış ülkelerde yalnız reklam fotoğrafçılığı öğrenimi görenlerin isimleri, işleri görülmeye başladı.
Fotoğrafçılık tüm dünyada stüdyo, portre, basın, röportaj, aktüalite, bağımsız sanayi reklam, teknik fotoğrafçılık ve audio-visual dallarında profesyonel olarak temsil oluyor. Tüm fotoğraf dallarının hepsinde işinin ehli usta kişiler vardır. Bu dallara göre reklam fotoğrafının daha hızlı gelişme nedeni olarak reklam fotoğrafçısının bir sanat yönetmeniyle birlikte çalışma koşulu, sanayiinin ve ticaretin sıkı iç ve dış rekabetten dolayı sürekli kalite arayışı içinde olmasıdır. Tabii bunlar diğer dallara göre daha iyi önemli etkenlerden bazılarıdır.Ancak reklam fotoğrafçılarının gelişmesinin önemli unsurları arasında bu daldaki besleyici dış kaynak ve diğer uygulama örneklerini, ülkemize daha çok ulaşmasını ve yayılmasını sağlayabiliriz.
Gelişmenin yine önemli nedenlerinden biri de reklam fotoğrafçılığında teorik planda bir berraklığın olmasıdır. Reklam fotoğrafı dünyanın her yerinde belli bir iş tarifesine sahip bir mal ve hizmet probleminin yaratıcı bir tavırda estetik olarak pratiğe aktarılması, doğrudan doğruya sanayi ve ticaretin emrinde bir medya. “Pür anlatımcı fotoğraf”ın sorunlarına sahip değil. Tasarlanan grafik olarak değerlendirilen bir fotoğraf tarzı. Çokça modanın bulaşmadığı, bilginin becerinin hüküm sürdüğü bir alan. Bu teorik yapı, reklam fotoğrafını hem kolaylaştıran, hem de çok zorlaştıran bir unsurdur.