Demirgömlek Türbesi-Karaman

DEMİR GÖMLEK) KÜMBETİ
KARAMAN

Karaman il merkezinde Koçak Dede Mahallesinde eskiden mezarlık olan, şimdi park şeklinde düzenlenmiş alandadir.

Tarihi: Yapının üzerinde yapım tarihini belirten yazıt, mezar şahidesi bulunmamaktadır. Kümbeti, adına yapılmış olduğu Eminüddin Bey'in yaşadığı dönem gözönününde bulundurularak XV.yy tarihlendirebiliriz.

Yaptıranı: ----

Mimar ve Ustaları: ----

Yapının İncelenmesi: Eskiden mezarlık olan bugün park olarak düzenlenmiş alan içerisinde, sekizgen bir oturtmalık üzerinde yer alır. Türbenin gövdesi oturtmalıktan 0.19 m. içeride ve yine sekizgen planlı olarak yapılmıştır. Kenar uzunlukları 3.26 m. ile 3.30 m. arasında değişmektedir. Sekizgen gövde 4.94 m. kotundaki 0.20 m. yükseklikte ve gövdeden 0.08 m. dışa taşan profilli taş bir silmeyle bitirilmiş, Kümbetin basık külahı, silme ucundan 0.39 m. içerde, 1.23 m. yükseklikte ve ana gövde silmesinin benzeri bir silmeyle bitirilmiş, sekizgen kasnak üzerine oturtulmuştur. Kümbetin girişinin yer aldığı doğu cephesi dışında bütün yüzlerine pencereler açılmıştır. Güney, batı ve kuzey yönlere büyük alt pencereler açılırken, ara yönlere bakan cepheler de ise sivri kemerli tepe pencereleri bulunmaktadır. Ana yönlere bakan pencereler, 45°lik bir pahla yüzeyden 0.035 m. içeride oluşturulmuş 1.81m. x 3.73 m. ölçüsündeki dikdörtgen çerçeve içerisinde sivri kemer alınlıklı olarak yapılmışlardır. Bu pencerelerin bu gün söve, lento ve alınlıkları bulunmamakta, içteki ahşap hatıllar ve moloz taş duvar örgüsü görülmektedir. Ara yönlerdeki sivri kemerli tepe pencereleri 0.58 m. eninde olup, oturtmalıktan 3.18 m. yükseklikte bulunmaktadır. Kemer başlangıçları 4.07 m. kemer tepe noktası ise 4.46 m. yüksekliktedir. Girişin bulundugu cephedeki izler girişin revakli oldugunu göstermektedir. Bu yüzdeki mukarnasli kemer tirnaklari, sivri kemer izleri, yüzeyden açi yaparak dönen köşe taşlari ve kesilen silme bunun açik belgesini oluşturmaktadir. Basik yuvarlak kemerli giriş kapisi üzerinde boş yazit yeri görülmekte, çevresi ters U biçimli, ortada 45°'lik bir pahla kademelendirilmiş düz silmeyle sarilmiştir.

Dış oturtmalıktan 0.50 m. yüksekte olan mekana muhdes basamaklardan çıkılarak girilir. Dışta olduğu gibi iç mekanda sekizgen planlıdır. Girişin güneyinde kargir seki üzerinde, üzeri sıvanmış ve çeşitli örtülerle kaplanmış yazıtsız iki sanduka bulunmaktadır. İçte kenar uzunlukları 2.58 m. ile 2.62 m. arasında değişmektedir. Ara yönlerdeki pencereler burada yığma sövelidir. Pencere üstündeki sivri kemer içte de görülmekte, tepe pencereler aynı formda ve biraz daha geniş olarak yapılmışlardır. Ayrıca tepe pencerelerin altında, üstleri iki yöne kavisli Bursa tipi kemerlerle kapatılmış nişler bulunmaktadır. Döşemeden 0.43 m. yukaridan başlayan bu nişler 0.62 m. genişlikte ve 0.35 m. derinliktedir. Kemerler döşeme kotundan 1.06 m. yukaridan başlamakta, 1.38 m. kotunda bitmektedir. Giriş kapisi, Bursa kemerli niş içerisinde yeralır. Ahşap kapı lentosu üzerindeki iki parçalı taş lentonun uçları karşilikli profillendirilerek kaş kemer oluşturulmuştur.

Sekizgen kubbeye geçişte, yüzeysel teget kemerler kullanilmiş, köşelerde bu kemerlerin arkasina küçük tonoz bingiler yerleştirilmiştir. Bu kemerler döşemeden 3.60 m. yüksekte başlamakta, 4.27 m. kotunda bitirilmektedir. Bunların üzerinde 4.48 m. kotunda başlıyan kubbe 7.21 m. yükseklikte bitirilmiştir.

Yapı dış biçimiyle özellik taşımaktadır. Sekizgen gövdenin sekizgen bir kasnakla yükseltilmesi bir yeniliktir. Külahın iyice basıklaşarak kubbeyi anımsatacak biçimde oluşturulması, kubbeli dış örtüye geçişte bir aşama olmaktadır. Buna benzer yapılardan Karaman Kızlar Türbesi (XV. yy sonları) 'nde örtü dışta da kubbeyle gerçekleştirilmiştir.

Girişin önünde yeralan iki sütunlu ve büyük bir olasilikla kubbeli revak Osmanlılarla ilişkinin yoğunlaştığını göstermektedir. Yapının altında cenazelik katı bulunduğuna dair herhangi bir iz bulunmamaktadır.

Kümbet bütünüyle kesme taşla inşa edilmiştir. Yalniz içte kubbe kaba yonu taşla örülmüş ve üzerleri badanalanmiştir. Dişta kubbeyi örten külah, bugün harçli moloz taş şeklindedir. Büyük bir olasilikla çevredeki diger yapilar gibi, kesme taş kaplamali oldugu düşünülebilir.

Yapı genelde yalındır. Süs, kesme taşin dogal görüntüsü içinde, mimari elemanların düzeninde aranmıştır. Sekizgen gövdeyi ve kasnağı dış bükey ve iç bükey kavisli taş silmeler sarmakta, kapı ve pencereler ise 45°'lik açılar yapan pahlı silmelerle çerçevelenmiştir. En süslü eleman yapinin girişinde bugün bulunmayan, revak kemeri üzengi taşlaridir. Bunlar mukarnaslarla süslenmişlerdir.​