Sponsorlu Bağlantılar
Ağrı Hakkında Genel Bilgi
GENEL BILGILER
Yüzolcümü: 11.376 km²
Nüfus: 437.093 (1990)
Il Trafik No: 04
1650 metre yüksekligindeki bir yaylada yer alan Agri, ismini yaninda heybetle gorünen dagdan almaktadir. Türkiye'ye en tepeden bakabileceginiz ve doguya acilan kapisi Agri, tarih boyunca cok sayida kavim ve medeniyete ev sahipligi yapmistir. Agri ili, yazin dagcilik ve doga yürüyüsüne, kis mevsiminde kayak sporuna elverisli parkurlara sahip efsanevi dagi ile dogunun turizm merkezleri arasindadir.
ILcELER:
Agri ilinin ilceleri; Diyadin, Dogubayazit, Eleskirt, Hamur, Patnos, Taslicay ve Tutak'tir.
Diyadin: Merkez ilcenin dogusunda, Erzurum - Iran yolunun 50. kilometresinde 7 km.lik bir yol ile bu yola baglanmistir. Murat nehri kiyisinda yer alan kaplicalari ile ünlüdür. Diyadin Kaplicalarin sulari cilt, romatizma, adale agrilari icin sifali sulardir.
Dogubayazit: Il merkezinin 93 km. dogusunda, Erzurum - Iran yolu üzerindeki Ilcenin en onemli tarihi eseri Ishak Pasa Sarayi'dir. Balik Golü ve Agri Dagi yamacindaki Meteor cukuru, ilcenin ilgi ceken diger degerleridir.
Eleskirt: 1998 yilinda Ilceye, Güneykaya mevkiinde kayak turizmine yonelik tesisler yaptirilmistir.
Hamur: Il merkezine 15 km. güneyinde yer alan Ilcenin baslica tarihi eserleri Selcuklulardan kalma Havaran Kalesi ve Mahmut Pasa Kümbetidir.
Patnos: Ilce Ekonomisine canlilik getirecek sergi, fuar, panayir gibi etkinlikler yapilmamaktadir. Turizm acisindan da art bolgede yer aldigi icin herhangi bir faaliyet yoktur. Ayni zamanda turistlerin ilgilenebilecekleri yeterli bir tarihi ve dogal güzellikleri bulunmamaktadir. Mevcut eserler ise doga ve insan tahribati nedeniyle gozle gorülebilir ozelliklerini kaybetmistir.
Taslicay: Agri ilinin orta kisminda bulunan Taslicay ilcesinin kuzey ve güneyinde bulunan 2000 m yükseklikteki daglar,orta bolümde Murat Vadisi ile ayrilir.Arazi volkaniktir,en yüksek noktasi Güneydeki Aladag üzerinde bulunan Kocbasi tepesidir.
Tutak: Deniz seviyesinden 1535 metre yükseklikteki ilcenin alani 1562 Km². dir. Yorenin topraklari yüksek yayla karakterinde ve oldukca engebelidir.
GEZILECEK YERLER
Agri - Agri Dagi
Türkiye'nin en büyük dagi olan Agri Dagi jeolojik konumu ve Büyük Tufandan sonra Nuh'un gemisine ev sahipligi yapmasi dolayisiyla efsanevi ozelligi olan bir dagdir. Kutsal kitaplarda da adi gecen Agri Daginin farkli dillerde bir cok ismi vardir. Baslicalari, Ararat, Kuh - i Nuh, Cebel ül Haristir.
Marco Polonun hic bir zaman cikilamayacak dedigi Daga ilk tirmanisi, kayitlara gore 9 Ekim 1829 yilinda Prof. Frederik Von Parat tarafindan gerceklestirildi. Ikinci kis tirmanisi ise ilk tirmanistan cok sonra 21 subat 1970' de Dagcilik Federasyonu eski baskanlarindan Dr. Bozkurt Ergor tarafindan gerceklestirildi. 1980'li yillarda binlerce dagci Agri Dagini ziyaret etti. Agriya tirmanisa 1990 yilinda yasaklandi.1998 de Dagcilik Federasyonunun bir grup dagciya izin vermesiyle bu yasak kaldirildi.
Yükseklik 5165 m.
Konumu Dogu Anadolu'da Iran sinirlari yakininda yükselir. (Aras-Murat Nehirleri arasi)
Tirmanis Zamani Tirmanislar Icin En Uygun Zaman Temmuz, Agustos ve Eylül aylaridir. Kis tirmanislari zorlu ancak zevklidir.
ozellikleri Agri dagi(5165 m.), Anadolu Yarimadasi ve Avrupa'nin en yüksek dorugudur. 4000 metreye kadar bazalt daha sonra sonraki yükseklikte andezit lavlarindan olusarak volkanik bir dag ozellikleri gosterir. Dagin dorugunda bir ortü buzulu vardir. Dogu yüzünde Serdarbulak yaylasi ve 3896 m. yükseklikteki Kücük Agri Dagi yer alir. Agri dagi yüksekligi, buzullari, insanlari, degisik yapisal gorünümleri, kar sinirina kadar kapli otluklari ve dag cayirlari ile ilginc ve cekici bir gorünüme sahiptir.
Ulasim ve Konaklama Trabzon-Erzurum-Tahran Uluslararasi kara yollari Agri eteklerini dolanarak Iran'a uzanir. Ankara-Erzurum arasinda düzenli olarak hava, demir ve karayolu baglantisi mevcuttur.
Daga en yakin merkez Dogubeyazit'tir. Buraya Agri ve Erzurum'dan ulasmak mümkündür. Kent ve cevresinde konaklama ve lokanta tesisleri vardir.
Tirmanislar
Malzemeler Krampon, Ip (11 mm), Buz Kazmasi, Emniyet Malzemeleri (Perlon, Buz Burgusu vb)
Yaz cikislarinda (-5, -10 ºC'ye) dayanakli uyku tulumu, anorak, rüzgarlik, diger kamp malzemeleri ile gerekli ihtiyaclar, Dagcilarin cikislari izne tabi olan Agri ve Kücük Agri daglarina tirmanislarinda su noktalarindan hareket etmeleri zorunludur.
* Agri dagina cikislar Dogubeyazit - Topcatan koyü - Eli ciftligi güzergahindan olmak sartiyla yalnizca dagin Dogubeyazit sinirlari icinde kalan cephesinden yapilmaktadir.
* Kücük Agri Dagina ise yalnizca kuzeybati güzergahindan cikis yapilmaktadir. Agri Dagi doruguna tirmanmak icin haberlesme, tasima güvenlik ve tirmanma acisindan en rahat ve sik kullanilan rota güney rotasidir.
* Dogubeyazit'ta konaklayan dagcilar tirmanis icin gerekli hazirliklari burada tamamlayarak oto mobil ile Eli koyüne ulasirlar. Burada su ikmali yapildiktan sonra 7-8 saatlik bir yürüyüsle 2800 m. yükseklikteki ilk kamp yerine varilir ve burada geceleme yapilir. 2. gün 4-6 saatlik bir tirmanisla 4200 m. dolaylarinda ikinci kamp yerine ulasilir. Doruk tirmanisi icin krampon, buz kaymasi ve ip alinmasi zorunludur. 8-10 saatlik tirmanisla doruga ulasilir ve birinci kamp yeri olan 2800 m. ye donüs yapilir.
Agri - Bubi Dagi
Dogu Anadolu Bolgesi, Agri ili sinirlari icinde yer alan Kayak Merkezi Agri sehir merkezine 18 km. mesafedeki Bubi daginda kurulmustur.
Ulasim: Ankara ve Istanbul'dan haftanin belirli günlerinde ucak seferleri bulunmaktadir. 18 km. uzakligindaki sehir merkezine ulasim, ozel araclarla mümkündür.
Cografya: Karasal iklimin hüküm sürdügü kayak merkezinde kayak icin en uygun sezon Aralik-Nisan aylaridir. Alpin cayirlarla kapli merkezde, kayak mevsiminde kar yüksekligi 1-2 metreyi bulmaktadir.
Konaklama ve Diger Hizmetler: Agri il ozel Idare Müdürlügüne ait bir kayak evi hizmete girmistir. Merkezde 60 kisilik bir kafeterya bulunmaktadir.
Mekanik Tesisler ve Pistler: Kayak Merkezinde uzunlugu 1227 m. olan 600 kisi/saat kapasiteli teleski hizmet vermektedir. Ayrica Agri'ya 45 km., Eleskirt ilcesine 4 km. uzaklikta, 4 kisilik iskemleli sokülebilir telesiyej tesisi daha yapilmistir. Tesis uzunlugu 1650 m olup kapasitesi. 1000 kisi/saattir.
Agri Dagi
Türkiye'nin en yüksek dagi olan Agri Dagi (5165 m.) eskiden beri bilginlerin, dagcilarin, serüvencilerin ilgisini cekmis ve bircok hikaye, türkü ve efsaneye konu olmustur.
Incil ve Tevrat'ta da adi gecen daga, turizm acisindan onemli bir konum kazandiran yaygin inanca gore; Nuh Peygamber zamaninda yeryüzünü kotülükler kaplamistir. Insanlara bir ders vermek amaci ile Tanri, Nuh'a bir gemi yapmasini emreder. 300 arsin boyunda, 50 arsin genisliginde ve 30 arsin yüksekliginde yapilacak gemiye, Nuh Peygamber, esi, ogullari, ogullarinin esleri ile birlikte yeryüzünde bulunan bütün canli türlerinden 7 erkek, 7 disi, sürüngenlerden 2 erkek, 2 disi, yeterli yiyecek de alarak binecektir. Nuh Peygamber, Tanrinin emri dogrultusunda gemiyi yapar ve canlilarla beraber gemiye girer. 7 gün sonra 40 gün 40 gece süren tufan sonucunda gemidekilerin disinda kalan tüm canlilar yok olur. Sularin cekilmesi ile gemi, Agri Dagi'na oturur ve icindeki canlilar sevincle gemiden ayrilarak yeryüzüne dagilir. Bu; yonüyle dini acidan cok ozel olan dag, düz bir arazide aniden yeryüzünden goge dogru yükselen heybetli gorünümü, yazin bile karli doruklari, bitki ortüsü ve barindirdigi hayvan türleri ile etkileyicidir.
Nuh'un Gemisinin Izi
Türkiye-Iran transit yoluna 3.5 km. uzaklikta, Agri Dagi'nin güneyinde Telceker ile Mesar koyleri arasinda yer alan dogal bir anittir. Bu anit gemiye benzer bir siluettedir. Basta Amerikali arastirmaci James Irwin olmak üzere bircok arastirmaci büyük tufandan sonra Nuh'un gemisinin buraya oturdugu yonündeki iddialari arastirmak üzere kutsal geminin kalintilarini bulmak icin 1983 yilindan itibaren calismalara girismislerdir. Kültür Bakanligi gemi kütlesine benzeyen bu jeomorfolojik yapinin "Korunmasi Gerekli Tasinmaz Kültür Varligi" ozelligi tasimasi münasebetiyle 1987'de 3657 sayili karari ile burayi dogal SIT alani ilan etmistir.
Meteor cukuru
Alaska'daki meteor cukurundan sonra dünyanin 2. büyük goktasi cukurudur. Gürbulak Hudut Kapisi ile Saricavus koyü arasinda, Iran sinirina 2 km. kadar mesafededir. 70-80 yil once düsen bir Goktasi tarafindan olusturulan meteor cukuru 35 m. genisliginde ve 60 m. derinligindedir.
Müzeler
Agri Ishak Pasa Sarayi
Dogubayazit ilcesinin 5 km. dogusunda, bir tepe üzerine kurulan saray Istanbul Topkapi Sarayi'ndan sonra yapilmis saraylarin en ünlüsüdür.
Osmanli Imparatorlugu'nun Lale Devri’ndeki son büyük anit yapisidir. 18. yüzyil Osmanli mimarisinin en belirgin ve seckin orneklerinden oldugu kadar, sanat tarihi yonünden de degeri büyüktür.
Saray binasinin bulundugu zemin, vadi yakasi oldugundan, kayalik ve sert bir yerdir. Eski Beyazit sehrinin merkezinde olmasina ragmen, bu yapinin üc tarafi (kuzey, bati, güney) dik ve meyillidir. Sadece dogu tarafinda müsait bir düzlük vardir. Sarayin giris kapisi buradadir. Saray, kalelerin ozelligini kaybettigi, atesli silahlarin bulundugu bir cagda yapildigindan, dogu yonündeki tepelere karsi müdafaasi zayiftir. Cümle kapisi savunma bakimindan en zayif noktasidir. Cümle kapisi bolümü, Istanbul ve Anadolu'da kurulan saraylarinkinden farksiz olup, tas isciligi ve oymaciligi yonünden muntazamdir. Türklere ozgü tarihi saray orneklerindendir. 366 odadan olusan sarayin yapimina cildir Beyi colak Abdi Pasa tarafindan 1685 yilinda baslanmistir. 1784 yilinda saray iki avlu ve bu avluda bulunan yapilar toplulugundan meydana gelmistir. Birinci avludaki yapilarin bazilari yikilmistir. Dort tarafi yapilarla cevrili ikinci avlu dikdortgen planlidir. Girise gore sag tarafta selamlik ve onun arkasinda haremlik vardir. Bunlarin sonunda cami ve türbe bulunmaktadir. Türbe Selcuklu kümbet mimarisi üslubunda insa edilmistir.
Magaralar
Buz Magarasi: Kücük Agri Dagi eteginin bittigi düzlükte bulunmaktadir. Dogubayazit-Gürbulak transit yolunda Hallac koyü yolu sapagina 3 km. mesafededir. ornegine cok az rastlanilabilecek dogal bir anit durumundaki magara topragin 15-20 m. derinliginde yer almakta olup 100 m. uzunluga ve 50 m. genislige sahiptir. Magara icinde insan büyüklügünde buzdan dikitler yer almakta ve bu dikitler isik altinda farkli renklere bürünmektedir.
Meya Magaralari: Diyadin'e 15 km. uzaklikta bulunan, kayalarin insan eliyle oyularak barinma, ibadet ve diger yasamsal faaliyetlerin gerceklestirilmesi amacina yonelik olarak yapilmis magaralardir. Eski bir yerlesim merkezi olan bu magaralar bütün olarak ele alindiginda adeta bir anit kent niteliginde olup, degisik inanc ve kültürlerin izlerini tasimaktadirlar. Oldukca genis olan magaralarda kilise ve mezar kalintilari ve su kanali bulunmaktadir. Tokluca Kalesi'nden yer altina inen merdivenler araciligi ile bu magaranin baglantisi oldugu düsünülmektedir.
Kaleler
Tokluca Kalesi: Diyadin ilcesine 19 km. mesafede bulunan Tokluca koyünün hemen arkasindaki tepe üzerinde bulunmaktadir. 100-150 m. uzunlugunda bütün bir kaya kütlesi gibi duran kale 2 m. uzunluk ve genisligindeki taslardan yapilmistir. Kalenin üstünde yer alan 3 m. genisligindeki bir giris deliginden 30 basamakli merdivenle kale icindeki sahanliga inilmektedir. Bu sahanliktan üc ayri yeralti tüneline acilan giris kapilari ve merdivenler bulunmaktadir. Bu tünellerden birine 70 basamakli, digerine de 350 basamakli merdivenle inilmekte olup bu tünellerin Meya Magaralari'na ulasmakta kullanildigi tahmin edilmektedir.
Kan Kalesi: Tutak ilcesinin 15 km. batisinda eski adiyla "Kalekule" denilen Donertas koyü yakinlarinda bulunmaktadir. Hangi tarihte ve kimler tarafindan yaptirildigi bilinmeyen kale "Kale-i Hum" adiyla da bilinmektedir.
Dogubayazit Kalesi: Eski Beyazit'in kuzey dogusundaki Belleburc denilen yerde, kayalar üzerinde, Dogubayazit'in 5 km. dogusundadir. Kaledeki Urartu mezarlari ve antik caglara ait kalintilar, buranin antik kent oldugunu gostermektedir. Kaleyi insa edenler ya da yapim tarihi ile ilgili bir bilgi bulunmamaktadir.
Diyadin Kalesi: Diyadin ilce merkezinde Murat Nehri kiyisindaki kayaliklarda kurulmus olan kale, Evliya celebi'nin Seyahatname'sine gore Akkoyunlu Hükümdari Uzun Hasan'in oglu Ziyaüddin tarafindan yaptirilmistir. Gercekte ise, kullanilan malzemeler ve yapilis tarzi, Urartular tarafindan insa edildigini gostermektedir. Akkoyunlu, Karakoyunlu ve Osmanlilar doneminde onarim gormüstür.
Havaran Kalesi: Hamur ilce merkezinde bulunmaktadir. Hamur Deresi'nin üzerindeki kayaliklara kurulmustur. Dereden yüksekligi 100 m. civarindadir. Selcuklu donemine ait olan kale icinde cami, kalebeyi konagi, deve hanlari ile kaleden 400 m. uzaklikta ve kaleden daha yüksek bir tepe üzerinde gozetleme kulesi bulunmaktadir.
sosik Kalesi: Hamur ilcesine 35 km. uzaklikta bulunan Karlica koyündeki sarp kayaliklar üzerine kurulmus bir kaledir. Kalenin ne zaman ve kimler tarafindan yaptirildigi kesin olarak bilinmemekle beraber Evliya celebi'nin Seyahatname'sinde kaleden "Azerbaycan Hükümdari Ziyaüddin tarafindan yaptirilmistir" seklinde bahsedilmektedir. Kale icerisinde ibadethane, hamam, gozetleme kulesi, zindanlar ile su kulesi bulunmaktadir. Kale Karakoyunlular zamaninda tamir gormüstür.
Kiz Kalesi: sosik Kalesi'nin 2 km. dogusundaki bir tepe üstünde yer alan kalenin sosik kalebeyinin kizi icin yaptirildigi rivayet edilmektedir.
Küpkiran (Harabe Gol) Kalesi: Agri il merkezinin 20 km. dogusunda yer alan Yukari Küpkiran koyü ile Harabegol koyü arasinda bulunmaktadir. Büyük kesme taslardan yapilmis mazgalli bir kaledir. Eski ve onemli bir yerlesim yeri olan Harabegol koyünün depremler ve toprak kaymalari sonucunda batmasiyla olusan cukura zamanla su dolmasi nedeniyle koyün yakininda bulanan kaleye bu ad verilmistir.
Toprakkale: Eleskirt ilcesinin 14 km. dogusunda Toprakkale koyünde bulunmaktadir. Urartulara ait olan kalenin tapinak ve yerlesim yerleri tamamen yok olmus, günümüze ancak burc ve duvar kalintilari kalmistir.
Anzavur Kalesi: Patnos ilcesinin 2 km. kuzey batisindaki Anzavur Tepesinde bulunan kale, Urartu medeniyetine ait olup M.o. 8. yüzyilda yapilmistir. Kalenin duvarlari Urartu Krali Menua, tapinak kismi ise Ispuini tarafindan insa ettirilmistir.
Cami, Kümbet ve Kiliseler
Beyazit Eski Camisi (Cami-i Gevher Digar): Beyazit Kalesi'nin güney eteginde Birinci Selim tarafindan yaptirildigi kabul edilen camidir. Caminin yer aldigi vadi yamaci düzeltilerek duvar orülmek suretiyle düz bir platform olusturulmus ve üzerine bina insa edilmistir. Kesme tastan insa edilen cami 15x15 m. boyutlarinda kare planli ve tek kubbelidir. Yapida kahverengi, sari ve beyaz renkte taslar karisik bir bicimde kullanilmistir. Caminin giris kapisi, beden duvarlari, mihrabi, son cemaat yeri duvar paylari, kubbeye gecis sistemleri duvarlardaki kemerler, pencereler ve minare estetik bir sadelikte yapilmistir.
Toprakkale Camisi: Toprakkale koyünde 1684 tarihinde Mirza Bin Adbi Pasa'nin yaptirdigi camidir. Hoyügün güney yamacindadir.
Sürmeli Mehmet Pasa Türbesi: Hamur ilcesi merkezinde olup, Osmanli doneminde insa edilmistir. Beyaz, yumusak tastan yapilan kümbetin duvarlarinda iki sirali kirmizi tastan kusak mevcuttur.
Üc Kümbetler: Üc kümbetlerden birisi Patnos ilcesine 2 km. mesafede olan Ziyaret, ikincisi Süphan Dagi etegindeki Taskiran, ücüncüsü de Dedeli bucaginin Acim koyündedir.
Hamur Kümbeti: Hamur ilce merkezinin kuzeydogusunda, Agri-Van yoluna 300 m. uzakliktadir. Selcuklu kümbetlerinden ayri bir mimari tarzda, alti (govde kismi) dikdortgen, üstü balik sirti bicimindedir. Kümbetin 18. yüzyilda Ishak Pasa'nin torunlarindan Ibrahim Pasa tarafindan yapildigi soylenmektedir.
Karagoz Kilisesi: Tutak ilcesinin 26 km. batisindaki Dayipinari koyü yakininda kayalar oyulmak suretiyle yapilmis bir yeralti kilisesidir.
Üc Kilise: E-23 karayolunun hemen güneyinde olan Taslicay ilce merkezine 18 km. uzakliktaki Tasteker koyündedir.
Termal Merkezler
Termal merkezler yonünden oldukca zengin olan Agri'nin Diyadin ilcesinde Yilanli, Davut ve Koprü kaplicalari bulunmaktadir. Sulari romatizma ve deri hastaliklarina iyi gelmektedir. Ilcenin girisinde 3 yildizli bir termal otel bulunmaktadir.
Dambat cermigi ve Maden Suyu: Agri'ya 5 km. uzakliktaki Yolluyazi (Dambat) koyünde, Murat Nehri'nin kiyisindadir. Yerden fiskiran su kükürtlüdür. Yara, ciban, sivilce gibi deri hastaliklari ve romatizma icin sifalidir.
Diyadin Kaplicalari: Diyadin ilcesinin 5 km. güneyindedir. Koprü, Yilanli ve Davut adlarini alan üc sicak su kaynagindan olusmaktadir. Deri hastaliklari ile enfeksiyonlara bagli romatizmal hastaliklara iyi geldigi bilinmektedir. Kaplicalar Diyadin'in 7 km. güneyindedir. Sezon süresince devamli dolmus seferleri yapilan kaplicalarda 150 yatak kapasiteli turistik bir otel bulunmaktadir.
Kus Gozlem Alani
Sarisu Ovasi
Dogubeyazit Sazligi
COgRAFYA
Agri, kuzeyden Kars ve Igdir, Batidan Erzurum ve Mus güneyden Bitlis ve Van, dogudan Iran siniri ile cevrilidir.
Agri' da mevcut topragin büyük kismini dalgali, yüksek daglik arazi meydana getirir. Agri ilinde daglar siralar halindedir.
Agrida bitki ortüsü olarak zengin otsu bitki türleri egemendir. Ilkbaharda canlanan otlar, sonbaharda havalarin sogumasiyla tükenir. Kislari soguk ve sert yazlari kurak ve sicaktir.
TARIHcE
Agri ilinin tarihi, Paleolitik cag’a kadar uzanmaktadir. Daha gec donemlerde bu bolge ile Mezopotamya arasinda kültürel iliskiler oldugunu gosteren Tunc cagi arac gerecleri bulunmustur. Agri ve cevresine yerlesen en eski topluluklardan biri Hurrilerdir. M.o. 14. yüzyilda Hititlerin Dogu Anadolu Bolgesi’ndeki etkinliklerini yitirmeleriyle ortaya cikan Hurrilerden sonra yore Urartu, Pers, Makedon, Roma ve Bizans hâkimiyetine girmistir. M.S. 7. yy. ortalarinda Araplarin eline gecen ve stratejik konumu nedeniyle istilalara ugrayan Agri’yi 11. yüzyilda Selcuklular egemenlikleri altina almislardir. Selcuklularin araliklarla süren egemenlikleri Mogol akinlariyla son bulmustur. Sonradan Ilhanlilar, Celayirliler, Karakoyunlular, Akkoyunlular, Safeviler ve Osmanli Imparatorlugu egemenligine girmistir. I. Dünya Savasi’nda Ruslar tarafindan isgal edilen bolge, 1921 yilinda yapilan Kars Antlasmasi ile Türkiye’ye iade edilmistir.
NE YENIR?
Agri yoresinde hayvanciligin büyük capta olmasi nedeniyle hayvan ürünleri büyük miktarda kullanilmaktadir. Agri zengin bir mutfak kültürüne sahiptir. Sac kavurma en meshur yemegidir. Gosteberg bugulama, Abdigor koftesi, Hengel, hasil, eriste, kuymak, kete, bisi, erdek, hasude, bulgur pilavi, yalanci kofte, ekmek asi,lalanga, ayran asi, halise,ciris ketesi, murtuga ve agizyakan ve deveci corbasi gibi yoreye ozgü yemekleri vardir
