Sponsorlu Bağlantılar
Trabzon ve Karadeniz Bölgesi Kronolojik Tarihi Hakkında Bilgi
Trabzon ve Karadeniz Bölgesi kronolojik tarihi
Derleyen: Özhan Öztürk
MÖ 1.000.000-100.000: Bölgede,
Bostancı, Kökten, Gündüzalp ve Özgüç tarafından çeşitli tarihlerde
yapılan arkeolojik kazılarda Yontma Taş (Alt Paleolitik dönem) Çağı’na ait
Achelleen ve Mousterien tipi (el baltaları, kazıyıcılar, yonga
aletler) Karadeniz
Bölgesi’nde yerleşim izlerine rastlanmıştır.
MÖ 10.000-8.000:
2007 yılında yapılan arkeolojik araştırmalarda Çamlıhemşin'in bazı köylerinde,
yer yer insan eliyle genişletildikleri tespit edilen ve milattan önce 10 ile 8
bin yılları arasında yaşanan Mezolitik Orta Çağ'a ait mağaralar tespit
edilmiştir.
MÖ 5.000-3.000:
Kökten tarafından Trabzon çevresinde yapılan arkeolojik kazılarda Kalkolitik
Çağ’a ait yerleşim izleri saptanmıştır.
MÖ 3000 – 1.500 : Bronz Çağı’nda
Karadeniz kıyısında Kaşkalar
(Gaşgalar, Kaşkular, Kaskiler) adlı bir halkın varlığı Hitit kaynaklarında
bildirilmektedir. İç Anadolu’da yeralan Hitit Devleti ile Karadeniz kıyıları
arasında yaşayan bu halk Karadeniz Bölgesi’nin tarihi kaynaklarda bahsi geçen
ilk yerleşik halkıdır. Domuz yetiştiren, keten ziraati yapan, Hitit ticaret
kervanlarını soyan Kaşka halkı ile Hatti ay tanrısı Kaşku arasınd ki isim
benzerliği ilginçse de halkın kendisini bizzat bu isimle adlandırdığı
şüphelidir. Kaşkaların Hitit kralı II. Tudhaliya döneminde MÖ 1450 Hitit
kenti Nerik’e (bugünkü Samsun Vezirköprü yakınlarında olmalı) yerleştiği
ardından I. Arnuwanda
döneminde Kammama ve Zalpuwa adlı Hitit
kentlerini geçirdiği bilirnmektedir. Kaşkaların yerleştiği
bölgelerdeki Pala dili konuşan Hattileri ve Hitt Avrupalı Hittileri yerinden
ettiği görülmektedir. Buna karşın Kaşkaların Karadeniz kıyılarında eskiden
beri yaşayan otoktan bir halk mı yoksa komşu bir coğrafyadan (Kafkasya
veya Trakya üzerinden) gelen istilacı bir halk mı olduğu belirtilmemektedir.
Kaşkaların en önemli özelliği bölgemizde yakın zamana dek ekilen kendir ziraatini
yapmalarıdır.
MÖ 800 - 600: Bölgeye Yunan
kolonizasyonunun başlaması ve Karadeniz kıyılarında batıdan doğuya Sinop (Sinope), Samsun (Samisos), Giresun ( Kerasus),Trabzon (Trapezus) gibi yeni
Yunan kentlerinin ve
emporion (ticaret amaçlı limanlar) kurulması. Eusebius,
Trabzon kentinin kuruluş tarihini MÖ 756 olarak
belirtmişse de, bu tarih doğru bile olsa Sinope’ye vergi veren bir koloni olarak
Sinop’tan daha önce kurulmuş olması mantıkla çelişmektedir. Eusebius eğer
yanılmıyorsa Sinoplu kolonistler, varolan bir şehri MÖ 630 yılından sonra tekrar
kolonize etmiş olmalıdırlar. Anabasis’te (MÖ 401) yeralan “Pontos Euksenios
kıyısındaki bu şehir Sinope’nin Kolkh ülkesindeki kolonisidir” sözleri ve diğer
tanıklıklardan kent merkezinin Yunan, çevre halkının ise Kolh adlı yerli halktan
oluştuğunu görmekteyiz. Pausanias’ın notlarından eski Yunanistan’da Arkadya bölgesinde Trabzon isimli bir başka kent
olduğu ve Yunan mitolojisinde bu kentin Lykaon’un oğlu Trapezeus tarafından
kurulduğu için bu adı aldığı bildirilmektedir. Öyleyse Karadeniz kıyısındaki
yeni kent de bu coğrafyanın anısını yaşatmak için verilmiş olmalıdır. Kentin
adının Yunanca orijini kesin olmakla birlikte Trapezus kelimesinin “masa” anlamı
dışında “Köle satılan düz platform” olark da kullanıldığını, Kolhis’ten Yunan
anakarasına yapılan köle ticaretinin liman noktası olduğu için bu kelimenin
yakıştırılmış olabileceğini Karadeniz Ansiklopedik
Sözlük adlı çalışmamda bildirmiştim.
MÖ 700 – 600: Kuzey Kafkasya ile
Karadeniz’in kuzey kıyılarında yaşayan Kimmer halkının güeny Karadeniz’de
kurulan emporion ve kolonilerine düzenledikleri yağma amaçlı saldırılar. İlk
olarak Asur kaynaklarında (MÖ 714) Gimirri adıyla geçen Kimmeryalılar hakkında pek fazla bir şey bilinmese de Hint
Avrupalı bir halk olup İran veya Trak dilini konuştukları sanılmaktadır. MÖ
676-674 yılları arasında Anadolu içlerine Paflagonya ve Frigya’ya dek akınlar
düzenlemektelerdi.
MÖ 609 – 550: MÖ 609 tarihinde Asur
devletini yıkan İranlı Medler Doğu Anadolu’nun yanı sıra
Paflagonya’ya dek uzanan bir imparatorluk kurmuşlarsa da Heredot’un Karadenzi
sahillerine ulaştıklarını belirtmesine karşın Trabzon ve civarında Med
etkinliğine dair bir kanıt bulunmamaktadır.
MÖ 550 – 332: Med
İmparatorluğu’nu yıkan Persler’in bölgeyi ele geçirmesi ve Trabzon’un Pontos
Kapadokyası adı verilen şatraplık (valilik) sınırları içerisinde yeralması.
MÖ 400 – 350:
Anadolu’nun batısında ve kuzeyinde yeralan Yunan (İon) kentlerinin Pers
istilasına karşı ayaklanması ve Karadeniz kentlerininde katıldığı kanlı
bağımsızlık savaşlarının İranlılar tarafından bastırılması.
MÖ 330 – 323: Makedonya kralı Büyük
İskender’in Anadolu’daki Pers egemenliğine son vermesi , diğer bölgelerde olduğu
gibi Karadeniz kentlerine de İskender’e bağlı subayların yönetici
olarak atanması.
MÖ 323 – MÖ 66: Büyük
İskender’in ölümünün ardından siyasi açıdan boşluğa düşen Anadolu kentlerinde
yerel yönetimlerin güçlenmesi, bir Pers şatrabı olan Mithridates Ktistles’in
Orta Karadeniz’de yeni bir devletin çekirdeğini oluşturması. Pontus devletinin
kıyılardaki Yunan kentlerini kendine katıp güçlenmesiyle gitikçe büyümesi
ve devlet geleneğinin Pers kültüründen Yunan kültürüne doğru
kayması. MÖ 133 yılında Bergama krallığının topraklarını ele geçiren Roma
İmparatorluğu’nun tüm Anadolu’ya hakim olma mücadelesi ve Pontus devleti ile ardı ardına yapılan savaşlarda
Trabzon dahil tüm Anadolu’yu işgali.
MS 64: Pontusdevleti ile Roma İmparatorluğu
arasındaki savaşta tarafsız kalan Trabzon’a savaştan zaferle çıkan Roma
İmparatorlu rarafından Civitas Libera (serbest kent) statüsü tanınması ve kentin
imparatorluğun Pontus Polemoniacus vilayetine katılması.
MS 117 – 138:
İmparator Hadriasnus döneminde Trabzon kentinin limanının yeniden ve daha
geniş bir kapasite ile inşa edilmesi, dolayısıyla ticari potansiyelinin
arttırılması.
MS 254: Kentin
Karadeniz’in kuzeybatısından gelen Germen kavmi Gotlar tarafında yakılıp
yıkılması. Bu olayın ardından kenti ve civarını Barbarlara karşı savunmak için
bir Roma askeri garnizonu (Legio Pontica) yerleştirilmiştir.
MS 395: Roma
İmparatorluğu’nun Doğu ve Batı olarak ikiye ayrılmasının ardından Trabzon ve
civarının Doğu Roma İmparatorluğu (Bizans) sınırları içerisinde kalması.
MS 549-562: Doğu
Roma – Pers savaşları dizisinden bölgeyi en çok etkileyen üçüncüsü olan
imparator Justinianus’un Lazika savaşları dönemi.
MS 690-2: Bizans
Arap savaşları. Müslüman Arapların Doğu Anadolu, Gürcistan ve Kolhis’i
yağmalaması. Trabzon’un da kısa bir süre de olsa Araplar tarafından fethedildiği
sanılmaktadır.
MS 712-3: Anadolu, Kiliya ve Amasya’nın
Arap istilasına uğraması.
MS 797-8: Harun El Reşid döneminde
Araplar’In Anadolu istilası Erğli (Heraklia) yenilip, geri dönmeleri.
MS 950: Constantine
VII Porphyrogennetos'un De Administrando Imperio ve De Ceremoniis adlı
kitaplarından öğrendiğimize göre Trabzon ve çevresindeki bölgeler yeni kurulan
Khaldia Teması’na bağlanmıştır.
MS1021-22: Bizans
ordusunun Ani Ermeni Krallığını yok etmesi sırasında Trabzon üs olarak
kullanılmıştır.
MS 1080: Kentin
Türkmenler tarafından yağmalanmasının ardından yerel beylerden Theodore Gabras
tarafından geri alınması. Trabzon’un fiilen İstanbul’dan yarı bağımsız dükalık
haline dönüşmesi
MS 110: Gregorios
Taronites’ın Trabzon’da bağımsızlığını ilan etmesi.
MS 1107: İstanbul’un
Taronites’i yenerek Trabzon’u tekrar merkeze bağlamaları.
MS 1112:
Danişmendlier’in Trabzon seferinin püskürtülmesi
MS 1143:
Bağımsızlık ilan eden Kosntantin Gabras’ın öldürülmesi ve Trabzon’un tekrar
İstanbul’a bağlanması.
MS 1194: Selçuklular’ın Samsun’u ele geçirmesi . Trabzon ve
İstanbul’un fiilen birbirinden kopması.
MS 1204: Alessios ve David Komnenos
adlı prenslerin Latin Haçlı ordusu tarafından işgal edilen İstanbul’dan kaçarak
Trabzon’a sığınmaları. Burada teyzeleri Gürcü kraliçesi Tamara’nın dayardımıyla bağımsızlıklarını ilan edip kendilerini Roma
İmparatoru ilan etmeleri. Trabzon İmparatorluğu’nun
(Βασίλειον τής Τραπεζούντας) Sinop ile Artvin arasındaki coğrafyada egemen
olması.
MS 1214: Sinop’un
Selçuklular tarafından ele geçirilmesi.
MS 1228: İmparator 1. Andronikos’un
Selçuklu limanı Sinop’un yağmalaması. Selçukluların karşılık olarak Trabzon’u
denizden ve karadan kuşatması. Başarısız olan kuşatmanın ardından
kaçan Selçuk sultanı Melik Şah’ın Maçkalı köylüler tarafından yakalanıp esir
edilmesi.
MS 1230: Alaettin
Keykubat’a yenilen Celalettin Harzemşah’ın askerlerinin Trabzon topraklarına
sığınması fakat pek çoğunun Trabzon köylüleri tarafından öldürüldürülmesi.
MS 1243: Selçuklu Sultanı 2. Gıyaseddin
Keyhüsrev ‘in, 1243’te Kösedağ’da Baycu Noyan emrindeki Moğol kuvvetlerine
yenilince Anadolu’ya giren Moğollar’a imparator 1. Manuel’in de
(1238-1263) tabii olması.
MS 1245: Trabzon’u
yakıp yıkan büyük bir yangın ve/veya salgın hastalık
MS 1319:
Pervaneoğulları’nın Trabzon’u yağmalaması
MS 1348: Tur Ali
Bey’in Trabzon’a saldırması
MS 1398: Osmanlı
Devleti’nin (Yıldırım Beyazıd) Samsun’u Trabzon Krallığı’ndan ele geçirmesi
MS 1442: Osmanlı
Sultanı 2. Murad’ın Osmanlı donanmasını Trabzon’a göndermesi
MS 1454: Safevi
Şeyhi Cüneyd’in Trabzon’u kuşatması. Rumeli Beylerbeyi Hızır Paşa’nın Trabzon’a
yürümesi üzerine Cüneyd’in geri çekilmesi.
MS 1461: Fatih Sultan Mehmed’in
Trabzon’u ele geçirerek Trabzon İmparatorluğu’nu Osmanlı toprakların akatması.
MS 1520: Trabzon doğumlu olan Osmanlı sultanı
Kanuni Sultan Süleyman döneminde kente Batum sancağının da eklenmesiyle Trabzon
Eyaleti’ni oluşturmuştu.
MS 1625 ve 1631:
Don Kazkları’nın Trabzon’u yağmalamaları
1810: Osmanlı-Rus savaşları
sırasında Rusların 18 gemi ile Akçaabat Sargana bölgesine asker
çıkarmaları
MS 1816: İlk Laz ayaklanması, Tuzcuoğulları ve yandaşı
Laz ağalarının Giresun Hopa arasında bağımsız beylik arzusuyla Osmanlı
İmparatorluğu’na isyan etmesi.
MS 1818:
Hacısalihoğlu, Kalcıoğlu ve Dedeoğlu isyanları
MS 1825 ve 1832:
Tuzcuoğlu isyanları.
1867: Kentin bir
kısmını yahrip eden yangın.
MS 1895: Trabzon’da “gavur Meydanı”nda
başlayan Ermeni
isyanı
17 Kasım 1914: 23
gemiden oluşan Rus donanmasının Trabzon’u bombalaması
8-11 Şubat 1915:
Rus donanmasının Trabzon’u bombalaması. 1.000 civarında ölü 300’den çok
yaralı.
1915: Kentteki
Ermeniler tehcir edildiler.
18 Nisan 1916:
Trabzon’un Rus ordusu tarafından işgal edilmesi
24 Nisan 1918: Ekim
Devriminin ardından savaştan çekilme kararı alan Rus ordusunun Trabzon’u
boşaltmasından sonra Türk birliklerinin Trabzon’a girmesi.
12 Şubat 1919:
Trabzon Muhafaza-i Hukuk Cemiyeti’nin kuruluşu. Erzurum Kongresi’nde etkin bir
ol oynayan Trabzonlu delegeler kongrenin liderliği konusunda Mustafa Kemal ile
aralarından Sürmeneli Ömer Fevzi Bey ile rekabet çıkınca bazı Trabzonlu Heyet-i
temsiliye üyeleri Sivas Kongresi’ne katılmadılar ve İstanbul hükümeti ile
ilişkilerini kesmediler.
24 Eylül 1919: İstanbul
yanlısı bir tavır sergileyen Trabzon valisi Mehmet Galip Bey silah zoruyla
görvden uzaklaştırıldı ve 3 E Ekim 191’da Damat Ferit Paşa’nın istifasından
sonra “istenmeyen valiler” listesine dahil edildi.
28-29 Ocak 1921:
Türkiye Komünist Partisi Başkanı Mustafa Suphi ve 18 arkadaşı Trabzon
açıklarında Enver Paşa taraftarı Trabzon kayıkçılar reisi Yahya Kahya’nın
adamlarınca öldürüldüler.
3 Temmuz 1922:
Yahya Kahya’nın Soğuksu yolunda pusuya düşürülerek öldürülmesi. Muhafız Alayı
komutanı İsmail Hakkı Tekçe 1977’de yayınlanan anılarında Giresunlu Topal
Osman’ın iki adamıyla birlikte bu cinayeti kendi işlediğini itiraf
etmişti.
1923: Trabzon Çocuk
Esirgeme Kurumu açıldı. Kentin önemli bir bölümünü oluşturan Ortodoks Rumlar Yunanistan
ile imzalanan nüfus mübadelesi gereğince Yunanistan’a zorunlu göçe mecbur
bırakıldılar.
1924: Kızılay
Trabzon Şubesi açıldı.
1926: Trabzon Halk
Kütüphanesi açıldı. Ziraat Bankası açıldı.
1929: Vizera
Hidroelektirik Santrali açıldı.
1938: Trabzon İçme
Suyu Tesisleri açıldı.
1942: Trabzon
Lisesi açıldı.
1947: Trabzon
Numune Hastanesi açıldı.
1949: Göğüs Hastalıkları Hastanesi
açıldı. 5442 sayılı İl İdaresi Kanunu uygulamasıyla Anadolu'da bulunan 78 bin
civarında ki yerleşim adından 28 bin kadarının adı Türkçe olmadığı gerekçesiyle
değiştirilirken,
büyük bölümü Yunanca olan Trabzon köy adları da
değiştirilerek yerlerine Türkçe isimler konulmuştur.
1952: Kiremit ve
Tuğla Fabrikası açıldı.
1953: TMO Trabzon
Şubesi açıldı.
17 Şubat 1953:
Araklı Sürmene’den ayrılarak ilçe oldu.
1954: Trabzon
Limanı açıldı. Otomatik Telefon Santrali açıldı.
1
Haziran 1954: Tonya ilçe oldu.
1957: Trabzon
Havalimanı hizmete girdi.
1958: SSK Hastanesi
açıldı.
1963: Balık Yağı ve
Unu Fabrikası açıldı. Fatih Eğitim Enstitüsü açıldı.
2 Aralık 1963:
Karadeniz Teknik Üniversitesi öğrenime açıldı.
1964: Ayasofya
Müzesi açıldı.
1967: Çimento
Fabrikası açıldı.
25 Ağustos 1968:
Doğu Karadeniz Fuarı açıldı.
1 Aralık 1968:
Trabzon İl Radyosu Yayına başladı.
1976: Trabzonspor
futbol takımı Türkiye 1. Lig şampiyonluğunu kazanan ilk Anadolu takımı olma
ünvanını elde etti.
20 Temmuz 1982: KTÜ’ne bağlı Sürmene Deniz Bilimleri ve
Teknolojisi Yüksek Okulu açıldı.
1988: Beşikdüzü ve Şalpazarı ilçe oldu.
1990: Çaşıbaşı, Düzköy, Köprübaşı, Dernekpazarı ve Hayrat ilçe oldu.
26 Mayıs 2003:
Afganistan'dan dönen İspanyol Barış Gücü askerlerini taşıyan Yak-42 tipi bir
yolcu Trabzon Havalimanı'na inmek isterken alandan yapılan uyarıdan sonra
yanlışlıkla deniz yerine karaya yönelip Pilav Dağı eteklerine çarması sonucu
62'si İspanyol askeri, 12'si mürettebat toplam 74 yolcu ölmüştür.
5 Şubat 2006: Santa
Maria kilisesinde görevli rahip Andrea Santaro görev yerinde öldürülmüştür.
Alıntı
Trabzon ve Karadeniz Bölgesi kronolojik tarihi
Derleyen: Özhan Öztürk
MÖ 1.000.000-100.000: Bölgede,
Bostancı, Kökten, Gündüzalp ve Özgüç tarafından çeşitli tarihlerde
yapılan arkeolojik kazılarda Yontma Taş (Alt Paleolitik dönem) Çağı’na ait
Achelleen ve Mousterien tipi (el baltaları, kazıyıcılar, yonga
aletler) Karadeniz
Bölgesi’nde yerleşim izlerine rastlanmıştır.
MÖ 10.000-8.000:
2007 yılında yapılan arkeolojik araştırmalarda Çamlıhemşin'in bazı köylerinde,
yer yer insan eliyle genişletildikleri tespit edilen ve milattan önce 10 ile 8
bin yılları arasında yaşanan Mezolitik Orta Çağ'a ait mağaralar tespit
edilmiştir.
MÖ 5.000-3.000:
Kökten tarafından Trabzon çevresinde yapılan arkeolojik kazılarda Kalkolitik
Çağ’a ait yerleşim izleri saptanmıştır.
MÖ 3000 – 1.500 : Bronz Çağı’nda
Karadeniz kıyısında Kaşkalar
(Gaşgalar, Kaşkular, Kaskiler) adlı bir halkın varlığı Hitit kaynaklarında
bildirilmektedir. İç Anadolu’da yeralan Hitit Devleti ile Karadeniz kıyıları
arasında yaşayan bu halk Karadeniz Bölgesi’nin tarihi kaynaklarda bahsi geçen
ilk yerleşik halkıdır. Domuz yetiştiren, keten ziraati yapan, Hitit ticaret
kervanlarını soyan Kaşka halkı ile Hatti ay tanrısı Kaşku arasınd ki isim
benzerliği ilginçse de halkın kendisini bizzat bu isimle adlandırdığı
şüphelidir. Kaşkaların Hitit kralı II. Tudhaliya döneminde MÖ 1450 Hitit
kenti Nerik’e (bugünkü Samsun Vezirköprü yakınlarında olmalı) yerleştiği
ardından I. Arnuwanda
döneminde Kammama ve Zalpuwa adlı Hitit
kentlerini geçirdiği bilirnmektedir. Kaşkaların yerleştiği
bölgelerdeki Pala dili konuşan Hattileri ve Hitt Avrupalı Hittileri yerinden
ettiği görülmektedir. Buna karşın Kaşkaların Karadeniz kıyılarında eskiden
beri yaşayan otoktan bir halk mı yoksa komşu bir coğrafyadan (Kafkasya
veya Trakya üzerinden) gelen istilacı bir halk mı olduğu belirtilmemektedir.
Kaşkaların en önemli özelliği bölgemizde yakın zamana dek ekilen kendir ziraatini
yapmalarıdır.
MÖ 800 - 600: Bölgeye Yunan
kolonizasyonunun başlaması ve Karadeniz kıyılarında batıdan doğuya Sinop (Sinope), Samsun (Samisos), Giresun ( Kerasus),Trabzon (Trapezus) gibi yeni
Yunan kentlerinin ve
emporion (ticaret amaçlı limanlar) kurulması. Eusebius,
Trabzon kentinin kuruluş tarihini MÖ 756 olarak
belirtmişse de, bu tarih doğru bile olsa Sinope’ye vergi veren bir koloni olarak
Sinop’tan daha önce kurulmuş olması mantıkla çelişmektedir. Eusebius eğer
yanılmıyorsa Sinoplu kolonistler, varolan bir şehri MÖ 630 yılından sonra tekrar
kolonize etmiş olmalıdırlar. Anabasis’te (MÖ 401) yeralan “Pontos Euksenios
kıyısındaki bu şehir Sinope’nin Kolkh ülkesindeki kolonisidir” sözleri ve diğer
tanıklıklardan kent merkezinin Yunan, çevre halkının ise Kolh adlı yerli halktan
oluştuğunu görmekteyiz. Pausanias’ın notlarından eski Yunanistan’da Arkadya bölgesinde Trabzon isimli bir başka kent
olduğu ve Yunan mitolojisinde bu kentin Lykaon’un oğlu Trapezeus tarafından
kurulduğu için bu adı aldığı bildirilmektedir. Öyleyse Karadeniz kıyısındaki
yeni kent de bu coğrafyanın anısını yaşatmak için verilmiş olmalıdır. Kentin
adının Yunanca orijini kesin olmakla birlikte Trapezus kelimesinin “masa” anlamı
dışında “Köle satılan düz platform” olark da kullanıldığını, Kolhis’ten Yunan
anakarasına yapılan köle ticaretinin liman noktası olduğu için bu kelimenin
yakıştırılmış olabileceğini Karadeniz Ansiklopedik
Sözlük adlı çalışmamda bildirmiştim.
MÖ 700 – 600: Kuzey Kafkasya ile
Karadeniz’in kuzey kıyılarında yaşayan Kimmer halkının güeny Karadeniz’de
kurulan emporion ve kolonilerine düzenledikleri yağma amaçlı saldırılar. İlk
olarak Asur kaynaklarında (MÖ 714) Gimirri adıyla geçen Kimmeryalılar hakkında pek fazla bir şey bilinmese de Hint
Avrupalı bir halk olup İran veya Trak dilini konuştukları sanılmaktadır. MÖ
676-674 yılları arasında Anadolu içlerine Paflagonya ve Frigya’ya dek akınlar
düzenlemektelerdi.
MÖ 609 – 550: MÖ 609 tarihinde Asur
devletini yıkan İranlı Medler Doğu Anadolu’nun yanı sıra
Paflagonya’ya dek uzanan bir imparatorluk kurmuşlarsa da Heredot’un Karadenzi
sahillerine ulaştıklarını belirtmesine karşın Trabzon ve civarında Med
etkinliğine dair bir kanıt bulunmamaktadır.
MÖ 550 – 332: Med
İmparatorluğu’nu yıkan Persler’in bölgeyi ele geçirmesi ve Trabzon’un Pontos
Kapadokyası adı verilen şatraplık (valilik) sınırları içerisinde yeralması.
MÖ 400 – 350:
Anadolu’nun batısında ve kuzeyinde yeralan Yunan (İon) kentlerinin Pers
istilasına karşı ayaklanması ve Karadeniz kentlerininde katıldığı kanlı
bağımsızlık savaşlarının İranlılar tarafından bastırılması.
MÖ 330 – 323: Makedonya kralı Büyük
İskender’in Anadolu’daki Pers egemenliğine son vermesi , diğer bölgelerde olduğu
gibi Karadeniz kentlerine de İskender’e bağlı subayların yönetici
olarak atanması.
MÖ 323 – MÖ 66: Büyük
İskender’in ölümünün ardından siyasi açıdan boşluğa düşen Anadolu kentlerinde
yerel yönetimlerin güçlenmesi, bir Pers şatrabı olan Mithridates Ktistles’in
Orta Karadeniz’de yeni bir devletin çekirdeğini oluşturması. Pontus devletinin
kıyılardaki Yunan kentlerini kendine katıp güçlenmesiyle gitikçe büyümesi
ve devlet geleneğinin Pers kültüründen Yunan kültürüne doğru
kayması. MÖ 133 yılında Bergama krallığının topraklarını ele geçiren Roma
İmparatorluğu’nun tüm Anadolu’ya hakim olma mücadelesi ve Pontus devleti ile ardı ardına yapılan savaşlarda
Trabzon dahil tüm Anadolu’yu işgali.
MS 64: Pontusdevleti ile Roma İmparatorluğu
arasındaki savaşta tarafsız kalan Trabzon’a savaştan zaferle çıkan Roma
İmparatorlu rarafından Civitas Libera (serbest kent) statüsü tanınması ve kentin
imparatorluğun Pontus Polemoniacus vilayetine katılması.
MS 117 – 138:
İmparator Hadriasnus döneminde Trabzon kentinin limanının yeniden ve daha
geniş bir kapasite ile inşa edilmesi, dolayısıyla ticari potansiyelinin
arttırılması.
MS 254: Kentin
Karadeniz’in kuzeybatısından gelen Germen kavmi Gotlar tarafında yakılıp
yıkılması. Bu olayın ardından kenti ve civarını Barbarlara karşı savunmak için
bir Roma askeri garnizonu (Legio Pontica) yerleştirilmiştir.
MS 395: Roma
İmparatorluğu’nun Doğu ve Batı olarak ikiye ayrılmasının ardından Trabzon ve
civarının Doğu Roma İmparatorluğu (Bizans) sınırları içerisinde kalması.
MS 549-562: Doğu
Roma – Pers savaşları dizisinden bölgeyi en çok etkileyen üçüncüsü olan
imparator Justinianus’un Lazika savaşları dönemi.
MS 690-2: Bizans
Arap savaşları. Müslüman Arapların Doğu Anadolu, Gürcistan ve Kolhis’i
yağmalaması. Trabzon’un da kısa bir süre de olsa Araplar tarafından fethedildiği
sanılmaktadır.
MS 712-3: Anadolu, Kiliya ve Amasya’nın
Arap istilasına uğraması.
MS 797-8: Harun El Reşid döneminde
Araplar’In Anadolu istilası Erğli (Heraklia) yenilip, geri dönmeleri.
MS 950: Constantine
VII Porphyrogennetos'un De Administrando Imperio ve De Ceremoniis adlı
kitaplarından öğrendiğimize göre Trabzon ve çevresindeki bölgeler yeni kurulan
Khaldia Teması’na bağlanmıştır.
MS1021-22: Bizans
ordusunun Ani Ermeni Krallığını yok etmesi sırasında Trabzon üs olarak
kullanılmıştır.
MS 1080: Kentin
Türkmenler tarafından yağmalanmasının ardından yerel beylerden Theodore Gabras
tarafından geri alınması. Trabzon’un fiilen İstanbul’dan yarı bağımsız dükalık
haline dönüşmesi
MS 110: Gregorios
Taronites’ın Trabzon’da bağımsızlığını ilan etmesi.
MS 1107: İstanbul’un
Taronites’i yenerek Trabzon’u tekrar merkeze bağlamaları.
MS 1112:
Danişmendlier’in Trabzon seferinin püskürtülmesi
MS 1143:
Bağımsızlık ilan eden Kosntantin Gabras’ın öldürülmesi ve Trabzon’un tekrar
İstanbul’a bağlanması.
MS 1194: Selçuklular’ın Samsun’u ele geçirmesi . Trabzon ve
İstanbul’un fiilen birbirinden kopması.
MS 1204: Alessios ve David Komnenos
adlı prenslerin Latin Haçlı ordusu tarafından işgal edilen İstanbul’dan kaçarak
Trabzon’a sığınmaları. Burada teyzeleri Gürcü kraliçesi Tamara’nın dayardımıyla bağımsızlıklarını ilan edip kendilerini Roma
İmparatoru ilan etmeleri. Trabzon İmparatorluğu’nun
(Βασίλειον τής Τραπεζούντας) Sinop ile Artvin arasındaki coğrafyada egemen
olması.
MS 1214: Sinop’un
Selçuklular tarafından ele geçirilmesi.
MS 1228: İmparator 1. Andronikos’un
Selçuklu limanı Sinop’un yağmalaması. Selçukluların karşılık olarak Trabzon’u
denizden ve karadan kuşatması. Başarısız olan kuşatmanın ardından
kaçan Selçuk sultanı Melik Şah’ın Maçkalı köylüler tarafından yakalanıp esir
edilmesi.
MS 1230: Alaettin
Keykubat’a yenilen Celalettin Harzemşah’ın askerlerinin Trabzon topraklarına
sığınması fakat pek çoğunun Trabzon köylüleri tarafından öldürüldürülmesi.
MS 1243: Selçuklu Sultanı 2. Gıyaseddin
Keyhüsrev ‘in, 1243’te Kösedağ’da Baycu Noyan emrindeki Moğol kuvvetlerine
yenilince Anadolu’ya giren Moğollar’a imparator 1. Manuel’in de
(1238-1263) tabii olması.
MS 1245: Trabzon’u
yakıp yıkan büyük bir yangın ve/veya salgın hastalık
MS 1319:
Pervaneoğulları’nın Trabzon’u yağmalaması
MS 1348: Tur Ali
Bey’in Trabzon’a saldırması
MS 1398: Osmanlı
Devleti’nin (Yıldırım Beyazıd) Samsun’u Trabzon Krallığı’ndan ele geçirmesi
MS 1442: Osmanlı
Sultanı 2. Murad’ın Osmanlı donanmasını Trabzon’a göndermesi
MS 1454: Safevi
Şeyhi Cüneyd’in Trabzon’u kuşatması. Rumeli Beylerbeyi Hızır Paşa’nın Trabzon’a
yürümesi üzerine Cüneyd’in geri çekilmesi.
MS 1461: Fatih Sultan Mehmed’in
Trabzon’u ele geçirerek Trabzon İmparatorluğu’nu Osmanlı toprakların akatması.
MS 1520: Trabzon doğumlu olan Osmanlı sultanı
Kanuni Sultan Süleyman döneminde kente Batum sancağının da eklenmesiyle Trabzon
Eyaleti’ni oluşturmuştu.
MS 1625 ve 1631:
Don Kazkları’nın Trabzon’u yağmalamaları
1810: Osmanlı-Rus savaşları
sırasında Rusların 18 gemi ile Akçaabat Sargana bölgesine asker
çıkarmaları
MS 1816: İlk Laz ayaklanması, Tuzcuoğulları ve yandaşı
Laz ağalarının Giresun Hopa arasında bağımsız beylik arzusuyla Osmanlı
İmparatorluğu’na isyan etmesi.
MS 1818:
Hacısalihoğlu, Kalcıoğlu ve Dedeoğlu isyanları
MS 1825 ve 1832:
Tuzcuoğlu isyanları.
1867: Kentin bir
kısmını yahrip eden yangın.
MS 1895: Trabzon’da “gavur Meydanı”nda
başlayan Ermeni
isyanı
17 Kasım 1914: 23
gemiden oluşan Rus donanmasının Trabzon’u bombalaması
8-11 Şubat 1915:
Rus donanmasının Trabzon’u bombalaması. 1.000 civarında ölü 300’den çok
yaralı.
1915: Kentteki
Ermeniler tehcir edildiler.
18 Nisan 1916:
Trabzon’un Rus ordusu tarafından işgal edilmesi
24 Nisan 1918: Ekim
Devriminin ardından savaştan çekilme kararı alan Rus ordusunun Trabzon’u
boşaltmasından sonra Türk birliklerinin Trabzon’a girmesi.
12 Şubat 1919:
Trabzon Muhafaza-i Hukuk Cemiyeti’nin kuruluşu. Erzurum Kongresi’nde etkin bir
ol oynayan Trabzonlu delegeler kongrenin liderliği konusunda Mustafa Kemal ile
aralarından Sürmeneli Ömer Fevzi Bey ile rekabet çıkınca bazı Trabzonlu Heyet-i
temsiliye üyeleri Sivas Kongresi’ne katılmadılar ve İstanbul hükümeti ile
ilişkilerini kesmediler.
24 Eylül 1919: İstanbul
yanlısı bir tavır sergileyen Trabzon valisi Mehmet Galip Bey silah zoruyla
görvden uzaklaştırıldı ve 3 E Ekim 191’da Damat Ferit Paşa’nın istifasından
sonra “istenmeyen valiler” listesine dahil edildi.
28-29 Ocak 1921:
Türkiye Komünist Partisi Başkanı Mustafa Suphi ve 18 arkadaşı Trabzon
açıklarında Enver Paşa taraftarı Trabzon kayıkçılar reisi Yahya Kahya’nın
adamlarınca öldürüldüler.
3 Temmuz 1922:
Yahya Kahya’nın Soğuksu yolunda pusuya düşürülerek öldürülmesi. Muhafız Alayı
komutanı İsmail Hakkı Tekçe 1977’de yayınlanan anılarında Giresunlu Topal
Osman’ın iki adamıyla birlikte bu cinayeti kendi işlediğini itiraf
etmişti.
1923: Trabzon Çocuk
Esirgeme Kurumu açıldı. Kentin önemli bir bölümünü oluşturan Ortodoks Rumlar Yunanistan
ile imzalanan nüfus mübadelesi gereğince Yunanistan’a zorunlu göçe mecbur
bırakıldılar.
1924: Kızılay
Trabzon Şubesi açıldı.
1926: Trabzon Halk
Kütüphanesi açıldı. Ziraat Bankası açıldı.
1929: Vizera
Hidroelektirik Santrali açıldı.
1938: Trabzon İçme
Suyu Tesisleri açıldı.
1942: Trabzon
Lisesi açıldı.
1947: Trabzon
Numune Hastanesi açıldı.
1949: Göğüs Hastalıkları Hastanesi
açıldı. 5442 sayılı İl İdaresi Kanunu uygulamasıyla Anadolu'da bulunan 78 bin
civarında ki yerleşim adından 28 bin kadarının adı Türkçe olmadığı gerekçesiyle
değiştirilirken,
büyük bölümü Yunanca olan Trabzon köy adları da
değiştirilerek yerlerine Türkçe isimler konulmuştur.
1952: Kiremit ve
Tuğla Fabrikası açıldı.
1953: TMO Trabzon
Şubesi açıldı.
17 Şubat 1953:
Araklı Sürmene’den ayrılarak ilçe oldu.
1954: Trabzon
Limanı açıldı. Otomatik Telefon Santrali açıldı.
1
Haziran 1954: Tonya ilçe oldu.
1957: Trabzon
Havalimanı hizmete girdi.
1958: SSK Hastanesi
açıldı.
1963: Balık Yağı ve
Unu Fabrikası açıldı. Fatih Eğitim Enstitüsü açıldı.
2 Aralık 1963:
Karadeniz Teknik Üniversitesi öğrenime açıldı.
1964: Ayasofya
Müzesi açıldı.
1967: Çimento
Fabrikası açıldı.
25 Ağustos 1968:
Doğu Karadeniz Fuarı açıldı.
1 Aralık 1968:
Trabzon İl Radyosu Yayına başladı.
1976: Trabzonspor
futbol takımı Türkiye 1. Lig şampiyonluğunu kazanan ilk Anadolu takımı olma
ünvanını elde etti.
20 Temmuz 1982: KTÜ’ne bağlı Sürmene Deniz Bilimleri ve
Teknolojisi Yüksek Okulu açıldı.
1988: Beşikdüzü ve Şalpazarı ilçe oldu.
1990: Çaşıbaşı, Düzköy, Köprübaşı, Dernekpazarı ve Hayrat ilçe oldu.
26 Mayıs 2003:
Afganistan'dan dönen İspanyol Barış Gücü askerlerini taşıyan Yak-42 tipi bir
yolcu Trabzon Havalimanı'na inmek isterken alandan yapılan uyarıdan sonra
yanlışlıkla deniz yerine karaya yönelip Pilav Dağı eteklerine çarması sonucu
62'si İspanyol askeri, 12'si mürettebat toplam 74 yolcu ölmüştür.
5 Şubat 2006: Santa
Maria kilisesinde görevli rahip Andrea Santaro görev yerinde öldürülmüştür.
Alıntı