EGER İLGİ OLAN VARSA OKUSUN
1991 senesinde, 21 yaşındaki Finlandiya`lı Helsinki üniversitesi öğrencisi Linus Torvalds, üniversitedeki Unix işletim sistemi kurulu bilgisayarlara özenip bundan bir tane de evdeki bilgisayarında olsun istemiş. Unix işletim sistemleri fahiş fiyatlarla sadece büyük firmalara satıldığından Linus Torvalds, her programcı gibi kendi yazılımını kendisi yapmaya karar vermiş. Çok alçak gönüllü olan Linus Torvalds 5 ekim 1991`de bu işletim sisteminin kullanımını ve değiştirilip geliştirilmesini herkese ücretsiz olarak sunmuş. Bunun karşılığında ise yapılan değişikliklerin herkesle paylaşılmasını ve hiçkimsenin bu işletim sisteminden sırtından para kazanmamasını şart koşmuş. Ve işte bu penguen, aslında o günlerde çokda yeni olmayan, üniversite ağlarında kullanılan bir terimi, Open Source Software (Açık Kaynak Kodlu yazılım) hareketini herkesin duyabileceği kadar yaymıştır.
Aslında Linux denilen şey, başta Linus Torvalds olmak üzere 45 bin bilgisayar uzmanının üzerinde çalıştığı, şu an 2.5 sürümüne ulaşan işletim sistemi çekirdeğinden (kernel) başka birşey değildir. Bilgisayarın hafıza, dosya sistemi, ağ, donanım araçları ve çalışacak programlarla donanım arasındaki ilişkileri düzenleyen programa kernel denir. Fakat derlenmemiş bir çekirdeği kendi donanımımıza göre derlemek çok zor olduğundan ve sadece çekirdek ile hiçbir şey yapılamayacağından birçok firma, kurulum programı, sistem yönetim araçları ve birçok yardımcı programı Linux dağıtım paketi adı altında satmaktadır. Firmalar bu paketlerden sadece kendi geliştirdikleri programlar, CD, ambalaj, kitapcık ve dağıtım gibi şeyler için para taleb edebilirler, kernel için taleb edemezler. Bu nedenle bu paketlerin fiyatları 10 ila 40 dolar arasındadır. En çok kullanılanlar arasında Red Hat, Mandrake, Caldera Open, SuSE, Debian ve Slackware`in bulunduğu bu dağıtımların fiyatlarını bu adresten öğrenebilir ve sipariş edebilirsiniz. Ayrıca bu paketlerin çoğu internette ftp serverlarında download`a açıklardır, genelde 600 küsur megabayt yer tutan tüm paketi .iso (cd imaj) dosyası olarak tamamen ücretsiz indirip bir CD`ye yazıp (veya özel bir programla bu dosyayı açıp) kurabilirsiniz. Derlenmiş bir çekirdek boyutunun sadece 500kb. civarında olmasından dolayı, DLX, HAL91 Floppy, Tomsrtbt ve Yggdrasil gibi bir diskete bile sığabilecek Linux dağıtımları da vardır, tabi bu Linux`ların yapabilecekleri şeyler sınırlıdır.
Linux ilk olarak IBM PC uyumlu kişisel bilgisayarlarda geliştirilmiş olsada, Atari, Amiga ve Apple gibi Motorola 680x0 uyumlu, Sun Sparc işlemcili iş istasyonları ve Alpha, Mips, PowerPC(PPC) ve ARM gibi birçok sistemde çalışabilmektedir. Fakat hepsinin çekirdeği farklıdır. IBM uyumlu PC`lerden söz edecek olursak, 80386 ve üzeri(80486, 80586, Pentium, Pentium Pro ve türevi) işlemcili sistemlerde çalışabilir. Diğer donanım destekleri ise, 4Gb.`a kadar RAM, AT uyumlu diskler (IDE, EIDE, MFM, RLL, veya ESDI) ve SCSI harddiskler, IDE-ATAPI CD-Rom, birçok 10 ve 100 Mbit ethernet kartı ve ISDN, ATM, FDDI, SLIP, CSLIP, PPP ve son olarakda başta sound blaster uyumlu olmak üzere birçok ses kartı. IBM uyumlu PC(x86) için minimum konfigürasyon 386sx, 4mb Ram, 40mb harddisk boşluğu. Fakat grafik arayüzü kullanacak ve paketteki tüm programları kuracaksanız 32mb Ram ve 1,5 - 2.0Gb. harddisk boşluğu.
Linux, bütün Unix türevi sistemler ve Dos gibi komut istemcisinden çalışır ve bütün amacı bilgisayarın kaynaklarını isteyen programa, diğer programların işlem ve hafıza alanlarına karışmayacak şekilde vermektir. Yani Linux`un Microsoft Windows gibi standart bir grafik kullanıcı arabirimi yoktur. Linux`u, Windows gibi grafik arayüzüyle kullanabilmek için; bilgisayarın grafik kaynaklarını kullanan, masaüstü oluşturan ve birden fazla program penceresini yönetebilen bir programa ihtiyaç vardır. Bu işleri yapan programlara Window Manager (Pencere Yönetici), grafik ortama ise X Window kısaca X denir. Özetlemek gerekirse fare kullanarak pencerelere hükmettiğimiz ortam Unix ve Linux için bir programdır. Bu nedenle birçok ücretsiz pencere yöneticisinden istediğimizi kullanabiliriz, yani diğerlerindeki gibi aynı görüntüye mahkum olmak yok...
En çok tercih edilen pencere yöneticileri KDE, Gnome, WindowMaker, XFree, FluxBox, TWM`dir. Linux`u komut satırından kullanabilmemiz içinde aynı şekil bir programa ihtiyaç vardır. Bu programlara ise Shell (kabuk - kabuklu deniz hayvanalarının kabuğuna verilen ad) denir. En gözde kabuk BASH`dır (Bourne Again Shell). Aslında buraya kadar anlatılan şeyler kesinlikle bilinmesi gereken şeyler değildir. Yani Linux ile tanışmak için yapmanız gereken tek şey, bir Linux dağıtım paketi alıp, grafik arayüzü ve kullanamayacağınız kadar programla bilikle bir sihirbaz yardımıyla işletim sisteminizi kurmaktır. Öte yandan Linux`u işlevsel ve sorunsuz kullanabilmeniz için bu bilgilere ihtiyacınız var. Ayrıca bilgi güçtür ve paylaşılmaksızın hiçbir anlamı yoktur. Kim ölmüş fazla bilgiden, öğrenmeye devam...
Linux Nedir, Nasıl Doğmuştur, Kurulum ve Kullanım Bilgileri - 2
Linux`un dosya sistemide diğerlerinden farklıdır. Windows ve Dos gibi FAT dosya sistemini kullanmaz, ext2 adı verilen daha gelişkin bir dosya sistemi kullanır. Bu dosya sisteminde FAT`de olduğu gibi dosya sayısı fazlalaşınca sistemi yavaşlatmaz. Windows 9x`in, Windows NT/2000 bölümlerini göremediği gibi, tüm Windows`larda Linux bölümlerini göremez. Ama Linux; Windows, IBM OS/2 ve Unix gibi birçok formatı tanır. Linux`da, komut satırında veya grafik ortamda bir dosyaya 256 karaktere kadar isim atayabilirsiniz. Bu ismin içinde, klavyedeki * ve ? işaretleri hariç tüm karakterler yeralabilir. Ayrıca Linux`da büyük-küçük harf ayrımı da vardır. Yani Linux açısından aynı dizinde bulunan Dosya.txt ve dosya.txt iki ayrı dosyadır.
Unix ve Linux, MacOS ve Windows`tan farklı olarak; disk, disket ve CD-Rom gibi sürücüleri birer dosya olarak bilir, görür ve kullanır. Bu dosyaların hepsi root (kök) dizininde durur. Kök dizini / işaretiyle gösterilir. Disk, disket ve CD-Rom`u Linux`un görebilmesi için / kök dizinine bağlanması (mount edilmesi) gerekir. Ancak bu şekilde bu ortamlardaki bilgiler okunup-yazılabilir. İşiniz bittiğinde de (mesela disketi veya CD`yi çıkarmadan evvel) / kök dizininden ayrılması (umount edilmesi) gerekir. Mesela A: harfiyle bildiğimiz disket sürücüye (floppy) bir disket yerleştirdiğinizi düşünün. Bu diskettekileri görebilmeniz için komut isteminde (Terminal, konsol) mount /dev/fd0 /mnt yazmanız gerekmektedir, çıkarmadan önceyse umount /dev/fd0 . Öte yandan Linux`u grafik ortamda kullanıyorsanız yapmanız gereken sadece masaüstündeki disket veya CD-Rom simgesini tıklamak. Şimdi dilerseniz Linux`un sürücüleri ve içinde oluşturulmuş partisyonları (bölümleri) nasıl tanıdığı öğrenelim.
/dev/hda : Birinci IDE portuna master(efendi) olarak bağlı sabit disk
/dev/hda1 : Aynı sürücüdeki ilk partisyon ( C: )
/dev/hda2 : Aynı sürücüdeki ikinci partisyon ( D: )
/dev/hda3 : Aynı sürücüdeki üçüncü partisyon ( E: )
/dev/hdb : Birinci IDE portuna slave(köle) olarak bağlı sabit disk
/dev/hdb1 : Aynı sürücüdeki ilk partisyon
/dev/hdc : İkinci IDE portuna master(efendi) olarak bağlı sabit disk
/dev/hdd : İkinci IDE portuna slave(köle) olarak bağlı sabit disk
/dev/sda : Birinci SCSI sabit disk (SCSI`de maste-slave ayrımı yoktur)
/dev/sdb : İkinci SCSI sabit disk
/dev/cdrom : CD-Rom sürücü
/dev/fd0 : İlk disket sürücü ( A: )
/dev/fd1 : İkinci disket sürücü ( B: )
Disket sürücüyü Linux`a tanıttığımız komutu inceliyecek olursak. mount /dev/fd0 /mnt/disket -t vfat İlk olarak programın ismi (mount) sonra parametreler, bağlayacağımız sürücü (/dev/fd0), bağlayacağımız dizin (/mnt/disket , veya istediğiniz bir başka dizin) ve diskette kullanılan dosya sistemi yani format (-t vfat veya -t ext2). Her bağlama (mount) işlemini farklı dizinlere yapmayı unutmayın.
Linux`u diğer işletim sistemlerinizle beraber aynı harddiskte kullanabilirsiniz. Linux yanında Lilo(LInux LOader, Linux yükleyici) gibi, açılışta istediğiniz sistemi seçebileceğiniz bir programla gelir. Lilo gibi programlara boot manager programlar denir ve bu programlar kendini diskin ilk sektörüne (MBR - Master Boot Record) yazar. İlk olarak bu program yüklenir ve ilk partisyon formatlansa bile silinmez. Bu programı sadece mbr`ye ulaşabilen Fdisk gibi bir program silebilir. Bunun için sistemi Windows açılış disketi ile açıp fdisk /mbr yazmalısınız. Bu komut sadece mbr`yi siler ve partisyondaki bilgilere dokunmaz, ama Lilo olmaksızın Linux`u harddiskten açamazsınız.
Linux Nedir, Nasıl Doğmuştur, Kurulum ve Kullanım Bilgileri - 3
Bu kadar ön bilgiden sonra sanırım kuruluma geçebiliriz. Kurulumda kullanılan dağıtım, Red Hat tabanına dayalı Türk yapımı Gelecek Linux 1.0`dır. Ret Hat Linux ile tamamen aynıdır ve diğer Linux paketleride çok farklı değildir. Burada anlatılacak bilgilerle eğer diskinizde boş partisyon varsa, diskinde yüklü olan Windows`u ve diğer bilgileri silmeden Linux`u kurabilirsiniz. Eğer diskinizde boş partisyon yoksa veya hiç partisyon yoksa Fdisk ile diskinizdeki tüm verileri kaybederek bölümler oluşturabilirsiniz. Diskinizdeki verileri kaybetmek istemiyorsanız, önce disk birleştirici ile diskinizdeki verileri diskin baş tarafına toplayın sonra, dostan çalışan ücretsiz Fips veya windows`tan çalışan ücretli Partition Magic programları ile yeni bölümler oluşturun. Fakat bu programları kullanmak biraz uzmanlık ister, yanlış kullanımda diskinizdeki veriler silinebilir, bu nedenle tam yedek almayı unutmayın. Birazdan anlatılacak bilgilerin yanlış uygulanması sonucu doğabilecek sorunlardan tamamiyle siz sorumlusunuz.
Aslında Linux bir FAT bölümüne, hatta bu bölümdeki bilgileri silmeden kurulabilir. Bu durumda belirttiğiniz büyüklüğünde bir dosya oluşturularak bu dosya sanal harddisk olarak kullanılır ama bu Linux`u çok fazla yavaşlatacağından önerilmez. Bu konuya kurulum sırasında tekrar değineceğim.
Boş ve yeteri kadar büyük bir bölüm oluşturdunuz varsayalım. Linux diğer işletim sistemleri gibi sanal bellek için Takas Dosyasını (swap) sistemle aynı bölümde tutmaz. Swap için de bir bölüm ayırmamız gerekiyor. 60mb. yeterli olacaktır ama 16 ila 127mb. arasında bir değer verebilirsiniz, ne kadar fazla o kadar aynı anda çalışan program sayısı demektir. Bu işi kurulum sırasında yapacağız.
Bilgisayarınız CD-Rom`dan boot edecek (açılacak) şekilde ayarlanabiliyorsa, Linux CD`sini takıp reset atmanız kur programının çalışması için yeterli. Fakat sisteminiz CD-Rom`dan boot edemeyecek kadar eskiyse Linux açılış disketi oluşturmalısınız. Bunun için Windows`da iken Linux CD`sini takın ve rawrite.exe adlı programı aratın. Ayrıca CD`nin ilk dizinde veya images dizininde acilis.img veya boot.img dosyaları olmalı orada değilse bu dosyalarıda aratın. İki dosyayıda bulduktan sonra bunları diskinizde istediğiniz bir yere kopyalayın(mesela C: sürücüye)
Start menüden bir Dos penceresi(komut istemi) açın ve buraya c:
awrite.exe yazarak c: dizinindeki rawrite.exe programını çalıştırın. Ekranda "Enter disk image source file name:" yazısı belirecektir. Siz diskete yazılacak imaj dosyasının ismini, yani kopyaladığınız diğer dosyanın ismini girin. (mesela c:acilis.img) Dosyanın ismi doğruysa "Enter target diskette drive:" yazısı çıkacak, boş bir disketi sürücüye yerleştirip A yazın enter`a basın ve çıkan uyarıya da enter`a basıp cevap verin. Diskete kopyalama işi bitince CD`yi de takıp bu disket ile bilgisayarınızı boot edin. (reset atın)
Disketten veya CD`den sistemi açtıktan sonra karşınıza birkaç seçenek çıkacaktır, siz normal kurulum için sadece enter`a basın. Loading yazarak yükleme yapılacak ve sonra ekran sisteminiz hakkında bir yığın bilgi ile dolacaktır. Bu aşamadan sonra kurulum dosyalarının nerede olduğuna soran bir dialog penceresi çıkacak buradan cdrom, ftp, http, sabit disk veya dosyalar nerede ise (kurulum Network ağına bağlı başka bir bilgisayardan veya internetten de yapılabilir) onu seçip enter`a basın. Daha sonra dil ve klavye seçimi ekranları gelecek ve kurulum devam edecektir. Kurulum buralara kadar gelemiyor ve belli bir yerden sonra bilgisayar resetleniyorsa, ekran kartınız yüzünden grafik arayüzü yüklenemiyor demektir. Bu durumda ilk açılış ekranındaki seçenekleri enter`layıp geçmeyin ve buradaki seçenekleri deneyin. Mesela Gelecek Linux`da metin veya text yazıp enter`a basın. Bu şekilde resimlerdeki örnekler gibi kuruluma devam edilecektir. Başka bir Linux paketi kuruyorsanız muhakkak bunun gibi bir seçenek vardır. Ama bu grafik kartı sorunu pek karşılaşılan bir durum değildir.
Sorunsuz devam ettiğinizi varsayalım... Dil ve klavye seçimi ekranlarını geçtikten sonra kurulum tipi sorulacak. Sunucu, iş istasyonu ve özel seçeneklerinden istediğinizi seçin. (iş istasyonu önerilir) Kurulum mu güncelleme mi ? sorusunu kurulumu seçerek cevaplayın. Şimdi disk bölümlemek için size araçlar sunması lazım buradan Disk Druid`seçin. Seçim ekranı çıkmasabile bu program çalışacaktır. Programın aşağıdaki gibi olması lazım.
Resimleri büyütmek için üzerine tıklayın
Kimileriniz bu görüntüleri nasıl yakaladığımı merak edebilir. Öyle ya hiçbir işletim sistemi çalışmazken bu görüntüler ancak fotograf makinesi ile çekilerek alınabilir. (ama bu kadar temiz olamaz) Bu görüntüleri Windows altında çalışan Sanal PC Emulatorü VMware ile aldım. Linux`u kurmaktan korkanlar burada kullanımını anlattığım VMware Emulatorünü kullanarak sanal bir Linux ile ilk denemelerini yapabilirler.
Linux Nedir, Nasıl Doğmuştur, Kurulum ve Kullanım Bilgileri - 4
Ö nceki sayfadaki resimlerde 512mb`lık Fat 16 formatlı iki parçaya ayrılmış, 1Gb`lık bir disk görüyorsunuz. Bu bölümlerin üzerinde, alttaki seçenekleri kullanarak ekleme, değiştirme ve silme işlemleri yapabilirsiniz. Tüm oluşan değişiklikleri göreceğiniz yer yine burasıdır. Gördüğünüz gibi ilk bölüm /dev/hda1, ikinci bölüm uzatılmış bölümde mantıksal sürücü olduğu için /dev/hda5 yani beşden başlıyor. Boş bir bölüm ayırmışsanız ve o bölümü burada boyutuna bakarak kesin olarak tayin edebiliyorsanız devam etmenizde sakınca yok demektir. Şimdi bu programda Linux için ayırdığınız bölümü seçip alttaki sil seçeneğine ok tuşlarıyla gelin ve enter`a basın emin olup olmadığınız sorulacak evet deyin. Artık sildiğiniz bölüm kadar boş alanınız var. Bu alana istediğiniz kadar bölüm oluşturabilirsiniz.
Y ukarıdaki resimdeki örnekten yola çıkarak ilk bölümde windows olduğunu varsayalım ve ikinci bölümümüz Linux için boşaltılmış, ve bu bölümü demin anlattığım şekilde sildik. Yani şimdi 512mb`lık boş alanımız var. İlk olarak 60mb`lık bir swap bölümü oluşturalım. Programın altındaki seçeneklerden "Ekle"yi seçiyoruz yine bir dialog penceresi çıkıyor.(Resim 2) Burada "Boy (Mbayt)" kısmına 60 yazıyoruz, altındaki "boş alanları kullan" kutucuğunu aralık tuşuna basarak işaretliyoruz ve sol taraftaki "tip" seçeneklerinden Linux swap`ı seçip tamam`ı tıklıyoruz. Bunun sonucunda 60mb`lık swap alanını ana ekranda görüyor olmamız lazım.
S on olarak Linux`un kurulacağı bölümü oluşturacağız. Bunun için yine "Ekle"yi seçiyoruz. Bu sefer "bağlama noktası" kutucuğuna / işaretini koyuyoruz. Boy kısmına kalan disk boşluğumuzu yazıyoruz.(örneğimizde 450mb kaldı) Daha sonra altındaki "boş alanları kullan" kutucuğunu işaretliyoruz ve sol taraftaki "tip" seçeneklerinden Linux native` i seçiyoruz. Boş alandan fazla değer verirseniz error verecektir. Eğer bölümü formatlamadan, yani FAT olarak bırakıp Linux`u kuracaksanız, buradan o bölümü seçip "değiştiri" tıklayın ve "bağlama noktası" kutucuğuna / işaretini koyun. Linux`un, FAT bülümüne kurulduğunda yavaşlayacağı hatırlatılacak, bunu göze alıyorsanız evet deyin. Bu şekilde FAT bömlümünde diğer dosyalara dokunulmadan belittiğiniz büyüklükte iki dosya oluşturulur ve bu dosyalar sanal harddisk olarak kullanılır. Buraya kadar herşey yolunda gitmişse, oluşturduğumuz tüm bölümler ana ekranda gözüküyorsa artık tamam`ı tıklayabilirsiniz. Değişiklikleri kaydetmek isteyip istemediğiniz sorulacak evet deyin.
Ş imdi Linux için ayırdığımız bölümlerin biçimlendirileceği, (formatlanacağı) sorulacak. Eğer diskinizde bozuk sektör varsa buradaki "Hatalı disk blokları sınansın" seçeneğini işaretliyebilirsiniz, böylece bu kısımlar kullanılmayacaktır. Linux ağ ortamları için geliştirildiğinden sistemin ağda gözükmesi için bir isim vermelisiniz. Daha sonra fare, saat, şifre ve kullanıcı bilgilerinizi girin. Bu seçeneklerden sonra hangi paketleri kurmak istediğiniz sorulacaktır. Linux ile yeni tanışıyorsanız tüm paketleri kurmanızı öneririm, böylece tüm Linux programlarını tanıyabilirsiniz. Bir sonraki ekranda paketlerin bağımlılıkları hakkında soru sorulacak, burada "Gereklilikleri gözönüne alarak kur" seçeneğini işaretleyin, bu tüm paketlerin sorunsuz kurulmasını sağlayacaktır. Eğer ekran kartınız tanınmamışsa size bir seçim listesi sunacaktır. Bu listeden kartınızı bulup tamamı seçin. Eğer listede kartınızın markası veya çipseti (Nvidia, S3 gibi) yoksa en alttaki "Listede bulunmayan kart"ı seçin. Buradan VGA16`yı seçtiğinizde kuruluma standart ekran kartı olarak devam edilecektir, tekrar değiştirme şansınız her zaman var. Bundan sonra kurulum bölümlerin formatlanması ve paketlerin kurulmasıyla son buluyor. Kurulumun bitiminde başlangıç disketi oluşturmanız istenecektir. Bunu şiddetle tavsiye ederim çünkü boot programı yani Lilo yüklenememiş olabilir ve böyle bir durumda sizin başlangıç disketi hariç Linux`ü açabilmeniz olanaksızdır.
K urulum bitip bilgisayar resetlendiğinde bir defaya mahsus olarak swap partisyonu (sanal bellek) etkinleştirilecektir, bu işlem biraz uzun sürebilir. Yükleme tamamlandığında Linux dağıtımınıza göre komut isteminde veya grafik ekranda, kurulum sırasında girdiğiniz kullanıcı adı ve şifre bilgileri istenecektir. Linux`da en yetkili kullanıcı root`dur.(super user) Kurulumda sadece şifre girmişseniz kullanıcı adı olarak root yazmalısınız. Bu kimlikle tüm sisteme hükmedebilirsiniz. Daha sonra istediğiniz kadar kullanıcı oluşturup bunlara istediğin yetkileri verebilirsiniz. Komut isteminden grafik ortama(X Window) geçmek için yapmanız gereken startx komutunu girmektir. Eğer ekran kartı, monitör ve fare sürücüleri yüklenmişse X ortama bu komutla sorunsuz geçebilirsiniz.
B uraya kadar Linux`u tanıdık ve nasıl kuracağımızı öğrendik. Bir sonraki sayfada ise; kullanımı, içinde gelen araçları ve karşılaşılan sorunlarından bahsedeceğiz.
Linux Nedir, Nasıl Doğmuştur, Kurulum ve Kullanım Bilgileri - 5
L inux`u kurdunuz ve yanında yüzlerce inceleyemeyeceğiniz kadar programın geldiğini gördünüz. Bunlarda yetmiyorsa internette binlerce siteden yüzbinlerce ücretsiz program edinebilirsiniz. Linux`un en beğenilen programları arasında; internet browser programı Netscape, Microsoft Word rakibi Corel WordPerfect, Adobe Photoshop benzeri Gimp, Microsoft Office paketinin rakibi Star Office, Adobe illustrator rakibi KOffice ve daha niceleri üstelik bunların hepsi ücretsiz. Tabii Linux için profesyonel ücretli birçok program da var. Fakat Linux dağıtımın yanında gelen paketler sizi uzun bir süre idare edecektir. Şimdi kısaca karşılaşılan sorunlara ve yardımcı araçlara değinelim.
1) Lilo açılışta çıkmazsa
Linux`u kurdunuz ve sistemi resetlediniz, fakat açılışta windows yüklendi(tabi varsa), yani Lilo(Linux Lo ader, Linux yükleyici) açılış menüsü yüklenmedi. İşte açılış disketini kullanmanın tam zamanı, bu durumda Linux`u ancak disket sayesinde açabilirsiniz. Disket ile Linux`u boot ettiğinizde ekranda sisteminiz hakkında birçok bilgi belirecek, yükleme bitince kullanıcı adı ve şifre girmeniz istenecek. root ve kurulum sırasında girdiğiniz şifreyi girin. Komut istemindeyseniz sonunda karşınıza aşağı yukarı şöyle bir satır çıkmalı. (grafik ekranda iseniz bir konsol veya terminal açın)
[root@localhost /root]#
Burada kullanıcı adı, makine ismi ve bulunduğunuz dizin yazar. Buraya lilo yazıp entera basın "Added linux *" gibi bir yazı çıkarsa lilo mbr`ye yazıldı demektir, hemen komut isteminde reboot yazıp veya Ctrl + Alt + Del tuşlarına basıp sistemi yeniden başlatın eğer menü çıkarsa sorun yok. Eğer çıkmadıysa deneyeceğimiz birkaç yöntem daha var. İlk olarak, lilo ile ilgili ayarların bulunduğu /etc dizini altında bulunan lilo.conf dosyasında bir değişiklik yapalım. Eğer grafik ortamdaysanız /etc dizini altındaki lilo.conf dosyasını bulup tıklayın. Komut satırındaysanız pico veya bildiğiniz başka bir metin editörü varsa dosyayı onunla açın. pico ile açmak için pico /etc/lilo.conf yazın. Dosyayı bir metin editörü ile açtıktan sonra burada linear kelimesini bulup silin yerine lba32 yazın ve dosyayı kaydedin. (pico editöründen ctrl + x tuşlarına basıp çıkın ve yes diyerek kaydedin) Komut satırında tekrar lilo yazarak lilo`yu mbr`ye yazdırın.
Komut satırına lilo yazdıktan sonra "/etc/lilo.conf: No such file or directory" yazısı ile karşılaşırsanız dosya oluşturulmamış demektir. Bunun için linuxconf programını kullanabilirsiniz. Programı çalıştırmak için linuxconf yazmanız yeterli, program hem komut isteminde hem de grafik ortamda aynı şekil çalışmaktadır. Programda lilo`yu düzenlemek için "boot mode" oradan "Lilo" yolunu izleyerek buradaki seçeneklerden lilo menüsünün tüm seçeneklerini değiştirebilirsiniz. Yaptığınız ayarları kaydedip çıkan mesajları evet diyerek cevaplayın, en son komut satırında lilo yazarak lilo`yu mbr`ye yazdırın.
2) Linux grafik ortama geçmezse
Linux yüklendikten sonra komut ekranında startx yazdığınız ve fare imleci olan, siyah-beyaz bir ekran, birkaç saniye kadar gözüküp gitti ve yine birçok error ile dolu komut istemine düştünüz. Sorun büyük ihtimalle ekran kartı, monitör veya fare gibi donanımların tanınamamasından kaynaklanıyor. Komut istemine setup yazarak çalıştırabileceğiniz setup programı ile ekran kartı, monitör, fare, klavye ve ethernet kartı gibi donanımları teker teker sisteme tanıtabilirsiniz. Bu programları çalıştırmak için bulunduğu dizine gitmenize gerek yok, her dizinden çalıştırılabilir. Ayrıca sadece ekran kartı için Xconfigurator(büyük-küçük harflere dikkat), fare için mouseconfig, ses karı için sndconfig gibi programları kullanabilirsiniz. Bu programlar otomatik olarak, tak ve kullan (PnP) donanımlarınızı tanıyacaktır. Fakat her ihtamale karşı ekran kartı, ses kartı ve monitörünüzün marka model ve teknik özelliklerini edinin. Özellikle monitörünüze zarar vermemek için çıkabileceği maksimum çözünürlük ve tazeleme frekanslarını bir yere not edin. Ekran kartınızın teknik özelliklerini öğrenmek için Linux`de SuperProbe programını kullanabilirsiniz. SuperProbe bilgisayarı kilitlerse SuperProbe -no16 veya SuperProbe -noprobe komutlarını deneyin. SuperProbe şöyle bir çıktı vericek, bunun anlamı S3 marka 2mb. lık ekran kartınız olduğudur.
# SuperProbe
First video: Super-VGA
Chipset: S3 Trio64V2/DX (PCI Probed)
Memory: 2048 Kbytes
RAMDAC: Generic 8-bit pseudo-color DAC
3) Xconfigurator Programının Kullanılışı :
Xconfigurator programını, komut isteminde Xconfigurator(büyük-küçük harflere dikkat) yazarak çalıştırabilirsiniz. Program ilk olarak bir bilgi ekranı sunacaktır, bunu tamam diyerek geçin. Sonraki ekranda, ekran kartınızı seçmeniz için bir liste gelecek, bu listede kartınız varsa seçip, monitör seçimi ekranına geçebilirsiniz. Yoksa, listenin en altındaki "Listede bulunmayan Kart" seçeneğini seçin. Sonraki ekranda Standard VGA anlamına gelen "XF86_VGA16" yı seçince sizde mönitör seçimi ekranına geçebilirsiniz.
Resimleri büyütmek için üzerine tıklayın
Bu listeden mönitörünüzü seçin, yoksa "kendim gireceğim" ve "Standard VGA" mönitör seçeneklerini seçin. Sonraki ekranda mönitörünüzün dikey tazeleme oranını (dikkat, bu bilgiyi kitapcığından edinin); bir sonraki ekranda ekran kartınızın ram miktarını ve bir sonraki ekranda "Clockchip ayarı yapılmasını" seçin. Son ekranda ise X ortamının çalıştırılmasını isteyip istemediğiniz sorulacak, ayarların doğruluğu için çalıştırın. Eğer yaptığınız ayarlar doğruysa X ortama geçilecek ve sizin görüp görmediğiniz sorulacak, fare ile tamamı kıtlayın. Böylece işlem sona ermiş oluyor, komut istemine startx yazarak X Window ortama geçebilirsiniz.
4) Diskteki diğer partisyonları Linux`a göstermek
Linux sadece kurulu olduğu partisyonu / kök dizini olarak bağlar ve kullanır, diğerlerini aksi söylenmediği sürece görmez ve kullanmaz. Partisyon ext2 formatlı linux bölümü bile olsa bunun / kök dizinine bağlanması (mount edilmesi) gerekir. Bağlanacak diskler genelde /mnt dizini altına konur, bunun özel bir nedeni yoktur siz istediğiniz yere bağlayabilirsiniz. İlk partisyonda FAT dosya sistemiyle kurulu Windows 9x (genelde C: sürücüde olur) linux`a şu komut ile tanıtılır. (# işaretleri hariç)
# mkdir /mnt/windows
ilk olarak mkdir ile /mnt altında windows adında bir dizin oluşturuyoruz
# mount /dev/hda1 /mnt/windows -t vfat
sonra da oluşturduğumuz windows dizinine, ilk sabit diskin ilk partisyonunu bağlıyoruz. Komutu inceleyecek olursak, ilk olarak programın ismi (mount) sonra parametreler, bağlayacağımız sürücü (/dev/hda1), bağlayacağımız dizin (/mnt/windows) ve partisyonda kullanılan dosya sistemi yani format (FAT için -t vfat, ext2 için -t ext2, cdrom için -t iso9660). Her bağlama (mount) işlemini farklı dizinlere yapmayı unutmayın. Linux`un disk, disket ve cd-rom sürücüleri nasıl adlandırdığına bu sayfada değinmiştik. Mount edeceğiniz sürücünün adına buradan bakıp örnekteki /dev/hda1 kısmını kendi bağlayacağınız sürücülere göre değiştirmelisiniz.
Linux Nedir, Nasıl Doğmuştur, Kurulum ve Kullanım Bilgileri - 6
5) Komut satırından neler yapılır
Linux, komut isteminden herşey yönetebilinecek şekilde tasarlanmıştır. Aşağıda Dos`a karşılık gelen ve Dos`ta karşılığı bulunmayan önemli komutları görüyorsunuz.
ANLAMLARI DOS LINUX
Dosya özniteliklerini değiştirir attrib chmod
Dizin değiştir cd cd
Kopyala copy cp
Sil del rm
Dizindeki dosya ve dizinleri listeler dir ls (LS)
Komut yankısı echo echo
Dosya editörü edit vi
Arama find grep
Yardım help x man x
Dizin oluştur md veya mkdir mkdir
Taşı move mv
Dizin siler rmdir ve deltree rmdir
İçerik görüntüleyici type cat x
Çalıştırılabilir dosyaların yerini gösteren değişken PATH PATH
DOS`TA KATŞILIĞI OLMAYAN KOMUTLAR
Halihazırdaki dizini gösterir .
Önceki dizini gösterir ..
Aktif kullanıcının ev dizini ~
Bir dosyanın sahiplik durumunu değiştirir chown
Dosyanın başından birkaç satır gösterir head
Dosyanın sonundan birkaç satır gösterir tail
Dosyadaki yazım hatalarını arar ispell
Kullanıcı şifresini değiştirir passwd
Dosyayı yazdırır pr
O an çalışan işlemleri listeler ps
Kullanıcıyı Super User(bilgisayar yönetici) yapar su
İçi boş bir dosya oluşturur touch
Oturum hakkındaki ad, saat, tarih bilgilerini listeler whoami
Çalışan bir programı keser(komut satırına düşürür) ctrl + c tuşları
İçinde "kelime" geçen tüm kılavuz sayfalarını tarar apropos<kelime>
Kabuk değiştir chsh
Altında çalışılan kabuk SHELL
İki dosya ya da dizin arasında sembolik bağ kurar in
Bu tablo size Linux kullanırken çok yardımcı olacaktır. Bir program hakkında bilgi edinmek istediğinizde man dökümanlarından yararlanabilirsiniz. Bilgi edinmek istediğiniz programın başına man yazmanız yeterli, örneğin man SuperProbe gibi.
6) Linux`de bulunan değerli araçlar
Komut istemine setup yazarak çalıştırabileceğiniz setup programı ile ekran kartı, monitör, fare, klavye ve ethernet kartı gibi donanımları teker teker sisteme tanıtabilirsiniz.
Hem komut isteminde hem de grafik ortamda aynı şekilde çalışan linuxconf programıyla, Lilo açılış menüsüne yeni seçenekler ekleyip düzenlemekten, sürücülerinizi otomatik mount etmeye ve yeni kullanıcılar eklemeye kadar birçok sistem özelliğini yönetebilirsiniz.
Windows gibi Linux`de, yavaş sabit diski daha az kullanmak için, fazla ihtiyaç duyulan dosyaları Ram`de cache eder(disk önbelleği). Sistem kapatıldığında veya resetlendiğinde bu Ram`deki bilgiler diskteki yerlerine yazılır, fakat sistem kilitlenirse veya elektrikler kesilirse bu bilgiler yazılamadığından diskteki dosyalar zarar görebilir. Böyle bir durumda windows`ta ScanDisk, Linux`da ise fsck adlı bir program çalışır. Fakat bu program ScanDisk gibi ayrı bir ekranda çalışmaz, Linux` un yüklendiği sırada diski kontrol eder ve gerekirse onarır. Siz istediğiniz zaman komut isteminde fsck -y /dev/hda5 yazarak sürücülerinizi tarayabilirsiniz. /dev/hda5 yerine istediğiniz sürücü ve partisyonları yazabilirsiniz. Kullanılışı ve parametreleri hakkındaki bilgileri man komutuyla öğrenebilirsiniz.
vmstat ve procinfo programlarıyla sistemde o anda çalışan programların CPU ve RAM kullanımları, IO (in-out, giriş-çıkış) darboğazları, Ram ve sanal belleğin kullanım oranlarına kadar birçok sistem kaynağı hakkında detaylı bilgi edinebilirsiniz.
T oplam 6 sayfadan oluşan bu yazıda, sizlere Linux`u az çok kullanabilecek kadar bilgi sunmaya çalıştık. Sizde kullandıkça, paylaşım ile oluşan bu işletim sisteminin, ne kadar kullanışlı, sevimli ve istiklarlı olduğunu anlayacaksınız. Unutmayın 'bilgisayar bilmek' Microsoft Windows bilmek değildir; bilgisayar bilmek, Linux, Unix, Dos, OS/2, MacOS, AmigaOS, Workbench, vs. bilmektir; bilgisayar bilmek, bilgisayarın çalışma mantığını bilmek, donanımları hakkında ayrıntılı bilgiye sahip olmak, bir çırpıda dağıtıp birleştirebilme ve en büyük sorunun dahi üstesinden gelebilmektir. Yazı hakkındaki yorumlarınızı, eksin yanlarını ve diğer sorularınızı Mesaj Panolarına yazabilirsiniz, böylece bu konulara sonraki yazılarda yer verilir. Kaynak http://sct.mdkgroup.com/3/linux/lindog.htm
Linux, "Hangi Dağıtım ?" Sorusuna Cevap
Hangi dağıtım benim için daha uygundur? Hangi Linuxu kullanmalıyım? sorunun ufak bir araştırması.
Mandrakelinux
Web Sitesi: http://www.mandrakelinux.com
Köken: Fransa
Paket Yönetimi: RPM
Standart Masaüstü: KDE
Ücret: -
Türkçe Dil Desteği: Var
İşlemci Mimarisi: i586, amd64
Som Sürüm: 10.0
Hakkında: 1998 yılında Fransız Gaul Duval tarafından hazırlanmış bir Linux dağıtımı olan Mandrake Linux, Rethat tabanlıdır. Günümüzde en çok tercih edilen dağıtımların başında gelmektedir.Özellikle Linux'la yeni tanşıan kullanıcılar için tavsiye edilen bir dağıtımdır. Kolay kullanabilirlik özelliği ve Türkçeleştirme çalışmalarında başarılı sonuç elde etmesi sayesinde ülkemizde de en çok kullanılan Linux dağıtımı olma yolunda emin adımlar atmaktadır. Popüleritesini 9.0 sürümünden sonra yakalayan Mandrake Linux, bu başarısında kolay kullanılabilirliğin dışında görsel arayüze önem vermesi de var.Grafik arayüzde kurulum, standart masaüstü ortamı olarak KDE'nin seçilmesi bunlara bir işarettir. Kısaca, Linux'la yeni tanışıyorsanız Mandrake Linux'u denemenizi tavsiye ederiz.
Artısı: Ev kullanıcıları için biçilmiş kaftan, program indirme ve kurma işlemini kolaylaştıran URPMI sistemine sahip.
Eksisi: Bazı sürümleri yeteri kadar testten geçirilmeden duyuruluyor.Ve düzelmesi çok kolay olmayan buglar barındırabiliyor.
Fedora Core
Web sitesi: http://fedora.redhat.com/
Köken: ABD
Paket Yönetim Sistemi: RPM
Standart Masaüstü: KDE
Ücret: -
Türkçe Dil Desteği: Var
Işlemci Mimarisi: i386, PPC, SPARC, UltraSPARC, x86-64
Son Sürüm: 2.0
Hakkında: Eski adı Rethat olan Fedora Core, dünyada en yaygın Linux dağımı olarak bilinmektedir.1995 yılında Bob Young ve Marc Ewing adlı iki programcının girişimleriyle başlatılan Rethat Inc. bugün dünyanın sayılı yazılım ve network firmalarından biri.Ancak firma 2003 yılında aldığı bir kararla Rethat dağıtımının masaüstü sürümlerini artık geliştirmeyeceklerini sadece Red Hat Enterprise Linux adıyla sunucu piyasası için çalışıcaklarını açıkladılar.Firma, bu açıklamanın ardından Linux camiasına Fedora Core adıyla yeni bir dağıtım duyurdu.Fedora Core dağıtımı Rethat Inc. firmasının sponsorluğunda geliştirilen ve bir çok özelliğini Rethat 9 sürümünden alan bir dağıtım özelliğini taşıyor.Fakat Fedora Core Rethat dağıtımından farklı olarak her zaman bir proje olarak kalıcak.Yani gelişimi hiç bitmeyen ve isteyen herkesin geliştirebileceği bir dağıtım projesi... Fedora dağıtımının popüler oluşunun türlü sebepleri arasında firma desteği en büyük nedeni oluşturuyor belki de.Kimi çevreler tarafından pek sevilmesede oldukca başarılı ve bu yolda da emin adımlar atan bir dağıtım Fedora Core.
Artısı: Popüler bir dağıtım olması sebebiyle paket uyum sorunu yaşamazsınız.Sunucu olarak kullanılabilecek alt yapı ve özelliklere sahip.
Eksisi: RPM paket bağımlılığı kullanıcı için çok can sıkıcı olabiliyor.Bazı uygulamalarda gereksiz hata mesajları görebilirsiniz.
Knoppix
Web Sitesi: http://www.knoppix.com
Köken: Almanya
Paket Yönetim Sistemi: DEB
Standart Masaüstü: KDE
Ücret: -
Türkçe Dil Desteği: Var
Işlemci Mimarisi: i486
Son Sürüm: 3.4
Hakkında: Alman Klaus Knopper tarafından geliştirilmeye başlanan Debian tabanlı bir tür live CD.Sabit sürücünüze kurulum gerektirmeden ve sürücünüzdeki dosyalara bir zarar vermeden kullanabileceğiniz Knoppix, dünyada en çok tercih edilen live CD olma özelliğini taşıyor. Knoppix, özellikle Linux'la yeni tanışıcak olanların, Linux'un nasıl birşey olduğunu görmek isteyenlerin denemesi gereken bir dağıtım. Ve ayrıca da bir çok sistem yöneticisinin de kullandığı Knoppix sayesinde bilgisayarınız da hangi işletim sistemi yüklü olursa olsun, sabit sürücünüzdeki dosyalarınızı yedeklemek için kullanabilirsiniz.
Artısı: Kullanılabilirliği fazla olması, tek CD içerisinde standart tüm programları bulabileceğimiz ve dosya kurtarma işlemlerinde çok rahat işlem yapabileceğiniz bir live CD.
Eksisi: Yok.
SuSE
Web Sitesi: http://www.suse.com
Köken: Almanya
Paket Yönetim Sistemi: RPM
Standart Masaüstü: KDE
Ücret: Ücretli (Ayrıntılı bilgi ıçin web sitesine bakınız)
Türkçe Dil Desteği: Var
Işlemci Mimarisi: i586
Son Sürüm: 9.1
Hakkında: SuSE'nin diğer dağıtımlar arasındaki en büyük farkı lisanslanma şekli, multimedya özellikleri ve YaST adındaki denetim masasıdır.Çoğu Linux dağıtımından farklı olarak GNU/GPL olmayan SuSE'de bunun sebebi olarak YaST denetim masası oluşturuyor.Sisteminizle ilgili her türlü ayarı ve düzenlemeyi YaST sayesinde kolaylıkla yapabilirsiniz.Kullanıcıya büyük kolaylık sağlayan YaST'ın hem grafik hem de konsol ekranda kullanılabilir özelliği bulunmaktadır.Ve diğer birçok dağıtım kendi denetim masalarını YaST'a benzetmeye çalışıyorlar.Ne kadar başarılı oldukları konusu tartışılır.. Özellikle Avrupa ve Amerika'da büyük ilgi göre ve birçok kullanıcısı olan SuSE, kurumsal alanlarda tercih edilen ilk dağıtımlar arasında yer alıyor. Bundan kısa bir süre önce Novell şirketi tarafından satın alındı.Novell'in SusE'yi satın alması sonrasında YaST'ın GPL olucağına dair bir çok dedikodu çıkmasına rağmen söz konusu şirketten net bir açıklama gelmedi. SuSE, kolay kullanılabilir arayüzü ve bilgisayarınızla ilgili her türlü ayarı rahatca yapabileceğiniz YaST ile yeni kullanıcıların ilk tercihleri arasında alıyor.
Artısı: Multimedya özelliklerine, görsel arayüze önem vermesi ve YaST denetim masasının kolay kullanılabilirliği kullanıcı için rahatlık sağlar.
Eksisi: YaST ve Sax gibi bir kaç SuSE programının açık kaynak kodlu olmaması ve bu sebebden internette full sürümlerinin bulunmaması.
Debian GNU/Linux
Web Sitesi: http://www.debian.org
Köken: Global
Paket Yönetim Sistemi: DEB
Standart Masaüstü: GNOME
Ücret: -
Türkçe Dil Desteği: Var
Işlemci Mimarisi: Alpha, Arm, HPPA, i386, IA64, m68k, Mips, PPC, S390, Sparc
Son Sürüm: 3.0r2 woody(stable)
Hakkında: 1993 yılında Ian Murdock tarafından projelendirilen, günümüzde dünyanın dört bir yanındaki geliştiriciler tarafından geliştirilen Debian, Linux camiasında diğer dağıtımlar arasındaki "en özgür" dağıtım olarak bilinir. Günün her saati gelişime açık olan Debian'ın farklı sürümleri mevcuttur.Bunlar woody, sid ve sarge'dir. Woody stable(kararlı), sarge testing(test aşamasında) ve sid unstable(kararsız) olarak anlamları vardır. Kendi paket yönetim sistemi olan DEB'ı kullanan Debian, diğer dağıtımlar arasında en çok farklı işlemci de çalışabilme özelliğine de sahip. Özellikle yeni kullanıcılar için geliştirilmiş olan APT-GET paket yükleme sistemi ilk olarak Debian dağıtımında bulunmaktadır. Ancak yine de orta derecede br Linux bilgisine sahip kullanıcıların kullanmalarını tavsiye edebileceğimiz Debian, kendini "en özgür" hissedenlerin kullanmaları gereken bir dağıtım.
Artısı: GNU GPL görüşünü en çok savunan dağıtım olması ve gelişiminin çok hızlı yapılması.APT sistemi ile kolay program indirip kurma özelliği.
Eksisi: Kurulum ve kullanım sırasında grafik arayüzün kullanılamaması yeni kullanıcı için zorluk oluşturmaktadır.
Gentoo Linux
Web Sitesi: http://www.gentoo.org
Köken: ABD
Paket Yönetim Sistemi: SRC (Portage)
Standart Masaüstü: -
Ücret: -
Türkçe Dil Desteği: Var
Işlemci Mimarisi: x86, AMD64, PPC, SPARC, MIPS
Son Sürüm: 2004.1
Hakkında: FreeBSD ve Linux geliştiricisi olan Daniel Robbins tarafından kodlanmaya başlanan Gentoo, gelişimini uzun süre FreeBSD'ye benzeyerek geçirdi.Daha çok orta ve daha üst düzey Linux bilgisine sahip kullanıcıların tercih ettiği bir dağıtımdır. Ev kullanıcısının rahatlıkla kullanabilmesi için hızlı bir internetin ve standart seviyedeki bir bilgisayarın gerekli olduğu Gentoo'da program kurma kolaylığı "emerge" adlı sistem ile hazırlanmıştır.Bu sistem sayesinde herhangi bir programı internetten indirme, kurma ve derleme işlemini "Makefile" komutundan daha kolaylıkla yapabilirsiniz. Yeni kullanıcılar için kısaca "öğrenilmesi çok şey var" olan Gentoo Linux'u daha teknik ve komutlarla kullanmak isteyenlerin denemesi gereken bir dağıtım olabilir...
Artısı: Initscript ve portage özellikleri.
Eksisi: Paket ve program derlemek için standart donanımda bir bilgisayara ve portage sistemi için iyi bir internet bağlantısına sahip olmanız sizin yararınıza olacaktır.
Slackware Linux
Web Sitesi: http://www.slackware.com
Köken: ABD
Paket Yönetim Sistemi: TGZ
Standart Masaüstü: KDE
Ücret: -
Türküe Dil Desteği: Var
Işlemci Mimarisi: i586
Son Sürüm: 9.1
Hakkında: 1992 yılında Patrick Volkerding tarafından geliştirilmeye başlanan Slackware, en eski Linux dağıtımı olma özelliği taşıyor.Herhangi bir paket yönetim sistemi tam olarak barındırmayan Slackware, Linux camiasında kod sevdasından vazgeçmeyen çok az dağıtım arasında yer alıyor. Kurmak istediğiniz programı tar.gz veya tgz olarak kaynak koddan kurmak zorunda olduğunuz için yeni ve orta ölcekli bilgiye sahip kullanıcılar için pek tavsiye edilmeyen bir dağıtım olma özelliğini taşıyor. Kararlı bir altyapıya sahip olmasına rağmen sunucu makinelerde pek tercih edilmeyen Slackware Linux'u isteğe ve bilgi kapasitesine göre kullanabilirsiniz.
Artısı: Bilen kullanıcı için oldukca iyi ve kararlı bir yapıya sahip.
Eksisi: Program kurulumunun kaynak koddan yapılması sebebiyle herhangi bir programı güncellemek veya silmek istediğinizde sorun yaşayabilirsiniz.Rahat kullanmak için Linux bilgi seviyesinin üst düzeyde olması tavsiye edilir.
Download adresleri
zaten linux dağıtımlarının kendi sitelerinde iso dosyaları var ben oradan alıyorum. ama genel anlamda linux dağıtımlarının iso dosyalarının derli toplu olduğu adresler
-> http://www.linuxhelp.net/isos/
-> http://www.antiproxy.com/linux.php?op=download.htm
-> http://www.linuxlookup.com/html/main/iso.html
-> http://www.linuxnetworkcare.com/services/linuxisos/
-> http://linuxiso.multikabel.nl/
-> http://ftp.unicamp.br/pub/linux/iso/
-> http://www.optinemailpro.com/~hugh/linux-mirrors/
-> http://www.linuxforum.com/linux_downloads_cats/1007.php
tar.gz, tar.bz2 uzantılı dosyalar ve kaynak koduyla gelen programların kurulması
tar.gz veya tar.bz2 uzantılı dosyalar, çeşitli türden dosya ve klasörlerin arşivlenmesi için kullanılan çok yaygın bir arşivleme şeklidir. Kaynak koduyla gelen programlar da bu şekilde arşivlenir.
Mantığı şudur:
Bir veya birden fazla klasörün "tar" (tape archiever) programı ile arşivlendikten sonra, bu arşivin gzip (gz) veya bzip2 (bz2) ile sıkıştırılmasıyla oluşur."tar" kullanılmasındaki amaç, arşivlenen dosyaların tipi,tarihi,kullanıcı bilgileri vs gibi tüm bilgilerinin değiştirilmeden arşivlenmesine olanak sağlamasıdır.Başka bir bilgisayarda tar ile arşivlenmiş bir dosyayı kendi bilgisayarınıza açtığınızda dosyaların tipinin ve diğer özelliklerinin (dosya, klasör, aygıt dosyası, sembolik link, uid, gid, izinler, tarih vs..) aynen korunmuş olduğunu görürsünüz. Tar, dosya ve klasörleri olduğu gibi arşivleyip tek bir dosya haline getirdiği için, oluşan dosyanın boyutu, arşivlenen tüm dosyaların boyutlarının toplamına eşittir. Bu nedenle tar dosyalarını gzip veya bzip2 ile sıkıştırma gereksinimini duyuyoruz.
tar ile bir veya birden fazla klasör veya dosyayı arşivleyip bunu gz ile sıkıştıralım :
(oluşturulan arşiv dosyası; arsiv.tar.gz 'dir)
# tar czvf arsiv.tar.gz klasör1 klasör2 dosya1....
veya
# tar c klasör1 klasör2 dosya1... | gzip > arsiv.tar.gz
oluşturduğumuz arsiv.tar.gz dosyasını açtığımızda klasör ve dosyalar, /usr/share/kde gibi tam yol gösterilerek arşivlenmişse aynen o şekilde açılır.
Dosyayı açalım:
# tar zxvf arsiv.tar.gz
Klasör ve dosyaları bzip2 ile arşivleyip sıkıştırmak için:
(oluşturulan arşiv dosyası; arsiv.tar.bz2 'dir)
# tar cjvf arsiv.tar.bz2 klasör1 klasör2 dosya1...
veya
# tar c klasör1 klasör2 dosya1... | bzip2 > arsiv.tar.bz2
Dosyayı açmak için:
# tar jxvf arsiv.tar.bz2
sık kullanılan tar komut parametreleri:
z : gzip süzgecinden geçirir
j : bzip2 süzgecinden geçirir
c : create (arşiv oluşturmak için kullanılır)
x : extract (dosyaları açıp diske yazmaya başlar)
v : verify (işlem gören tüm dosyaları işlem sırasında listeler)
f : file (input veya output olarak bir dosya verilecekse dosya ismi f parametresinden sonra kullanılır)
t : test (dosyayı açmadan içeriğini "tar tzvf dosya.tar.gz" komutuyla görebilirsiniz. "x" parametresiyle kullanılmaz)
KAYNAK KODUYLA GELEN BİR PAKETİ SİSTEME KURMAK
tar.gz veya veya tar.bz2 uzantılı bir paketi sisteme kurmadan önce doğal olarak paketi açıyoruz.Örnek paketimiz .tar.gz uzantılı olsun. Paketlerin formatı genelde şu şekildedir: Paketİsmi-AsılVersiyon.AltVersiyon-Release.tar.gz
# tar zxvf apache-2.0.49.tar.gz
Genelde oluşan klasörün ismi, arşivin ".tar.gz" uzantısı dışında kalan kısım ile aynıdır.
Dosyaları listeleyelim:
# ls
apache-2.0.49 (klasör)
apache-2.0.49.tar.gz (dosya)
Oluşan klasöre geçelim:
# cd apache-2.0.49
Arşivimiz bir programın kaynak kodunu muhteva ettiğinden, içerik kaynak kodunun kullanıcı tarafından kolayca derlenebileceği şekilde hazırlanmıştır. İçerikte bulunan "README, INSTALL, Changelog, History" gibi dosyalar kullanıcıya önbilgi verme bakımından önemlidir. Gözatmakta fayda var. Derleme için gerekli Makefile betiklerini oluşturacak olan dosya, "configure" betik dosyasıdır. "configure" betiğinin amacı sistemin tipini, gereklilikleri, kullanıcı tanımlı ön parametreleri belirleyip oluşturduğu "Makefile" dosyalarına yazmaktır. Makefile dosyaları, derlemeye başlamak için kullanılan "make" komutunun, içeriğini çalıştırmak için kullandığı betik dosyalarıdır. Derleme ile ilgili, install, uninstall ile ilgili parametreler ve komutlar Makefile dosyalarının içindedir. Konfigurasyon işlemi başarılı olmadıkça Makefile dosyaları oluşturulmaz.
configure betiğine parametre vermek:
# ./configure --help
(sayfa sayfa görmek için "./configure --help | less" kullanın)
ile derleme öncesi kullanıcı tarafından atanabilecek parametreleri görebilirsiniz. Bu parametrelerin bazıları spesifik, bazıları ise geneldir. Genel parametrelerden en fazla kullanılanı --prefix parametresidir. Bu parametreyle kurulumun hangi klasöre yapılacağını belirtirsiniz. Öntanımlı olarak kurulum "/usr/local" klasörüne yapılır. Kaynak kodundan derlenen tüm programlar istisnalar haricinde ön tanımlı olarak "/usr/local" hiyerarşisine kurulur.
çalıştırılabilir binary ve super-user binary dosyalar:
/usr/local/bin
/usr/local/sbin
bu klasörlerdeki programların çalıştırılabilmesi için bu klasörleri $PATH değişkeninde tanımlanmış olması gerekir. "echo $PATH" komutuyla kontrol edebilirsiniz.
kitaplıklar (library) :
/usr/local/lib
vs..
şeklinde bu düzen içinde kurulur."/usr/local/lib" klasörü "/etc/ld.so.conf" dosyası içinde tanımlanmış olmalıdır, yoksa buradaki kitaplıklar programlar tarafından görülemez.
"./configure --prefix=/usr" şeklinde kullanırsanız kurulum düzenini /usr olarak belirtmiş olursunuz.
spesifik parametreler genelde "--enable-...." , "--disable-...." şeklindeki opsiyonlardır. Bu opsiyonları "--help" parametresiyle açıklamalı olarak görebilirsiniz.
Öntanımlı opsiyonlarla configurasyona ve derlemeye başlayalım:
# ./configure
eğer configure betiği gerekli bir programı bulamadığında veya versiyon uyuşmazlığında Makefile dosyalarını oluşturmadan hata verecektir. Verdiği hataya göre gerekli düzenlemeleri yapmak gerekecektir. İşler yolunda gider ve Makefile dosyaları oluşturulursa "make" komutuyla derleme işlemi başlatılabilir:
# make
Derleme bitiminde
# make install
ile kurulum yapılır. Programı başka parametrelerle veya başka bir nedenden ötürü yeniden derlemek isterseniz
# make uninstall
ile önceki kurulumu silip tekrardan
# ./configure --opsiyon ve parametreler vs...
# make
# make install
şeklinde yeniden kurulum yapılabilir.
NOT: "./configure" komutundaki "./" kısmı, bulunduğumuz klasördeki çalıştırılabilir dosyaları çalıştırılabilmek için kullanılır. Komut ve dosya isimlerini verirken TAB ile tamamlama özelliğini kullanmayı unutmayın.
X Window Grafik Arabirimi
X Window Grafik Arabirimi
Açik sistemlerin kullaniciya sundugu en büyük özelliklerinden biri olan X Window, Linux'un dogdugu andan itibaren destek görmeye basladi ve Internet üzerinde bedava dagitilmasiyla Linux dagitimi altinda bir standart olarak kendine yer edindi. Daha önce bir UNIX sistem üzerinde X Window kullandiysaniz bu bölümü kavramak gayet kolay olacaktir.
X Window'un Linux altindaki son sürümü Nisan 1994'te çikan X11R6'dir. Aradan uzunca bir süre geçmesine ragmen bu sürümde kayda deger bir degisiklik olmadi. Bunun yaninda X Window'da kullanilan pencere yöneticisi (window manager) çesidi neredeyse 20'ye yaklasti. Pencere denetleyicilerin herbirinin farkli zevkten kullanicilar için farkli özellikleri vardir. Bunlar, X Window'a açilan ve uygulama programlari ile kullanici arasindaki bilgi alis-verisini saglayan arabirimdir.
X Window (veya kisaca X) istemci-sunucu modeline göre çalisir. Ana makina üzerinde çalisan X sunucusu, grafik donanimi üzerindeki tüm giris-çikis yetkilere sahiptir. Bir X istemcisi, sunucuya baglanarak istedigi islemleri sunucuya yaptirir. Istemcinin görevi emir vermek, sunucunun ise verilen emri uygulamaktir.
Aslinda bilinmesi gereken en önemli kavram, X'in ag tabanli bir yapiya sahip olmasidir. Bir istemci ve sunucunun oldugu her yerde agdan da söz edebiliriz. X, ister konsol üzerinde (yerel makinada) isterse ag üzerinde (uzak makinada) çalisabilir. Baska bir makina üzerindeymis gibi o makinanin X Window uygulama ve kaynaklarindan yararlanabilirsiniz.
Yukarida kisaca bahsedilen pencere yöneticisi, ekrandaki pencerelerin denetiminde söz sahibi olan tek programdir. Her pencerenin nasil görünecegini, ne kadar büyük oldugunu bilir; kullanici tarafindan verilen küçültme, pencere kapatma gibi komutlari isler.
X Window Kurulumu ve Konfigürasyonu
X Window'un 386 ve yukari tabanli makinalar için gelistirdigi sisteme Xfree86 adi verilir. Linux da Xfree86'yi Slackware dagitimina ekleyerek kullanicilarin hizmetine sunmustur. Xfree86 sürüm 3.1'in destekledigi kartlara ait çipsetler kitabin basinda verilmistir. Bu çipsetler, PCI ve VLB dahil, her tür veri yoluna sahip anakartlar üzerinde sorunsuz çalisir.
Linux ile uyumlu çalisabilen yeralan çipsetlerin hepsi 256 renk (8 bit) desteklerler. Eger kart üzerinde yeteri kadar RAM var ise (en az 2MB), ekraninizi 65536 (16 bit) ya da daha fazla renk gösterecek sekilde açma imkaniniz olur. Özellikle S3 kartlari Linux Xfree86 altinda sorun çikartmadan 65536 rengi kolayca gösterebilirler.
X Window üzerinde rahatça çalisabilmek için en az 486 tabanli bir bilgisayara ihtiyaciniz var. Bana sorarsaniz rahat bir çalisma için 16 MB RAM ve Pentium 100 bilgisayar isinizi görecektir. Renk sorunu yasamamak için ise 2MB görüntü hafizasi olan bir grafik karti kullanin. X Window, sistemi fazlaca yüklediginden takas alani için fazla söz söylemeye gerek yok sanirim. Unutmayin ki, hizli bir X istiyorsaniz paranizi hafiza için ayirin.
Xfree86, Slackware tarafindan dagitilan paketlerin X bölümünde yeraliyor. Herhangi bir nedenden dolayi sistemde X yoksa 'pkgtool' yardimiyla sisteminize kurun. Gerekli kütüphaneleri eklemeyi unutmayin.
X Konfigürasyonu
X Window kurulumu basit olmasina ragmen konfigürasyonu biraz basinizi agritabilir. Slackware 2.2 dagitimi ile gelen konfigürasyon programlari, kullanicinin hata yapmasini affetmiyordu. Yanlislikla basilan bir tus yüzünden kullanici bastan baslamak zorunda kalabiliyordu. Slackware 3.3 altinda, grafik arabirimini kullanan XF86Setup programi ile bir fare yardimiyla rahatlikla ve kisa sürede X konfigürasyonu tamamlanabiliyor. Ücretli sürümlerden bir tanesi elinizin altinda ise isler daha da kolaylasiyor, neredeyse donanim hakkinda hiç bir sey bilmeden X kurulabiliyor.
Konfigürasyon islemlerinden önce hazirlik asamasinda XF86Config(1) ve Xfree86(1) kilavuz sayfalarini okuyun. Bu dosyalarda X Window için olusturulacak olan /etc/XF86Config dosyasinin hakkinda detayli bilgi vardir. XF86Config dosyasi X açilirken okunur ve fare, ekran çözünürlügü, renk sayisi gibi özellikler belirlenir. Ekraninizin kalitesine göre açmak istediginiz çözünürlük hakkinda bir miktar fikir sahibi olmalisiniz. Bazi eski ekranlar 1024x768 çözünürlügü desteklemezler, bu yüzden 800x600 gibi düsük bir çözünürlük ile ise baslayin. Daha ayrintili bilgi için XFree86-HOWTO dokümanlarina göz atabilirsiniz.
Linux'un Slackware 3.3 sürümü, kullaniciya X konfigürasyonu için iki program sunar. Birincisi, yukarida da belirtilen ve zayif bir arabirimi olan xf86config, digeri de XF86Setup. Ikincisini kullanmaniz, her bakimdan avantaj olarak göze çarpiyor. Program, bazi ayarlamalari kullaniciya birakmadan (örnegin çipsetin seçimi) kendisi hallediyor. Burada yeralan sorulari dogru bir sekilde cevapladiktan sonra X açmaya hazirsiniz demektir.
Asagida XF86Config dosya formati hakkinda biraz bilgi verilmistir. X Window'u kurduktan sonra kendi zevkiniz dogrultusunda bu dosya üzerinde degisiklik yapabilirsiniz.
Dosya, pekçok bölümden (section) olusur ve her bölüm, Section "bölüm-ismi" ve Endsection kelimeleri arasinda yeralir. Ekran yazitiplerinin ve kullanilacak renklerin patikasini belirleyen bölüm dosya altinda su sekilde görünecektir :
Section "Files"
RgbPath "/usr/X11R6/lib/X11/rgb"
FontPath "/usr/X11R6/lib/X11/fonts/misc"
FontPath "/usr/X11R6/lib/X11/fonts/75dpi"
EndSection
Istedigimiz kadar yazitipi girisi yapabiliriz. Üç tanim satirinin arasina, örnegin X altinda kullanacagimiz Türkçe yazitiplerini yerlestirelim. Bu yazitiplerini daha önce kurmus ve gerekli konfigürasyon islemlerini yapmis olmaniz gereklidir. X için Türkçe yazitiplerini ftp://ftp.linux.org.tr/pub/turkceLinux Kullanicilari Grubu adresinde bulabilirsiniz. Adreste yazitiplerinin nasil kurulacagina iliskin gerekli dokümanlar da bulunmaktadir.
Section "Files"
RgbPath "/usr/X11R6/lib/X11/rgb"
FontPath "/usr/X11R6/lib/X11/fonts/misc"
FontPath "/usr/X11R6/lib/X11/fonts/75dpi"
FontPath "/usr/X11R6/lib/X11/fonts/turkce/75dpi"
EndSection
Klavye ve farenin tanimlandigi bölümler, ``Keyboard'' ve ``Pointer'' adi altindadir. Açiklama satirlarinin basinda ``#'' karakteri yeralir. Örnek dosyanin yeraldigi makinada farenin kullandigi protokol, ``MouseSystems'' olup hemen her standart fare için bu protokol önerilir. Diger protokoller arasinda Busmouse, Logitech, Microsoft, MMSeries, Mouseman, PS2, MMHitTab vardir. X açildigi zaman hersey yolunda gitmesine ragmen farenin ikonu hareket etmiyor veya ekranda deli gibi oradan buraya kosusturuyorsa farenin kullandigi protokolü degistirin. Bazi farelerin altindaki küçük anahtarin bulundugu konumu degistirmeniz de ise yarayabilir.
Section "Keyboard"
Protocol "Standard"
Autorepeat 500 5
ServerNumLock
EndSection
Section "Pointer"
Protocol "MouseSystems"
Device "/dev/mouse"
Emulate3buttons # iki tuslu microsoft farede 3. tusun,
# iki tusla basilmasini saglamak icin...
ChordMiddle # 3 tuslu Logitech fareler icin
EndSection
Farenin kullandigi seri port /dev/mouse 'dur. Bu dosya, genellikle uygun olan bir seri arabirime (örnegin /dev/ttyS0, /dev/ttyS1, /dev/psaux ya da /dev/cua0 gibi) baglidir.
XF86Config dosyasinin en önemli bölümü monitörle ilgili bilgilerin yeraldigi kisimdir. Bu bölümde monitörün yatay (Horizontal Sync) ,düsey frekanslari (VertRefresh) ve frekans araliklariyla sürücü saat frekansi (dot-clock frequency) belirtilir. Kullandiginiz monitörle ilgi konfigürasyon sirasinda girilen bilgiler bu bölümde yeralir.
Section "Monitor"
Identifier "CTX 5468 NI"
HorizSync 30-38, 47-50
VertRefresh 50-90
# Modes : Name Dotclock horiz vert
Modeline "640x480" 25 640 664 760 800 480 491 ...
...
EndSection
``Identifier'', kullanilan monitörün tipini verir. X bunu kullanmaz, istediginiz herhangi bir kelimeyi yazabilirsiniz. HorizSync, monitörün yatay frekansini kHz cinsinden belirtir. VertRefresh ise monitörün tazeleme frekansi olup Hz cinsindendir. Her iki deger, frekans araligi veya tek sayi olarak verilebilir.
``Modeline'' kelimesi ile baslayan satirda belirli bir çözünürlük için gerekli ``Dotclock'' (sürücü saat frekansi) ile yatay ve düsey tarama frekanslari MHZ cinsinden yazilidir. Bu tanimlar ile ilgili daha genis bilgiyi /usr/X11/lib/X11/doc dizini içinde bulabilirsiniz. Yukarida yeralan bilgileri kendiniz için kullanmamaniz, monitörünüzün sagligi açisindan tavsiye edilir.
Monitör bilgilerinin yeraldigi bölümden sonra ekran ve alt bölümü olan görüntü bölümü gelir.
Section "Screen"
...
Depth 8
Modes "1024x768" "800x600"
ViewPort 0 0
Virtual 1024 768
EndSubsection
EndSection
Driver kisminda kullanilacak olan X sunucusunun tipi (SVGA, hizlandirilmis, vb.) girilir. S3, Weitek, ATI gibi hizlandirilmis bir görüntü karti kullaniliyorsa ``Accel'', normal (generic) bir kart ve kaliteli bir monitör varsa ``SVGA'' ve siyah beyaz VGA bir monitörle birlikte tek renk (monochrome) destekleyen kart kullaniliyorsa ``VGA2'' yazilidir.
``Indentifier'' ve ``Monitor'' bölümlerinde yazilanlar gözardi edilebilir.
``Display'' alt bölümünde, görüntü özellikleri yeralir. ``Depth'' kelimesinin karsisinda yeralan rakam, piksel basina kaç bitin, baska bir deyisle kaç rengin kullanilacagini belirtir. Monitörün belirli bir çözünürlükte kaç renk birden gösterebilecegini bulmak için bu sayiyi 2'nin kuvveti olarak yazin ve hesaplayin. Günümüz XFree86 sunuculari genellikle 256 (8 bit), 65536 (16 bit) ve 16.7 milyon (24 bit) renge kadar çikabilirler.
``Modes'' karsisinda yeralan ekran çözünürlük listesi, Linux'un X altinda çalisirken görüntüleyebilecegi çözünürlükleri belirtir. X altinda burada yazili çözünürlükler arasinda geçis yapabilmek için Control-Alt-Nümerik + veya Control-Alt-Nümerik - tuslarini kullanabilirsiniz. ``Modes'' ile baslayan satirdaki ilk çözünürlük, X Window açildigi zaman kullanilacak olan çözünürlüktür (yukaridaki örnekte 1024x768).
``Virtual'' taniminin karsisinda yeralan x ve y sayilari sirayla ekranin genisligini ve yüksekligini belirtir. X açildiktan sonra ekran genisligi yetmedigi durumlarda kullanilabilir. Bu iki sayiyi, görüntü karti hafizasi yetene kadar artirin. Örnek olarak 1024x768 ekran çözünürlügünde 1152 ve 900 sayilarini yerlestirin. X Window açildigi zaman fare ile ekranin sag alt kösesine gidin. Ekranin kaydigini göreceksiniz. Gerçek ekran boyutunu ``Virtual'' parametreleri belirler.
``Virtual'' girdilerinin ardindan verilen ``ViewPort'' parametresi de ekranin sol üst kösesinin hangi koordinatlara tekabül edecegini tanimlar. Yukaridaki örnekte sözkonusu noktayi (0, 0) olarak belirttik.
X Window Komutlari
Konfigürasyon islemini bitirdigimize göre sirada X Window'u denemek var. Asagidaki komutu yazmadan önce PATH degiskeninin içinde /usr/X11/bin oldugundan emin olun.
$ startx
Ekranda X sunucunun dosyadan okudugu satirlar ile ilgili bilgileri sirayla göreceksiniz. Ardindan ekran kararacak ve X açilacaktir. Ilk hevesinizi aldiktan sonra Control-Alt-Backspace (Delete degil! )
Bazi yazilimlar mevcut bölümünüzü iki parçaya ayirabilirler. Örnek olarak fips bu amaçla kullanilan bir yazilimdir. (Diskiniz üzerinde islem yapan her yazilim az da olsa disk üzerindeki bilgilere zarar verme riski tasir. Bu tür yazilimlar ile çalismadan önce önemli oldugunu düsündügünüz bilgilerin yedegini almaya özen gösterin). fips , defrag programi kullanildiktan sonra bölümünüzü sizin belirleyeceginiz boyutlarda iki bölüme ayirabilir.
Eger bilgisayaranizi yeni aliyorsaniz veya yeni bir disk aliyorsaniz, bu diskin tamamini veya bir bölümünü Linux için kullanabilirsiniz. Bu amaçla diskinizde sadece Linux kullanmak istemediginiz bölümleri ayirmaniz (ve gerisini bos birakmaniz) yeterlidir. Linux bölümlerinin Linux altindan formatlanmasi gerekecektir.
Linux sabit disk üzerinde bir bölümden fazlasini kullanabilir. Özel olarak normal dosyalarin yazilmadigi, hafiza gereken isler sirasinda geçici bir alan olmasi amaciyla Linux bir takas alanina (swap space) ihtiyaç duyar. Bu takas alani için en verimli çözüm sadece takas islemi için ayrilmis küçük bir disk bölümü yaratmaktir.
Yogun olarak Linux kullanan yerler için standart olarak dagitimdan gelen isletim sistemini ayri bir bölüme yüklemeleri kullanici alanlari (/home) ve sonradan yüklenen yazilimlar (/usr/local) için ayri bir alan ayirmalari tavsiye edilebilir. Bu sayede, isletim sistemi güncellemek son derece kolaylasir, yeni isletim sistemi yüklerken sadece isletim sisteminin bulundugu bölüm üzerinde islem yapilir ve bu sayede kullanici alanlarinin veya sonradan (dagitim disi) yüklenen yazilimlarin zarar görmeleri engellenebilir.
Her bir bölüm için ne kadar yer ayrilacagi hakkinda çok sey yazilmistir. Ne var ki yazilanlarin birçogu sabit disklerin nadiren 200 Mb sinirini geçtigi günlerden kalmaktadir. Linux'un kaplayacagi alan, hangi paketleri kullanacaginiza çok baglidir. Kabaca her disketin 2-3 Mb arasinda yer kaplayacagini düsünerek, yüklemek istediginiz disketleri hesaplayarak kaba bir tablo çikarabilirsiniz. Tecrübeli bir Linux kullanicisi hangi yazilimlari kullanip hangilerini kullanmadigini daha iyi belirleyebilecek durumda olacaktir. Dolayisi ile yeni bir kullanici ortalama olarak 300 - 400 Mb kadar bir yer ayirmak isteyecektir. Bu, günümüzün disk kapasiteleri düsünülünce o kadar büyük bir alan degildir.
Takas alani konusunda da çok sey yazilmistir. Birçok kaynak takas bölümü için ayrilmasi gereken alaninin gerçek hafizanin 2 katinin biraz fazlasi olarak kabul etmektedir. Pratikte 10-60 Mb arasinda bir alan fazlasiyla yeterli kalmaktadir. Ancak takas bölmeleri 128 megabaytdan daha büyük olamaz. Eger 128 Mb'tan daha büyük takas alani gerekiyorsa birden fazla takas bölmesi yaratmalisiniz. Toplam 16 tane takas bölmeniz olabilir.
Takas alani kullanirken, bir seferde daha fazla uygulama çalismanizi saglayacak sekilde Linux kullanilmayan sayfalari hafizadan diske tasir. Ancak, takas islemi genelde yavas oldugundan gerçek fiziksel hafizanin yerini dolduramaz. Ama çok fazla hafiza isteyen uygulamalar (X Window System gibi) eger yeteri kadar fiziksel hafizaniz yoksa takas alanina bel baglar.
Tercih olarak, 1.2 Gbyte'lik bir disk üzerinde,
Linux nedir denemek isteyen bir kisi için
• Bölüm 1: DOS : 1000 Mb
• Bölüm 2: Linux : 180-200 Mb
• Bölüm 3: Linux takas (swap) bölümü : 10-20 Mb
Isinde arada sirada Linux kullanan birisi için
• Bölüm 1: DOS : 400 Mb
• Bölüm 2: Linux : 400 Mb
• Bölüm 3: Linux takas bölümü : 32 Mb
• Bölüm 4: DOS (DOS altinda D: olarak gözükecek) 400 Mb
Internet üzerinde sadece Linux kullanilan bir bilgisayar için
• Bölüm 1: Linux : 100 Mb
• Bölüm 2: Linux takas bölümü : 60 Mb
• Bölüm 3: Linux /usr : 400 Mb
• Bölüm 4: Linux /home : 600 Mb
LILO Konfigürasyonu
Eger linux ve OS/2 ile birlikte ayni disk üzerinde çalismayacaksaniz, LILO'yu öncelikli yükleyici olarak diskinizdeki diger isletim sistemlerinin açilisinda rahatlikla kullanabilirsiniz. Daha önce de belirttigim gibi OS/2'nin kendine özgü önyükleyicisi oldugundan birincil önyükleyici olarak bunu kullanin.
Slackware LILO kurulum islemi, bazi özel durumlar için yetersiz kalmaktadir. Bu gibi durumlarda dosyanin el yardimiyla konfigürasyonu gereklidir.
LILO'yu degistirmek için /etc/lilo.conf dosyasi üzerinde degisiklikler yapmalisiniz. Asagida bir LILO konfigürasyon örnegi görülüyor. Burada Linux bölümü /dev/hda2'de , MS-DOS bölümü ise /dev/hdb1'de (ikinci sabit diskin ilk bölümü) bulunuyor.
/etc/lilo.conf dosyasi üzerinde degisiklik yapabilmek için birkaç metin editörü kullanma sansiniz var. Bu editörler arasinda en kolayi pico 'dur. pico'yu açtiginiz zaman ekranin en altinda girebileceginiz komutlarin bir listesi yer alir.
Daha deneyimli ve klavyeye hakim kullanicilar vi kullanabilirler. vi hakkinda daha genis bilgiyi Sed ve Vi konusunda bulabilirsiniz.
# LILO, /dev/hda uzerinde kurulacak.
boot = /dev/hda
# Linux yuklemek icin
image = /vmlinuz (Cekirdegin diskteki ismi /vmlinuz)
label = linux (Buna "linux" ismini ver. Acilis aninda
ekranda "linux" yazisi gorunur)
root = /dev/hda2 (Kok dosya sistemi olarak /dev/hda2 kullan)
vga = ask (VGA ekran modu icin kullanicidan komut bekle)
# MS-DOS yuklemek icin
other = /dev/hdb1 (MS-DOS bolumu)
label = msdos ("msdos" ismini ver)
table =
1991 senesinde, 21 yaşındaki Finlandiya`lı Helsinki üniversitesi öğrencisi Linus Torvalds, üniversitedeki Unix işletim sistemi kurulu bilgisayarlara özenip bundan bir tane de evdeki bilgisayarında olsun istemiş. Unix işletim sistemleri fahiş fiyatlarla sadece büyük firmalara satıldığından Linus Torvalds, her programcı gibi kendi yazılımını kendisi yapmaya karar vermiş. Çok alçak gönüllü olan Linus Torvalds 5 ekim 1991`de bu işletim sisteminin kullanımını ve değiştirilip geliştirilmesini herkese ücretsiz olarak sunmuş. Bunun karşılığında ise yapılan değişikliklerin herkesle paylaşılmasını ve hiçkimsenin bu işletim sisteminden sırtından para kazanmamasını şart koşmuş. Ve işte bu penguen, aslında o günlerde çokda yeni olmayan, üniversite ağlarında kullanılan bir terimi, Open Source Software (Açık Kaynak Kodlu yazılım) hareketini herkesin duyabileceği kadar yaymıştır.
Aslında Linux denilen şey, başta Linus Torvalds olmak üzere 45 bin bilgisayar uzmanının üzerinde çalıştığı, şu an 2.5 sürümüne ulaşan işletim sistemi çekirdeğinden (kernel) başka birşey değildir. Bilgisayarın hafıza, dosya sistemi, ağ, donanım araçları ve çalışacak programlarla donanım arasındaki ilişkileri düzenleyen programa kernel denir. Fakat derlenmemiş bir çekirdeği kendi donanımımıza göre derlemek çok zor olduğundan ve sadece çekirdek ile hiçbir şey yapılamayacağından birçok firma, kurulum programı, sistem yönetim araçları ve birçok yardımcı programı Linux dağıtım paketi adı altında satmaktadır. Firmalar bu paketlerden sadece kendi geliştirdikleri programlar, CD, ambalaj, kitapcık ve dağıtım gibi şeyler için para taleb edebilirler, kernel için taleb edemezler. Bu nedenle bu paketlerin fiyatları 10 ila 40 dolar arasındadır. En çok kullanılanlar arasında Red Hat, Mandrake, Caldera Open, SuSE, Debian ve Slackware`in bulunduğu bu dağıtımların fiyatlarını bu adresten öğrenebilir ve sipariş edebilirsiniz. Ayrıca bu paketlerin çoğu internette ftp serverlarında download`a açıklardır, genelde 600 küsur megabayt yer tutan tüm paketi .iso (cd imaj) dosyası olarak tamamen ücretsiz indirip bir CD`ye yazıp (veya özel bir programla bu dosyayı açıp) kurabilirsiniz. Derlenmiş bir çekirdek boyutunun sadece 500kb. civarında olmasından dolayı, DLX, HAL91 Floppy, Tomsrtbt ve Yggdrasil gibi bir diskete bile sığabilecek Linux dağıtımları da vardır, tabi bu Linux`ların yapabilecekleri şeyler sınırlıdır.
Linux ilk olarak IBM PC uyumlu kişisel bilgisayarlarda geliştirilmiş olsada, Atari, Amiga ve Apple gibi Motorola 680x0 uyumlu, Sun Sparc işlemcili iş istasyonları ve Alpha, Mips, PowerPC(PPC) ve ARM gibi birçok sistemde çalışabilmektedir. Fakat hepsinin çekirdeği farklıdır. IBM uyumlu PC`lerden söz edecek olursak, 80386 ve üzeri(80486, 80586, Pentium, Pentium Pro ve türevi) işlemcili sistemlerde çalışabilir. Diğer donanım destekleri ise, 4Gb.`a kadar RAM, AT uyumlu diskler (IDE, EIDE, MFM, RLL, veya ESDI) ve SCSI harddiskler, IDE-ATAPI CD-Rom, birçok 10 ve 100 Mbit ethernet kartı ve ISDN, ATM, FDDI, SLIP, CSLIP, PPP ve son olarakda başta sound blaster uyumlu olmak üzere birçok ses kartı. IBM uyumlu PC(x86) için minimum konfigürasyon 386sx, 4mb Ram, 40mb harddisk boşluğu. Fakat grafik arayüzü kullanacak ve paketteki tüm programları kuracaksanız 32mb Ram ve 1,5 - 2.0Gb. harddisk boşluğu.
Linux, bütün Unix türevi sistemler ve Dos gibi komut istemcisinden çalışır ve bütün amacı bilgisayarın kaynaklarını isteyen programa, diğer programların işlem ve hafıza alanlarına karışmayacak şekilde vermektir. Yani Linux`un Microsoft Windows gibi standart bir grafik kullanıcı arabirimi yoktur. Linux`u, Windows gibi grafik arayüzüyle kullanabilmek için; bilgisayarın grafik kaynaklarını kullanan, masaüstü oluşturan ve birden fazla program penceresini yönetebilen bir programa ihtiyaç vardır. Bu işleri yapan programlara Window Manager (Pencere Yönetici), grafik ortama ise X Window kısaca X denir. Özetlemek gerekirse fare kullanarak pencerelere hükmettiğimiz ortam Unix ve Linux için bir programdır. Bu nedenle birçok ücretsiz pencere yöneticisinden istediğimizi kullanabiliriz, yani diğerlerindeki gibi aynı görüntüye mahkum olmak yok...
En çok tercih edilen pencere yöneticileri KDE, Gnome, WindowMaker, XFree, FluxBox, TWM`dir. Linux`u komut satırından kullanabilmemiz içinde aynı şekil bir programa ihtiyaç vardır. Bu programlara ise Shell (kabuk - kabuklu deniz hayvanalarının kabuğuna verilen ad) denir. En gözde kabuk BASH`dır (Bourne Again Shell). Aslında buraya kadar anlatılan şeyler kesinlikle bilinmesi gereken şeyler değildir. Yani Linux ile tanışmak için yapmanız gereken tek şey, bir Linux dağıtım paketi alıp, grafik arayüzü ve kullanamayacağınız kadar programla bilikle bir sihirbaz yardımıyla işletim sisteminizi kurmaktır. Öte yandan Linux`u işlevsel ve sorunsuz kullanabilmeniz için bu bilgilere ihtiyacınız var. Ayrıca bilgi güçtür ve paylaşılmaksızın hiçbir anlamı yoktur. Kim ölmüş fazla bilgiden, öğrenmeye devam...
Linux Nedir, Nasıl Doğmuştur, Kurulum ve Kullanım Bilgileri - 2
Linux`un dosya sistemide diğerlerinden farklıdır. Windows ve Dos gibi FAT dosya sistemini kullanmaz, ext2 adı verilen daha gelişkin bir dosya sistemi kullanır. Bu dosya sisteminde FAT`de olduğu gibi dosya sayısı fazlalaşınca sistemi yavaşlatmaz. Windows 9x`in, Windows NT/2000 bölümlerini göremediği gibi, tüm Windows`larda Linux bölümlerini göremez. Ama Linux; Windows, IBM OS/2 ve Unix gibi birçok formatı tanır. Linux`da, komut satırında veya grafik ortamda bir dosyaya 256 karaktere kadar isim atayabilirsiniz. Bu ismin içinde, klavyedeki * ve ? işaretleri hariç tüm karakterler yeralabilir. Ayrıca Linux`da büyük-küçük harf ayrımı da vardır. Yani Linux açısından aynı dizinde bulunan Dosya.txt ve dosya.txt iki ayrı dosyadır.
Unix ve Linux, MacOS ve Windows`tan farklı olarak; disk, disket ve CD-Rom gibi sürücüleri birer dosya olarak bilir, görür ve kullanır. Bu dosyaların hepsi root (kök) dizininde durur. Kök dizini / işaretiyle gösterilir. Disk, disket ve CD-Rom`u Linux`un görebilmesi için / kök dizinine bağlanması (mount edilmesi) gerekir. Ancak bu şekilde bu ortamlardaki bilgiler okunup-yazılabilir. İşiniz bittiğinde de (mesela disketi veya CD`yi çıkarmadan evvel) / kök dizininden ayrılması (umount edilmesi) gerekir. Mesela A: harfiyle bildiğimiz disket sürücüye (floppy) bir disket yerleştirdiğinizi düşünün. Bu diskettekileri görebilmeniz için komut isteminde (Terminal, konsol) mount /dev/fd0 /mnt yazmanız gerekmektedir, çıkarmadan önceyse umount /dev/fd0 . Öte yandan Linux`u grafik ortamda kullanıyorsanız yapmanız gereken sadece masaüstündeki disket veya CD-Rom simgesini tıklamak. Şimdi dilerseniz Linux`un sürücüleri ve içinde oluşturulmuş partisyonları (bölümleri) nasıl tanıdığı öğrenelim.
/dev/hda : Birinci IDE portuna master(efendi) olarak bağlı sabit disk
/dev/hda1 : Aynı sürücüdeki ilk partisyon ( C: )
/dev/hda2 : Aynı sürücüdeki ikinci partisyon ( D: )
/dev/hda3 : Aynı sürücüdeki üçüncü partisyon ( E: )
/dev/hdb : Birinci IDE portuna slave(köle) olarak bağlı sabit disk
/dev/hdb1 : Aynı sürücüdeki ilk partisyon
/dev/hdc : İkinci IDE portuna master(efendi) olarak bağlı sabit disk
/dev/hdd : İkinci IDE portuna slave(köle) olarak bağlı sabit disk
/dev/sda : Birinci SCSI sabit disk (SCSI`de maste-slave ayrımı yoktur)
/dev/sdb : İkinci SCSI sabit disk
/dev/cdrom : CD-Rom sürücü
/dev/fd0 : İlk disket sürücü ( A: )
/dev/fd1 : İkinci disket sürücü ( B: )
Disket sürücüyü Linux`a tanıttığımız komutu inceliyecek olursak. mount /dev/fd0 /mnt/disket -t vfat İlk olarak programın ismi (mount) sonra parametreler, bağlayacağımız sürücü (/dev/fd0), bağlayacağımız dizin (/mnt/disket , veya istediğiniz bir başka dizin) ve diskette kullanılan dosya sistemi yani format (-t vfat veya -t ext2). Her bağlama (mount) işlemini farklı dizinlere yapmayı unutmayın.
Linux`u diğer işletim sistemlerinizle beraber aynı harddiskte kullanabilirsiniz. Linux yanında Lilo(LInux LOader, Linux yükleyici) gibi, açılışta istediğiniz sistemi seçebileceğiniz bir programla gelir. Lilo gibi programlara boot manager programlar denir ve bu programlar kendini diskin ilk sektörüne (MBR - Master Boot Record) yazar. İlk olarak bu program yüklenir ve ilk partisyon formatlansa bile silinmez. Bu programı sadece mbr`ye ulaşabilen Fdisk gibi bir program silebilir. Bunun için sistemi Windows açılış disketi ile açıp fdisk /mbr yazmalısınız. Bu komut sadece mbr`yi siler ve partisyondaki bilgilere dokunmaz, ama Lilo olmaksızın Linux`u harddiskten açamazsınız.
Linux Nedir, Nasıl Doğmuştur, Kurulum ve Kullanım Bilgileri - 3
Bu kadar ön bilgiden sonra sanırım kuruluma geçebiliriz. Kurulumda kullanılan dağıtım, Red Hat tabanına dayalı Türk yapımı Gelecek Linux 1.0`dır. Ret Hat Linux ile tamamen aynıdır ve diğer Linux paketleride çok farklı değildir. Burada anlatılacak bilgilerle eğer diskinizde boş partisyon varsa, diskinde yüklü olan Windows`u ve diğer bilgileri silmeden Linux`u kurabilirsiniz. Eğer diskinizde boş partisyon yoksa veya hiç partisyon yoksa Fdisk ile diskinizdeki tüm verileri kaybederek bölümler oluşturabilirsiniz. Diskinizdeki verileri kaybetmek istemiyorsanız, önce disk birleştirici ile diskinizdeki verileri diskin baş tarafına toplayın sonra, dostan çalışan ücretsiz Fips veya windows`tan çalışan ücretli Partition Magic programları ile yeni bölümler oluşturun. Fakat bu programları kullanmak biraz uzmanlık ister, yanlış kullanımda diskinizdeki veriler silinebilir, bu nedenle tam yedek almayı unutmayın. Birazdan anlatılacak bilgilerin yanlış uygulanması sonucu doğabilecek sorunlardan tamamiyle siz sorumlusunuz.
Aslında Linux bir FAT bölümüne, hatta bu bölümdeki bilgileri silmeden kurulabilir. Bu durumda belirttiğiniz büyüklüğünde bir dosya oluşturularak bu dosya sanal harddisk olarak kullanılır ama bu Linux`u çok fazla yavaşlatacağından önerilmez. Bu konuya kurulum sırasında tekrar değineceğim.
Boş ve yeteri kadar büyük bir bölüm oluşturdunuz varsayalım. Linux diğer işletim sistemleri gibi sanal bellek için Takas Dosyasını (swap) sistemle aynı bölümde tutmaz. Swap için de bir bölüm ayırmamız gerekiyor. 60mb. yeterli olacaktır ama 16 ila 127mb. arasında bir değer verebilirsiniz, ne kadar fazla o kadar aynı anda çalışan program sayısı demektir. Bu işi kurulum sırasında yapacağız.
Bilgisayarınız CD-Rom`dan boot edecek (açılacak) şekilde ayarlanabiliyorsa, Linux CD`sini takıp reset atmanız kur programının çalışması için yeterli. Fakat sisteminiz CD-Rom`dan boot edemeyecek kadar eskiyse Linux açılış disketi oluşturmalısınız. Bunun için Windows`da iken Linux CD`sini takın ve rawrite.exe adlı programı aratın. Ayrıca CD`nin ilk dizinde veya images dizininde acilis.img veya boot.img dosyaları olmalı orada değilse bu dosyalarıda aratın. İki dosyayıda bulduktan sonra bunları diskinizde istediğiniz bir yere kopyalayın(mesela C: sürücüye)
Start menüden bir Dos penceresi(komut istemi) açın ve buraya c:
awrite.exe yazarak c: dizinindeki rawrite.exe programını çalıştırın. Ekranda "Enter disk image source file name:" yazısı belirecektir. Siz diskete yazılacak imaj dosyasının ismini, yani kopyaladığınız diğer dosyanın ismini girin. (mesela c:acilis.img) Dosyanın ismi doğruysa "Enter target diskette drive:" yazısı çıkacak, boş bir disketi sürücüye yerleştirip A yazın enter`a basın ve çıkan uyarıya da enter`a basıp cevap verin. Diskete kopyalama işi bitince CD`yi de takıp bu disket ile bilgisayarınızı boot edin. (reset atın)
Disketten veya CD`den sistemi açtıktan sonra karşınıza birkaç seçenek çıkacaktır, siz normal kurulum için sadece enter`a basın. Loading yazarak yükleme yapılacak ve sonra ekran sisteminiz hakkında bir yığın bilgi ile dolacaktır. Bu aşamadan sonra kurulum dosyalarının nerede olduğuna soran bir dialog penceresi çıkacak buradan cdrom, ftp, http, sabit disk veya dosyalar nerede ise (kurulum Network ağına bağlı başka bir bilgisayardan veya internetten de yapılabilir) onu seçip enter`a basın. Daha sonra dil ve klavye seçimi ekranları gelecek ve kurulum devam edecektir. Kurulum buralara kadar gelemiyor ve belli bir yerden sonra bilgisayar resetleniyorsa, ekran kartınız yüzünden grafik arayüzü yüklenemiyor demektir. Bu durumda ilk açılış ekranındaki seçenekleri enter`layıp geçmeyin ve buradaki seçenekleri deneyin. Mesela Gelecek Linux`da metin veya text yazıp enter`a basın. Bu şekilde resimlerdeki örnekler gibi kuruluma devam edilecektir. Başka bir Linux paketi kuruyorsanız muhakkak bunun gibi bir seçenek vardır. Ama bu grafik kartı sorunu pek karşılaşılan bir durum değildir.
Sorunsuz devam ettiğinizi varsayalım... Dil ve klavye seçimi ekranlarını geçtikten sonra kurulum tipi sorulacak. Sunucu, iş istasyonu ve özel seçeneklerinden istediğinizi seçin. (iş istasyonu önerilir) Kurulum mu güncelleme mi ? sorusunu kurulumu seçerek cevaplayın. Şimdi disk bölümlemek için size araçlar sunması lazım buradan Disk Druid`seçin. Seçim ekranı çıkmasabile bu program çalışacaktır. Programın aşağıdaki gibi olması lazım.
Resimleri büyütmek için üzerine tıklayın
Kimileriniz bu görüntüleri nasıl yakaladığımı merak edebilir. Öyle ya hiçbir işletim sistemi çalışmazken bu görüntüler ancak fotograf makinesi ile çekilerek alınabilir. (ama bu kadar temiz olamaz) Bu görüntüleri Windows altında çalışan Sanal PC Emulatorü VMware ile aldım. Linux`u kurmaktan korkanlar burada kullanımını anlattığım VMware Emulatorünü kullanarak sanal bir Linux ile ilk denemelerini yapabilirler.
Linux Nedir, Nasıl Doğmuştur, Kurulum ve Kullanım Bilgileri - 4
Ö nceki sayfadaki resimlerde 512mb`lık Fat 16 formatlı iki parçaya ayrılmış, 1Gb`lık bir disk görüyorsunuz. Bu bölümlerin üzerinde, alttaki seçenekleri kullanarak ekleme, değiştirme ve silme işlemleri yapabilirsiniz. Tüm oluşan değişiklikleri göreceğiniz yer yine burasıdır. Gördüğünüz gibi ilk bölüm /dev/hda1, ikinci bölüm uzatılmış bölümde mantıksal sürücü olduğu için /dev/hda5 yani beşden başlıyor. Boş bir bölüm ayırmışsanız ve o bölümü burada boyutuna bakarak kesin olarak tayin edebiliyorsanız devam etmenizde sakınca yok demektir. Şimdi bu programda Linux için ayırdığınız bölümü seçip alttaki sil seçeneğine ok tuşlarıyla gelin ve enter`a basın emin olup olmadığınız sorulacak evet deyin. Artık sildiğiniz bölüm kadar boş alanınız var. Bu alana istediğiniz kadar bölüm oluşturabilirsiniz.
Y ukarıdaki resimdeki örnekten yola çıkarak ilk bölümde windows olduğunu varsayalım ve ikinci bölümümüz Linux için boşaltılmış, ve bu bölümü demin anlattığım şekilde sildik. Yani şimdi 512mb`lık boş alanımız var. İlk olarak 60mb`lık bir swap bölümü oluşturalım. Programın altındaki seçeneklerden "Ekle"yi seçiyoruz yine bir dialog penceresi çıkıyor.(Resim 2) Burada "Boy (Mbayt)" kısmına 60 yazıyoruz, altındaki "boş alanları kullan" kutucuğunu aralık tuşuna basarak işaretliyoruz ve sol taraftaki "tip" seçeneklerinden Linux swap`ı seçip tamam`ı tıklıyoruz. Bunun sonucunda 60mb`lık swap alanını ana ekranda görüyor olmamız lazım.
S on olarak Linux`un kurulacağı bölümü oluşturacağız. Bunun için yine "Ekle"yi seçiyoruz. Bu sefer "bağlama noktası" kutucuğuna / işaretini koyuyoruz. Boy kısmına kalan disk boşluğumuzu yazıyoruz.(örneğimizde 450mb kaldı) Daha sonra altındaki "boş alanları kullan" kutucuğunu işaretliyoruz ve sol taraftaki "tip" seçeneklerinden Linux native` i seçiyoruz. Boş alandan fazla değer verirseniz error verecektir. Eğer bölümü formatlamadan, yani FAT olarak bırakıp Linux`u kuracaksanız, buradan o bölümü seçip "değiştiri" tıklayın ve "bağlama noktası" kutucuğuna / işaretini koyun. Linux`un, FAT bülümüne kurulduğunda yavaşlayacağı hatırlatılacak, bunu göze alıyorsanız evet deyin. Bu şekilde FAT bömlümünde diğer dosyalara dokunulmadan belittiğiniz büyüklükte iki dosya oluşturulur ve bu dosyalar sanal harddisk olarak kullanılır. Buraya kadar herşey yolunda gitmişse, oluşturduğumuz tüm bölümler ana ekranda gözüküyorsa artık tamam`ı tıklayabilirsiniz. Değişiklikleri kaydetmek isteyip istemediğiniz sorulacak evet deyin.
Ş imdi Linux için ayırdığımız bölümlerin biçimlendirileceği, (formatlanacağı) sorulacak. Eğer diskinizde bozuk sektör varsa buradaki "Hatalı disk blokları sınansın" seçeneğini işaretliyebilirsiniz, böylece bu kısımlar kullanılmayacaktır. Linux ağ ortamları için geliştirildiğinden sistemin ağda gözükmesi için bir isim vermelisiniz. Daha sonra fare, saat, şifre ve kullanıcı bilgilerinizi girin. Bu seçeneklerden sonra hangi paketleri kurmak istediğiniz sorulacaktır. Linux ile yeni tanışıyorsanız tüm paketleri kurmanızı öneririm, böylece tüm Linux programlarını tanıyabilirsiniz. Bir sonraki ekranda paketlerin bağımlılıkları hakkında soru sorulacak, burada "Gereklilikleri gözönüne alarak kur" seçeneğini işaretleyin, bu tüm paketlerin sorunsuz kurulmasını sağlayacaktır. Eğer ekran kartınız tanınmamışsa size bir seçim listesi sunacaktır. Bu listeden kartınızı bulup tamamı seçin. Eğer listede kartınızın markası veya çipseti (Nvidia, S3 gibi) yoksa en alttaki "Listede bulunmayan kart"ı seçin. Buradan VGA16`yı seçtiğinizde kuruluma standart ekran kartı olarak devam edilecektir, tekrar değiştirme şansınız her zaman var. Bundan sonra kurulum bölümlerin formatlanması ve paketlerin kurulmasıyla son buluyor. Kurulumun bitiminde başlangıç disketi oluşturmanız istenecektir. Bunu şiddetle tavsiye ederim çünkü boot programı yani Lilo yüklenememiş olabilir ve böyle bir durumda sizin başlangıç disketi hariç Linux`ü açabilmeniz olanaksızdır.
K urulum bitip bilgisayar resetlendiğinde bir defaya mahsus olarak swap partisyonu (sanal bellek) etkinleştirilecektir, bu işlem biraz uzun sürebilir. Yükleme tamamlandığında Linux dağıtımınıza göre komut isteminde veya grafik ekranda, kurulum sırasında girdiğiniz kullanıcı adı ve şifre bilgileri istenecektir. Linux`da en yetkili kullanıcı root`dur.(super user) Kurulumda sadece şifre girmişseniz kullanıcı adı olarak root yazmalısınız. Bu kimlikle tüm sisteme hükmedebilirsiniz. Daha sonra istediğiniz kadar kullanıcı oluşturup bunlara istediğin yetkileri verebilirsiniz. Komut isteminden grafik ortama(X Window) geçmek için yapmanız gereken startx komutunu girmektir. Eğer ekran kartı, monitör ve fare sürücüleri yüklenmişse X ortama bu komutla sorunsuz geçebilirsiniz.
B uraya kadar Linux`u tanıdık ve nasıl kuracağımızı öğrendik. Bir sonraki sayfada ise; kullanımı, içinde gelen araçları ve karşılaşılan sorunlarından bahsedeceğiz.
Linux Nedir, Nasıl Doğmuştur, Kurulum ve Kullanım Bilgileri - 5
L inux`u kurdunuz ve yanında yüzlerce inceleyemeyeceğiniz kadar programın geldiğini gördünüz. Bunlarda yetmiyorsa internette binlerce siteden yüzbinlerce ücretsiz program edinebilirsiniz. Linux`un en beğenilen programları arasında; internet browser programı Netscape, Microsoft Word rakibi Corel WordPerfect, Adobe Photoshop benzeri Gimp, Microsoft Office paketinin rakibi Star Office, Adobe illustrator rakibi KOffice ve daha niceleri üstelik bunların hepsi ücretsiz. Tabii Linux için profesyonel ücretli birçok program da var. Fakat Linux dağıtımın yanında gelen paketler sizi uzun bir süre idare edecektir. Şimdi kısaca karşılaşılan sorunlara ve yardımcı araçlara değinelim.
1) Lilo açılışta çıkmazsa
Linux`u kurdunuz ve sistemi resetlediniz, fakat açılışta windows yüklendi(tabi varsa), yani Lilo(Linux Lo ader, Linux yükleyici) açılış menüsü yüklenmedi. İşte açılış disketini kullanmanın tam zamanı, bu durumda Linux`u ancak disket sayesinde açabilirsiniz. Disket ile Linux`u boot ettiğinizde ekranda sisteminiz hakkında birçok bilgi belirecek, yükleme bitince kullanıcı adı ve şifre girmeniz istenecek. root ve kurulum sırasında girdiğiniz şifreyi girin. Komut istemindeyseniz sonunda karşınıza aşağı yukarı şöyle bir satır çıkmalı. (grafik ekranda iseniz bir konsol veya terminal açın)
[root@localhost /root]#
Burada kullanıcı adı, makine ismi ve bulunduğunuz dizin yazar. Buraya lilo yazıp entera basın "Added linux *" gibi bir yazı çıkarsa lilo mbr`ye yazıldı demektir, hemen komut isteminde reboot yazıp veya Ctrl + Alt + Del tuşlarına basıp sistemi yeniden başlatın eğer menü çıkarsa sorun yok. Eğer çıkmadıysa deneyeceğimiz birkaç yöntem daha var. İlk olarak, lilo ile ilgili ayarların bulunduğu /etc dizini altında bulunan lilo.conf dosyasında bir değişiklik yapalım. Eğer grafik ortamdaysanız /etc dizini altındaki lilo.conf dosyasını bulup tıklayın. Komut satırındaysanız pico veya bildiğiniz başka bir metin editörü varsa dosyayı onunla açın. pico ile açmak için pico /etc/lilo.conf yazın. Dosyayı bir metin editörü ile açtıktan sonra burada linear kelimesini bulup silin yerine lba32 yazın ve dosyayı kaydedin. (pico editöründen ctrl + x tuşlarına basıp çıkın ve yes diyerek kaydedin) Komut satırında tekrar lilo yazarak lilo`yu mbr`ye yazdırın.
Komut satırına lilo yazdıktan sonra "/etc/lilo.conf: No such file or directory" yazısı ile karşılaşırsanız dosya oluşturulmamış demektir. Bunun için linuxconf programını kullanabilirsiniz. Programı çalıştırmak için linuxconf yazmanız yeterli, program hem komut isteminde hem de grafik ortamda aynı şekil çalışmaktadır. Programda lilo`yu düzenlemek için "boot mode" oradan "Lilo" yolunu izleyerek buradaki seçeneklerden lilo menüsünün tüm seçeneklerini değiştirebilirsiniz. Yaptığınız ayarları kaydedip çıkan mesajları evet diyerek cevaplayın, en son komut satırında lilo yazarak lilo`yu mbr`ye yazdırın.
2) Linux grafik ortama geçmezse
Linux yüklendikten sonra komut ekranında startx yazdığınız ve fare imleci olan, siyah-beyaz bir ekran, birkaç saniye kadar gözüküp gitti ve yine birçok error ile dolu komut istemine düştünüz. Sorun büyük ihtimalle ekran kartı, monitör veya fare gibi donanımların tanınamamasından kaynaklanıyor. Komut istemine setup yazarak çalıştırabileceğiniz setup programı ile ekran kartı, monitör, fare, klavye ve ethernet kartı gibi donanımları teker teker sisteme tanıtabilirsiniz. Bu programları çalıştırmak için bulunduğu dizine gitmenize gerek yok, her dizinden çalıştırılabilir. Ayrıca sadece ekran kartı için Xconfigurator(büyük-küçük harflere dikkat), fare için mouseconfig, ses karı için sndconfig gibi programları kullanabilirsiniz. Bu programlar otomatik olarak, tak ve kullan (PnP) donanımlarınızı tanıyacaktır. Fakat her ihtamale karşı ekran kartı, ses kartı ve monitörünüzün marka model ve teknik özelliklerini edinin. Özellikle monitörünüze zarar vermemek için çıkabileceği maksimum çözünürlük ve tazeleme frekanslarını bir yere not edin. Ekran kartınızın teknik özelliklerini öğrenmek için Linux`de SuperProbe programını kullanabilirsiniz. SuperProbe bilgisayarı kilitlerse SuperProbe -no16 veya SuperProbe -noprobe komutlarını deneyin. SuperProbe şöyle bir çıktı vericek, bunun anlamı S3 marka 2mb. lık ekran kartınız olduğudur.
# SuperProbe
First video: Super-VGA
Chipset: S3 Trio64V2/DX (PCI Probed)
Memory: 2048 Kbytes
RAMDAC: Generic 8-bit pseudo-color DAC
3) Xconfigurator Programının Kullanılışı :
Xconfigurator programını, komut isteminde Xconfigurator(büyük-küçük harflere dikkat) yazarak çalıştırabilirsiniz. Program ilk olarak bir bilgi ekranı sunacaktır, bunu tamam diyerek geçin. Sonraki ekranda, ekran kartınızı seçmeniz için bir liste gelecek, bu listede kartınız varsa seçip, monitör seçimi ekranına geçebilirsiniz. Yoksa, listenin en altındaki "Listede bulunmayan Kart" seçeneğini seçin. Sonraki ekranda Standard VGA anlamına gelen "XF86_VGA16" yı seçince sizde mönitör seçimi ekranına geçebilirsiniz.
Resimleri büyütmek için üzerine tıklayın
Bu listeden mönitörünüzü seçin, yoksa "kendim gireceğim" ve "Standard VGA" mönitör seçeneklerini seçin. Sonraki ekranda mönitörünüzün dikey tazeleme oranını (dikkat, bu bilgiyi kitapcığından edinin); bir sonraki ekranda ekran kartınızın ram miktarını ve bir sonraki ekranda "Clockchip ayarı yapılmasını" seçin. Son ekranda ise X ortamının çalıştırılmasını isteyip istemediğiniz sorulacak, ayarların doğruluğu için çalıştırın. Eğer yaptığınız ayarlar doğruysa X ortama geçilecek ve sizin görüp görmediğiniz sorulacak, fare ile tamamı kıtlayın. Böylece işlem sona ermiş oluyor, komut istemine startx yazarak X Window ortama geçebilirsiniz.
4) Diskteki diğer partisyonları Linux`a göstermek
Linux sadece kurulu olduğu partisyonu / kök dizini olarak bağlar ve kullanır, diğerlerini aksi söylenmediği sürece görmez ve kullanmaz. Partisyon ext2 formatlı linux bölümü bile olsa bunun / kök dizinine bağlanması (mount edilmesi) gerekir. Bağlanacak diskler genelde /mnt dizini altına konur, bunun özel bir nedeni yoktur siz istediğiniz yere bağlayabilirsiniz. İlk partisyonda FAT dosya sistemiyle kurulu Windows 9x (genelde C: sürücüde olur) linux`a şu komut ile tanıtılır. (# işaretleri hariç)
# mkdir /mnt/windows
ilk olarak mkdir ile /mnt altında windows adında bir dizin oluşturuyoruz
# mount /dev/hda1 /mnt/windows -t vfat
sonra da oluşturduğumuz windows dizinine, ilk sabit diskin ilk partisyonunu bağlıyoruz. Komutu inceleyecek olursak, ilk olarak programın ismi (mount) sonra parametreler, bağlayacağımız sürücü (/dev/hda1), bağlayacağımız dizin (/mnt/windows) ve partisyonda kullanılan dosya sistemi yani format (FAT için -t vfat, ext2 için -t ext2, cdrom için -t iso9660). Her bağlama (mount) işlemini farklı dizinlere yapmayı unutmayın. Linux`un disk, disket ve cd-rom sürücüleri nasıl adlandırdığına bu sayfada değinmiştik. Mount edeceğiniz sürücünün adına buradan bakıp örnekteki /dev/hda1 kısmını kendi bağlayacağınız sürücülere göre değiştirmelisiniz.
Linux Nedir, Nasıl Doğmuştur, Kurulum ve Kullanım Bilgileri - 6
5) Komut satırından neler yapılır
Linux, komut isteminden herşey yönetebilinecek şekilde tasarlanmıştır. Aşağıda Dos`a karşılık gelen ve Dos`ta karşılığı bulunmayan önemli komutları görüyorsunuz.
ANLAMLARI DOS LINUX
Dosya özniteliklerini değiştirir attrib chmod
Dizin değiştir cd cd
Kopyala copy cp
Sil del rm
Dizindeki dosya ve dizinleri listeler dir ls (LS)
Komut yankısı echo echo
Dosya editörü edit vi
Arama find grep
Yardım help x man x
Dizin oluştur md veya mkdir mkdir
Taşı move mv
Dizin siler rmdir ve deltree rmdir
İçerik görüntüleyici type cat x
Çalıştırılabilir dosyaların yerini gösteren değişken PATH PATH
DOS`TA KATŞILIĞI OLMAYAN KOMUTLAR
Halihazırdaki dizini gösterir .
Önceki dizini gösterir ..
Aktif kullanıcının ev dizini ~
Bir dosyanın sahiplik durumunu değiştirir chown
Dosyanın başından birkaç satır gösterir head
Dosyanın sonundan birkaç satır gösterir tail
Dosyadaki yazım hatalarını arar ispell
Kullanıcı şifresini değiştirir passwd
Dosyayı yazdırır pr
O an çalışan işlemleri listeler ps
Kullanıcıyı Super User(bilgisayar yönetici) yapar su
İçi boş bir dosya oluşturur touch
Oturum hakkındaki ad, saat, tarih bilgilerini listeler whoami
Çalışan bir programı keser(komut satırına düşürür) ctrl + c tuşları
İçinde "kelime" geçen tüm kılavuz sayfalarını tarar apropos<kelime>
Kabuk değiştir chsh
Altında çalışılan kabuk SHELL
İki dosya ya da dizin arasında sembolik bağ kurar in
Bu tablo size Linux kullanırken çok yardımcı olacaktır. Bir program hakkında bilgi edinmek istediğinizde man dökümanlarından yararlanabilirsiniz. Bilgi edinmek istediğiniz programın başına man yazmanız yeterli, örneğin man SuperProbe gibi.
6) Linux`de bulunan değerli araçlar
Komut istemine setup yazarak çalıştırabileceğiniz setup programı ile ekran kartı, monitör, fare, klavye ve ethernet kartı gibi donanımları teker teker sisteme tanıtabilirsiniz.
Hem komut isteminde hem de grafik ortamda aynı şekilde çalışan linuxconf programıyla, Lilo açılış menüsüne yeni seçenekler ekleyip düzenlemekten, sürücülerinizi otomatik mount etmeye ve yeni kullanıcılar eklemeye kadar birçok sistem özelliğini yönetebilirsiniz.
Windows gibi Linux`de, yavaş sabit diski daha az kullanmak için, fazla ihtiyaç duyulan dosyaları Ram`de cache eder(disk önbelleği). Sistem kapatıldığında veya resetlendiğinde bu Ram`deki bilgiler diskteki yerlerine yazılır, fakat sistem kilitlenirse veya elektrikler kesilirse bu bilgiler yazılamadığından diskteki dosyalar zarar görebilir. Böyle bir durumda windows`ta ScanDisk, Linux`da ise fsck adlı bir program çalışır. Fakat bu program ScanDisk gibi ayrı bir ekranda çalışmaz, Linux` un yüklendiği sırada diski kontrol eder ve gerekirse onarır. Siz istediğiniz zaman komut isteminde fsck -y /dev/hda5 yazarak sürücülerinizi tarayabilirsiniz. /dev/hda5 yerine istediğiniz sürücü ve partisyonları yazabilirsiniz. Kullanılışı ve parametreleri hakkındaki bilgileri man komutuyla öğrenebilirsiniz.
vmstat ve procinfo programlarıyla sistemde o anda çalışan programların CPU ve RAM kullanımları, IO (in-out, giriş-çıkış) darboğazları, Ram ve sanal belleğin kullanım oranlarına kadar birçok sistem kaynağı hakkında detaylı bilgi edinebilirsiniz.
T oplam 6 sayfadan oluşan bu yazıda, sizlere Linux`u az çok kullanabilecek kadar bilgi sunmaya çalıştık. Sizde kullandıkça, paylaşım ile oluşan bu işletim sisteminin, ne kadar kullanışlı, sevimli ve istiklarlı olduğunu anlayacaksınız. Unutmayın 'bilgisayar bilmek' Microsoft Windows bilmek değildir; bilgisayar bilmek, Linux, Unix, Dos, OS/2, MacOS, AmigaOS, Workbench, vs. bilmektir; bilgisayar bilmek, bilgisayarın çalışma mantığını bilmek, donanımları hakkında ayrıntılı bilgiye sahip olmak, bir çırpıda dağıtıp birleştirebilme ve en büyük sorunun dahi üstesinden gelebilmektir. Yazı hakkındaki yorumlarınızı, eksin yanlarını ve diğer sorularınızı Mesaj Panolarına yazabilirsiniz, böylece bu konulara sonraki yazılarda yer verilir. Kaynak http://sct.mdkgroup.com/3/linux/lindog.htm
Linux, "Hangi Dağıtım ?" Sorusuna Cevap
Hangi dağıtım benim için daha uygundur? Hangi Linuxu kullanmalıyım? sorunun ufak bir araştırması.
Mandrakelinux
Web Sitesi: http://www.mandrakelinux.com
Köken: Fransa
Paket Yönetimi: RPM
Standart Masaüstü: KDE
Ücret: -
Türkçe Dil Desteği: Var
İşlemci Mimarisi: i586, amd64
Som Sürüm: 10.0
Hakkında: 1998 yılında Fransız Gaul Duval tarafından hazırlanmış bir Linux dağıtımı olan Mandrake Linux, Rethat tabanlıdır. Günümüzde en çok tercih edilen dağıtımların başında gelmektedir.Özellikle Linux'la yeni tanşıan kullanıcılar için tavsiye edilen bir dağıtımdır. Kolay kullanabilirlik özelliği ve Türkçeleştirme çalışmalarında başarılı sonuç elde etmesi sayesinde ülkemizde de en çok kullanılan Linux dağıtımı olma yolunda emin adımlar atmaktadır. Popüleritesini 9.0 sürümünden sonra yakalayan Mandrake Linux, bu başarısında kolay kullanılabilirliğin dışında görsel arayüze önem vermesi de var.Grafik arayüzde kurulum, standart masaüstü ortamı olarak KDE'nin seçilmesi bunlara bir işarettir. Kısaca, Linux'la yeni tanışıyorsanız Mandrake Linux'u denemenizi tavsiye ederiz.
Artısı: Ev kullanıcıları için biçilmiş kaftan, program indirme ve kurma işlemini kolaylaştıran URPMI sistemine sahip.
Eksisi: Bazı sürümleri yeteri kadar testten geçirilmeden duyuruluyor.Ve düzelmesi çok kolay olmayan buglar barındırabiliyor.
Fedora Core
Web sitesi: http://fedora.redhat.com/
Köken: ABD
Paket Yönetim Sistemi: RPM
Standart Masaüstü: KDE
Ücret: -
Türkçe Dil Desteği: Var
Işlemci Mimarisi: i386, PPC, SPARC, UltraSPARC, x86-64
Son Sürüm: 2.0
Hakkında: Eski adı Rethat olan Fedora Core, dünyada en yaygın Linux dağımı olarak bilinmektedir.1995 yılında Bob Young ve Marc Ewing adlı iki programcının girişimleriyle başlatılan Rethat Inc. bugün dünyanın sayılı yazılım ve network firmalarından biri.Ancak firma 2003 yılında aldığı bir kararla Rethat dağıtımının masaüstü sürümlerini artık geliştirmeyeceklerini sadece Red Hat Enterprise Linux adıyla sunucu piyasası için çalışıcaklarını açıkladılar.Firma, bu açıklamanın ardından Linux camiasına Fedora Core adıyla yeni bir dağıtım duyurdu.Fedora Core dağıtımı Rethat Inc. firmasının sponsorluğunda geliştirilen ve bir çok özelliğini Rethat 9 sürümünden alan bir dağıtım özelliğini taşıyor.Fakat Fedora Core Rethat dağıtımından farklı olarak her zaman bir proje olarak kalıcak.Yani gelişimi hiç bitmeyen ve isteyen herkesin geliştirebileceği bir dağıtım projesi... Fedora dağıtımının popüler oluşunun türlü sebepleri arasında firma desteği en büyük nedeni oluşturuyor belki de.Kimi çevreler tarafından pek sevilmesede oldukca başarılı ve bu yolda da emin adımlar atan bir dağıtım Fedora Core.
Artısı: Popüler bir dağıtım olması sebebiyle paket uyum sorunu yaşamazsınız.Sunucu olarak kullanılabilecek alt yapı ve özelliklere sahip.
Eksisi: RPM paket bağımlılığı kullanıcı için çok can sıkıcı olabiliyor.Bazı uygulamalarda gereksiz hata mesajları görebilirsiniz.
Knoppix
Web Sitesi: http://www.knoppix.com
Köken: Almanya
Paket Yönetim Sistemi: DEB
Standart Masaüstü: KDE
Ücret: -
Türkçe Dil Desteği: Var
Işlemci Mimarisi: i486
Son Sürüm: 3.4
Hakkında: Alman Klaus Knopper tarafından geliştirilmeye başlanan Debian tabanlı bir tür live CD.Sabit sürücünüze kurulum gerektirmeden ve sürücünüzdeki dosyalara bir zarar vermeden kullanabileceğiniz Knoppix, dünyada en çok tercih edilen live CD olma özelliğini taşıyor. Knoppix, özellikle Linux'la yeni tanışıcak olanların, Linux'un nasıl birşey olduğunu görmek isteyenlerin denemesi gereken bir dağıtım. Ve ayrıca da bir çok sistem yöneticisinin de kullandığı Knoppix sayesinde bilgisayarınız da hangi işletim sistemi yüklü olursa olsun, sabit sürücünüzdeki dosyalarınızı yedeklemek için kullanabilirsiniz.
Artısı: Kullanılabilirliği fazla olması, tek CD içerisinde standart tüm programları bulabileceğimiz ve dosya kurtarma işlemlerinde çok rahat işlem yapabileceğiniz bir live CD.
Eksisi: Yok.
SuSE
Web Sitesi: http://www.suse.com
Köken: Almanya
Paket Yönetim Sistemi: RPM
Standart Masaüstü: KDE
Ücret: Ücretli (Ayrıntılı bilgi ıçin web sitesine bakınız)
Türkçe Dil Desteği: Var
Işlemci Mimarisi: i586
Son Sürüm: 9.1
Hakkında: SuSE'nin diğer dağıtımlar arasındaki en büyük farkı lisanslanma şekli, multimedya özellikleri ve YaST adındaki denetim masasıdır.Çoğu Linux dağıtımından farklı olarak GNU/GPL olmayan SuSE'de bunun sebebi olarak YaST denetim masası oluşturuyor.Sisteminizle ilgili her türlü ayarı ve düzenlemeyi YaST sayesinde kolaylıkla yapabilirsiniz.Kullanıcıya büyük kolaylık sağlayan YaST'ın hem grafik hem de konsol ekranda kullanılabilir özelliği bulunmaktadır.Ve diğer birçok dağıtım kendi denetim masalarını YaST'a benzetmeye çalışıyorlar.Ne kadar başarılı oldukları konusu tartışılır.. Özellikle Avrupa ve Amerika'da büyük ilgi göre ve birçok kullanıcısı olan SuSE, kurumsal alanlarda tercih edilen ilk dağıtımlar arasında yer alıyor. Bundan kısa bir süre önce Novell şirketi tarafından satın alındı.Novell'in SusE'yi satın alması sonrasında YaST'ın GPL olucağına dair bir çok dedikodu çıkmasına rağmen söz konusu şirketten net bir açıklama gelmedi. SuSE, kolay kullanılabilir arayüzü ve bilgisayarınızla ilgili her türlü ayarı rahatca yapabileceğiniz YaST ile yeni kullanıcıların ilk tercihleri arasında alıyor.
Artısı: Multimedya özelliklerine, görsel arayüze önem vermesi ve YaST denetim masasının kolay kullanılabilirliği kullanıcı için rahatlık sağlar.
Eksisi: YaST ve Sax gibi bir kaç SuSE programının açık kaynak kodlu olmaması ve bu sebebden internette full sürümlerinin bulunmaması.
Debian GNU/Linux
Web Sitesi: http://www.debian.org
Köken: Global
Paket Yönetim Sistemi: DEB
Standart Masaüstü: GNOME
Ücret: -
Türkçe Dil Desteği: Var
Işlemci Mimarisi: Alpha, Arm, HPPA, i386, IA64, m68k, Mips, PPC, S390, Sparc
Son Sürüm: 3.0r2 woody(stable)
Hakkında: 1993 yılında Ian Murdock tarafından projelendirilen, günümüzde dünyanın dört bir yanındaki geliştiriciler tarafından geliştirilen Debian, Linux camiasında diğer dağıtımlar arasındaki "en özgür" dağıtım olarak bilinir. Günün her saati gelişime açık olan Debian'ın farklı sürümleri mevcuttur.Bunlar woody, sid ve sarge'dir. Woody stable(kararlı), sarge testing(test aşamasında) ve sid unstable(kararsız) olarak anlamları vardır. Kendi paket yönetim sistemi olan DEB'ı kullanan Debian, diğer dağıtımlar arasında en çok farklı işlemci de çalışabilme özelliğine de sahip. Özellikle yeni kullanıcılar için geliştirilmiş olan APT-GET paket yükleme sistemi ilk olarak Debian dağıtımında bulunmaktadır. Ancak yine de orta derecede br Linux bilgisine sahip kullanıcıların kullanmalarını tavsiye edebileceğimiz Debian, kendini "en özgür" hissedenlerin kullanmaları gereken bir dağıtım.
Artısı: GNU GPL görüşünü en çok savunan dağıtım olması ve gelişiminin çok hızlı yapılması.APT sistemi ile kolay program indirip kurma özelliği.
Eksisi: Kurulum ve kullanım sırasında grafik arayüzün kullanılamaması yeni kullanıcı için zorluk oluşturmaktadır.
Gentoo Linux
Web Sitesi: http://www.gentoo.org
Köken: ABD
Paket Yönetim Sistemi: SRC (Portage)
Standart Masaüstü: -
Ücret: -
Türkçe Dil Desteği: Var
Işlemci Mimarisi: x86, AMD64, PPC, SPARC, MIPS
Son Sürüm: 2004.1
Hakkında: FreeBSD ve Linux geliştiricisi olan Daniel Robbins tarafından kodlanmaya başlanan Gentoo, gelişimini uzun süre FreeBSD'ye benzeyerek geçirdi.Daha çok orta ve daha üst düzey Linux bilgisine sahip kullanıcıların tercih ettiği bir dağıtımdır. Ev kullanıcısının rahatlıkla kullanabilmesi için hızlı bir internetin ve standart seviyedeki bir bilgisayarın gerekli olduğu Gentoo'da program kurma kolaylığı "emerge" adlı sistem ile hazırlanmıştır.Bu sistem sayesinde herhangi bir programı internetten indirme, kurma ve derleme işlemini "Makefile" komutundan daha kolaylıkla yapabilirsiniz. Yeni kullanıcılar için kısaca "öğrenilmesi çok şey var" olan Gentoo Linux'u daha teknik ve komutlarla kullanmak isteyenlerin denemesi gereken bir dağıtım olabilir...
Artısı: Initscript ve portage özellikleri.
Eksisi: Paket ve program derlemek için standart donanımda bir bilgisayara ve portage sistemi için iyi bir internet bağlantısına sahip olmanız sizin yararınıza olacaktır.
Slackware Linux
Web Sitesi: http://www.slackware.com
Köken: ABD
Paket Yönetim Sistemi: TGZ
Standart Masaüstü: KDE
Ücret: -
Türküe Dil Desteği: Var
Işlemci Mimarisi: i586
Son Sürüm: 9.1
Hakkında: 1992 yılında Patrick Volkerding tarafından geliştirilmeye başlanan Slackware, en eski Linux dağıtımı olma özelliği taşıyor.Herhangi bir paket yönetim sistemi tam olarak barındırmayan Slackware, Linux camiasında kod sevdasından vazgeçmeyen çok az dağıtım arasında yer alıyor. Kurmak istediğiniz programı tar.gz veya tgz olarak kaynak koddan kurmak zorunda olduğunuz için yeni ve orta ölcekli bilgiye sahip kullanıcılar için pek tavsiye edilmeyen bir dağıtım olma özelliğini taşıyor. Kararlı bir altyapıya sahip olmasına rağmen sunucu makinelerde pek tercih edilmeyen Slackware Linux'u isteğe ve bilgi kapasitesine göre kullanabilirsiniz.
Artısı: Bilen kullanıcı için oldukca iyi ve kararlı bir yapıya sahip.
Eksisi: Program kurulumunun kaynak koddan yapılması sebebiyle herhangi bir programı güncellemek veya silmek istediğinizde sorun yaşayabilirsiniz.Rahat kullanmak için Linux bilgi seviyesinin üst düzeyde olması tavsiye edilir.
Download adresleri
zaten linux dağıtımlarının kendi sitelerinde iso dosyaları var ben oradan alıyorum. ama genel anlamda linux dağıtımlarının iso dosyalarının derli toplu olduğu adresler
-> http://www.linuxhelp.net/isos/
-> http://www.antiproxy.com/linux.php?op=download.htm
-> http://www.linuxlookup.com/html/main/iso.html
-> http://www.linuxnetworkcare.com/services/linuxisos/
-> http://linuxiso.multikabel.nl/
-> http://ftp.unicamp.br/pub/linux/iso/
-> http://www.optinemailpro.com/~hugh/linux-mirrors/
-> http://www.linuxforum.com/linux_downloads_cats/1007.php
tar.gz, tar.bz2 uzantılı dosyalar ve kaynak koduyla gelen programların kurulması
tar.gz veya tar.bz2 uzantılı dosyalar, çeşitli türden dosya ve klasörlerin arşivlenmesi için kullanılan çok yaygın bir arşivleme şeklidir. Kaynak koduyla gelen programlar da bu şekilde arşivlenir.
Mantığı şudur:
Bir veya birden fazla klasörün "tar" (tape archiever) programı ile arşivlendikten sonra, bu arşivin gzip (gz) veya bzip2 (bz2) ile sıkıştırılmasıyla oluşur."tar" kullanılmasındaki amaç, arşivlenen dosyaların tipi,tarihi,kullanıcı bilgileri vs gibi tüm bilgilerinin değiştirilmeden arşivlenmesine olanak sağlamasıdır.Başka bir bilgisayarda tar ile arşivlenmiş bir dosyayı kendi bilgisayarınıza açtığınızda dosyaların tipinin ve diğer özelliklerinin (dosya, klasör, aygıt dosyası, sembolik link, uid, gid, izinler, tarih vs..) aynen korunmuş olduğunu görürsünüz. Tar, dosya ve klasörleri olduğu gibi arşivleyip tek bir dosya haline getirdiği için, oluşan dosyanın boyutu, arşivlenen tüm dosyaların boyutlarının toplamına eşittir. Bu nedenle tar dosyalarını gzip veya bzip2 ile sıkıştırma gereksinimini duyuyoruz.
tar ile bir veya birden fazla klasör veya dosyayı arşivleyip bunu gz ile sıkıştıralım :
(oluşturulan arşiv dosyası; arsiv.tar.gz 'dir)
# tar czvf arsiv.tar.gz klasör1 klasör2 dosya1....
veya
# tar c klasör1 klasör2 dosya1... | gzip > arsiv.tar.gz
oluşturduğumuz arsiv.tar.gz dosyasını açtığımızda klasör ve dosyalar, /usr/share/kde gibi tam yol gösterilerek arşivlenmişse aynen o şekilde açılır.
Dosyayı açalım:
# tar zxvf arsiv.tar.gz
Klasör ve dosyaları bzip2 ile arşivleyip sıkıştırmak için:
(oluşturulan arşiv dosyası; arsiv.tar.bz2 'dir)
# tar cjvf arsiv.tar.bz2 klasör1 klasör2 dosya1...
veya
# tar c klasör1 klasör2 dosya1... | bzip2 > arsiv.tar.bz2
Dosyayı açmak için:
# tar jxvf arsiv.tar.bz2
sık kullanılan tar komut parametreleri:
z : gzip süzgecinden geçirir
j : bzip2 süzgecinden geçirir
c : create (arşiv oluşturmak için kullanılır)
x : extract (dosyaları açıp diske yazmaya başlar)
v : verify (işlem gören tüm dosyaları işlem sırasında listeler)
f : file (input veya output olarak bir dosya verilecekse dosya ismi f parametresinden sonra kullanılır)
t : test (dosyayı açmadan içeriğini "tar tzvf dosya.tar.gz" komutuyla görebilirsiniz. "x" parametresiyle kullanılmaz)
KAYNAK KODUYLA GELEN BİR PAKETİ SİSTEME KURMAK
tar.gz veya veya tar.bz2 uzantılı bir paketi sisteme kurmadan önce doğal olarak paketi açıyoruz.Örnek paketimiz .tar.gz uzantılı olsun. Paketlerin formatı genelde şu şekildedir: Paketİsmi-AsılVersiyon.AltVersiyon-Release.tar.gz
# tar zxvf apache-2.0.49.tar.gz
Genelde oluşan klasörün ismi, arşivin ".tar.gz" uzantısı dışında kalan kısım ile aynıdır.
Dosyaları listeleyelim:
# ls
apache-2.0.49 (klasör)
apache-2.0.49.tar.gz (dosya)
Oluşan klasöre geçelim:
# cd apache-2.0.49
Arşivimiz bir programın kaynak kodunu muhteva ettiğinden, içerik kaynak kodunun kullanıcı tarafından kolayca derlenebileceği şekilde hazırlanmıştır. İçerikte bulunan "README, INSTALL, Changelog, History" gibi dosyalar kullanıcıya önbilgi verme bakımından önemlidir. Gözatmakta fayda var. Derleme için gerekli Makefile betiklerini oluşturacak olan dosya, "configure" betik dosyasıdır. "configure" betiğinin amacı sistemin tipini, gereklilikleri, kullanıcı tanımlı ön parametreleri belirleyip oluşturduğu "Makefile" dosyalarına yazmaktır. Makefile dosyaları, derlemeye başlamak için kullanılan "make" komutunun, içeriğini çalıştırmak için kullandığı betik dosyalarıdır. Derleme ile ilgili, install, uninstall ile ilgili parametreler ve komutlar Makefile dosyalarının içindedir. Konfigurasyon işlemi başarılı olmadıkça Makefile dosyaları oluşturulmaz.
configure betiğine parametre vermek:
# ./configure --help
(sayfa sayfa görmek için "./configure --help | less" kullanın)
ile derleme öncesi kullanıcı tarafından atanabilecek parametreleri görebilirsiniz. Bu parametrelerin bazıları spesifik, bazıları ise geneldir. Genel parametrelerden en fazla kullanılanı --prefix parametresidir. Bu parametreyle kurulumun hangi klasöre yapılacağını belirtirsiniz. Öntanımlı olarak kurulum "/usr/local" klasörüne yapılır. Kaynak kodundan derlenen tüm programlar istisnalar haricinde ön tanımlı olarak "/usr/local" hiyerarşisine kurulur.
çalıştırılabilir binary ve super-user binary dosyalar:
/usr/local/bin
/usr/local/sbin
bu klasörlerdeki programların çalıştırılabilmesi için bu klasörleri $PATH değişkeninde tanımlanmış olması gerekir. "echo $PATH" komutuyla kontrol edebilirsiniz.
kitaplıklar (library) :
/usr/local/lib
vs..
şeklinde bu düzen içinde kurulur."/usr/local/lib" klasörü "/etc/ld.so.conf" dosyası içinde tanımlanmış olmalıdır, yoksa buradaki kitaplıklar programlar tarafından görülemez.
"./configure --prefix=/usr" şeklinde kullanırsanız kurulum düzenini /usr olarak belirtmiş olursunuz.
spesifik parametreler genelde "--enable-...." , "--disable-...." şeklindeki opsiyonlardır. Bu opsiyonları "--help" parametresiyle açıklamalı olarak görebilirsiniz.
Öntanımlı opsiyonlarla configurasyona ve derlemeye başlayalım:
# ./configure
eğer configure betiği gerekli bir programı bulamadığında veya versiyon uyuşmazlığında Makefile dosyalarını oluşturmadan hata verecektir. Verdiği hataya göre gerekli düzenlemeleri yapmak gerekecektir. İşler yolunda gider ve Makefile dosyaları oluşturulursa "make" komutuyla derleme işlemi başlatılabilir:
# make
Derleme bitiminde
# make install
ile kurulum yapılır. Programı başka parametrelerle veya başka bir nedenden ötürü yeniden derlemek isterseniz
# make uninstall
ile önceki kurulumu silip tekrardan
# ./configure --opsiyon ve parametreler vs...
# make
# make install
şeklinde yeniden kurulum yapılabilir.
NOT: "./configure" komutundaki "./" kısmı, bulunduğumuz klasördeki çalıştırılabilir dosyaları çalıştırılabilmek için kullanılır. Komut ve dosya isimlerini verirken TAB ile tamamlama özelliğini kullanmayı unutmayın.
X Window Grafik Arabirimi
X Window Grafik Arabirimi
Açik sistemlerin kullaniciya sundugu en büyük özelliklerinden biri olan X Window, Linux'un dogdugu andan itibaren destek görmeye basladi ve Internet üzerinde bedava dagitilmasiyla Linux dagitimi altinda bir standart olarak kendine yer edindi. Daha önce bir UNIX sistem üzerinde X Window kullandiysaniz bu bölümü kavramak gayet kolay olacaktir.
X Window'un Linux altindaki son sürümü Nisan 1994'te çikan X11R6'dir. Aradan uzunca bir süre geçmesine ragmen bu sürümde kayda deger bir degisiklik olmadi. Bunun yaninda X Window'da kullanilan pencere yöneticisi (window manager) çesidi neredeyse 20'ye yaklasti. Pencere denetleyicilerin herbirinin farkli zevkten kullanicilar için farkli özellikleri vardir. Bunlar, X Window'a açilan ve uygulama programlari ile kullanici arasindaki bilgi alis-verisini saglayan arabirimdir.
X Window (veya kisaca X) istemci-sunucu modeline göre çalisir. Ana makina üzerinde çalisan X sunucusu, grafik donanimi üzerindeki tüm giris-çikis yetkilere sahiptir. Bir X istemcisi, sunucuya baglanarak istedigi islemleri sunucuya yaptirir. Istemcinin görevi emir vermek, sunucunun ise verilen emri uygulamaktir.
Aslinda bilinmesi gereken en önemli kavram, X'in ag tabanli bir yapiya sahip olmasidir. Bir istemci ve sunucunun oldugu her yerde agdan da söz edebiliriz. X, ister konsol üzerinde (yerel makinada) isterse ag üzerinde (uzak makinada) çalisabilir. Baska bir makina üzerindeymis gibi o makinanin X Window uygulama ve kaynaklarindan yararlanabilirsiniz.
Yukarida kisaca bahsedilen pencere yöneticisi, ekrandaki pencerelerin denetiminde söz sahibi olan tek programdir. Her pencerenin nasil görünecegini, ne kadar büyük oldugunu bilir; kullanici tarafindan verilen küçültme, pencere kapatma gibi komutlari isler.
X Window Kurulumu ve Konfigürasyonu
X Window'un 386 ve yukari tabanli makinalar için gelistirdigi sisteme Xfree86 adi verilir. Linux da Xfree86'yi Slackware dagitimina ekleyerek kullanicilarin hizmetine sunmustur. Xfree86 sürüm 3.1'in destekledigi kartlara ait çipsetler kitabin basinda verilmistir. Bu çipsetler, PCI ve VLB dahil, her tür veri yoluna sahip anakartlar üzerinde sorunsuz çalisir.
Linux ile uyumlu çalisabilen yeralan çipsetlerin hepsi 256 renk (8 bit) desteklerler. Eger kart üzerinde yeteri kadar RAM var ise (en az 2MB), ekraninizi 65536 (16 bit) ya da daha fazla renk gösterecek sekilde açma imkaniniz olur. Özellikle S3 kartlari Linux Xfree86 altinda sorun çikartmadan 65536 rengi kolayca gösterebilirler.
X Window üzerinde rahatça çalisabilmek için en az 486 tabanli bir bilgisayara ihtiyaciniz var. Bana sorarsaniz rahat bir çalisma için 16 MB RAM ve Pentium 100 bilgisayar isinizi görecektir. Renk sorunu yasamamak için ise 2MB görüntü hafizasi olan bir grafik karti kullanin. X Window, sistemi fazlaca yüklediginden takas alani için fazla söz söylemeye gerek yok sanirim. Unutmayin ki, hizli bir X istiyorsaniz paranizi hafiza için ayirin.
Xfree86, Slackware tarafindan dagitilan paketlerin X bölümünde yeraliyor. Herhangi bir nedenden dolayi sistemde X yoksa 'pkgtool' yardimiyla sisteminize kurun. Gerekli kütüphaneleri eklemeyi unutmayin.
X Konfigürasyonu
X Window kurulumu basit olmasina ragmen konfigürasyonu biraz basinizi agritabilir. Slackware 2.2 dagitimi ile gelen konfigürasyon programlari, kullanicinin hata yapmasini affetmiyordu. Yanlislikla basilan bir tus yüzünden kullanici bastan baslamak zorunda kalabiliyordu. Slackware 3.3 altinda, grafik arabirimini kullanan XF86Setup programi ile bir fare yardimiyla rahatlikla ve kisa sürede X konfigürasyonu tamamlanabiliyor. Ücretli sürümlerden bir tanesi elinizin altinda ise isler daha da kolaylasiyor, neredeyse donanim hakkinda hiç bir sey bilmeden X kurulabiliyor.
Konfigürasyon islemlerinden önce hazirlik asamasinda XF86Config(1) ve Xfree86(1) kilavuz sayfalarini okuyun. Bu dosyalarda X Window için olusturulacak olan /etc/XF86Config dosyasinin hakkinda detayli bilgi vardir. XF86Config dosyasi X açilirken okunur ve fare, ekran çözünürlügü, renk sayisi gibi özellikler belirlenir. Ekraninizin kalitesine göre açmak istediginiz çözünürlük hakkinda bir miktar fikir sahibi olmalisiniz. Bazi eski ekranlar 1024x768 çözünürlügü desteklemezler, bu yüzden 800x600 gibi düsük bir çözünürlük ile ise baslayin. Daha ayrintili bilgi için XFree86-HOWTO dokümanlarina göz atabilirsiniz.
Linux'un Slackware 3.3 sürümü, kullaniciya X konfigürasyonu için iki program sunar. Birincisi, yukarida da belirtilen ve zayif bir arabirimi olan xf86config, digeri de XF86Setup. Ikincisini kullanmaniz, her bakimdan avantaj olarak göze çarpiyor. Program, bazi ayarlamalari kullaniciya birakmadan (örnegin çipsetin seçimi) kendisi hallediyor. Burada yeralan sorulari dogru bir sekilde cevapladiktan sonra X açmaya hazirsiniz demektir.
Asagida XF86Config dosya formati hakkinda biraz bilgi verilmistir. X Window'u kurduktan sonra kendi zevkiniz dogrultusunda bu dosya üzerinde degisiklik yapabilirsiniz.
Dosya, pekçok bölümden (section) olusur ve her bölüm, Section "bölüm-ismi" ve Endsection kelimeleri arasinda yeralir. Ekran yazitiplerinin ve kullanilacak renklerin patikasini belirleyen bölüm dosya altinda su sekilde görünecektir :
Section "Files"
RgbPath "/usr/X11R6/lib/X11/rgb"
FontPath "/usr/X11R6/lib/X11/fonts/misc"
FontPath "/usr/X11R6/lib/X11/fonts/75dpi"
EndSection
Istedigimiz kadar yazitipi girisi yapabiliriz. Üç tanim satirinin arasina, örnegin X altinda kullanacagimiz Türkçe yazitiplerini yerlestirelim. Bu yazitiplerini daha önce kurmus ve gerekli konfigürasyon islemlerini yapmis olmaniz gereklidir. X için Türkçe yazitiplerini ftp://ftp.linux.org.tr/pub/turkceLinux Kullanicilari Grubu adresinde bulabilirsiniz. Adreste yazitiplerinin nasil kurulacagina iliskin gerekli dokümanlar da bulunmaktadir.
Section "Files"
RgbPath "/usr/X11R6/lib/X11/rgb"
FontPath "/usr/X11R6/lib/X11/fonts/misc"
FontPath "/usr/X11R6/lib/X11/fonts/75dpi"
FontPath "/usr/X11R6/lib/X11/fonts/turkce/75dpi"
EndSection
Klavye ve farenin tanimlandigi bölümler, ``Keyboard'' ve ``Pointer'' adi altindadir. Açiklama satirlarinin basinda ``#'' karakteri yeralir. Örnek dosyanin yeraldigi makinada farenin kullandigi protokol, ``MouseSystems'' olup hemen her standart fare için bu protokol önerilir. Diger protokoller arasinda Busmouse, Logitech, Microsoft, MMSeries, Mouseman, PS2, MMHitTab vardir. X açildigi zaman hersey yolunda gitmesine ragmen farenin ikonu hareket etmiyor veya ekranda deli gibi oradan buraya kosusturuyorsa farenin kullandigi protokolü degistirin. Bazi farelerin altindaki küçük anahtarin bulundugu konumu degistirmeniz de ise yarayabilir.
Section "Keyboard"
Protocol "Standard"
Autorepeat 500 5
ServerNumLock
EndSection
Section "Pointer"
Protocol "MouseSystems"
Device "/dev/mouse"
Emulate3buttons # iki tuslu microsoft farede 3. tusun,
# iki tusla basilmasini saglamak icin...
ChordMiddle # 3 tuslu Logitech fareler icin
EndSection
Farenin kullandigi seri port /dev/mouse 'dur. Bu dosya, genellikle uygun olan bir seri arabirime (örnegin /dev/ttyS0, /dev/ttyS1, /dev/psaux ya da /dev/cua0 gibi) baglidir.
XF86Config dosyasinin en önemli bölümü monitörle ilgili bilgilerin yeraldigi kisimdir. Bu bölümde monitörün yatay (Horizontal Sync) ,düsey frekanslari (VertRefresh) ve frekans araliklariyla sürücü saat frekansi (dot-clock frequency) belirtilir. Kullandiginiz monitörle ilgi konfigürasyon sirasinda girilen bilgiler bu bölümde yeralir.
Section "Monitor"
Identifier "CTX 5468 NI"
HorizSync 30-38, 47-50
VertRefresh 50-90
# Modes : Name Dotclock horiz vert
Modeline "640x480" 25 640 664 760 800 480 491 ...
...
EndSection
``Identifier'', kullanilan monitörün tipini verir. X bunu kullanmaz, istediginiz herhangi bir kelimeyi yazabilirsiniz. HorizSync, monitörün yatay frekansini kHz cinsinden belirtir. VertRefresh ise monitörün tazeleme frekansi olup Hz cinsindendir. Her iki deger, frekans araligi veya tek sayi olarak verilebilir.
``Modeline'' kelimesi ile baslayan satirda belirli bir çözünürlük için gerekli ``Dotclock'' (sürücü saat frekansi) ile yatay ve düsey tarama frekanslari MHZ cinsinden yazilidir. Bu tanimlar ile ilgili daha genis bilgiyi /usr/X11/lib/X11/doc dizini içinde bulabilirsiniz. Yukarida yeralan bilgileri kendiniz için kullanmamaniz, monitörünüzün sagligi açisindan tavsiye edilir.
Monitör bilgilerinin yeraldigi bölümden sonra ekran ve alt bölümü olan görüntü bölümü gelir.
Section "Screen"
...
Depth 8
Modes "1024x768" "800x600"
ViewPort 0 0
Virtual 1024 768
EndSubsection
EndSection
Driver kisminda kullanilacak olan X sunucusunun tipi (SVGA, hizlandirilmis, vb.) girilir. S3, Weitek, ATI gibi hizlandirilmis bir görüntü karti kullaniliyorsa ``Accel'', normal (generic) bir kart ve kaliteli bir monitör varsa ``SVGA'' ve siyah beyaz VGA bir monitörle birlikte tek renk (monochrome) destekleyen kart kullaniliyorsa ``VGA2'' yazilidir.
``Indentifier'' ve ``Monitor'' bölümlerinde yazilanlar gözardi edilebilir.
``Display'' alt bölümünde, görüntü özellikleri yeralir. ``Depth'' kelimesinin karsisinda yeralan rakam, piksel basina kaç bitin, baska bir deyisle kaç rengin kullanilacagini belirtir. Monitörün belirli bir çözünürlükte kaç renk birden gösterebilecegini bulmak için bu sayiyi 2'nin kuvveti olarak yazin ve hesaplayin. Günümüz XFree86 sunuculari genellikle 256 (8 bit), 65536 (16 bit) ve 16.7 milyon (24 bit) renge kadar çikabilirler.
``Modes'' karsisinda yeralan ekran çözünürlük listesi, Linux'un X altinda çalisirken görüntüleyebilecegi çözünürlükleri belirtir. X altinda burada yazili çözünürlükler arasinda geçis yapabilmek için Control-Alt-Nümerik + veya Control-Alt-Nümerik - tuslarini kullanabilirsiniz. ``Modes'' ile baslayan satirdaki ilk çözünürlük, X Window açildigi zaman kullanilacak olan çözünürlüktür (yukaridaki örnekte 1024x768).
``Virtual'' taniminin karsisinda yeralan x ve y sayilari sirayla ekranin genisligini ve yüksekligini belirtir. X açildiktan sonra ekran genisligi yetmedigi durumlarda kullanilabilir. Bu iki sayiyi, görüntü karti hafizasi yetene kadar artirin. Örnek olarak 1024x768 ekran çözünürlügünde 1152 ve 900 sayilarini yerlestirin. X Window açildigi zaman fare ile ekranin sag alt kösesine gidin. Ekranin kaydigini göreceksiniz. Gerçek ekran boyutunu ``Virtual'' parametreleri belirler.
``Virtual'' girdilerinin ardindan verilen ``ViewPort'' parametresi de ekranin sol üst kösesinin hangi koordinatlara tekabül edecegini tanimlar. Yukaridaki örnekte sözkonusu noktayi (0, 0) olarak belirttik.
X Window Komutlari
Konfigürasyon islemini bitirdigimize göre sirada X Window'u denemek var. Asagidaki komutu yazmadan önce PATH degiskeninin içinde /usr/X11/bin oldugundan emin olun.
$ startx
Ekranda X sunucunun dosyadan okudugu satirlar ile ilgili bilgileri sirayla göreceksiniz. Ardindan ekran kararacak ve X açilacaktir. Ilk hevesinizi aldiktan sonra Control-Alt-Backspace (Delete degil! )
Bazi yazilimlar mevcut bölümünüzü iki parçaya ayirabilirler. Örnek olarak fips bu amaçla kullanilan bir yazilimdir. (Diskiniz üzerinde islem yapan her yazilim az da olsa disk üzerindeki bilgilere zarar verme riski tasir. Bu tür yazilimlar ile çalismadan önce önemli oldugunu düsündügünüz bilgilerin yedegini almaya özen gösterin). fips , defrag programi kullanildiktan sonra bölümünüzü sizin belirleyeceginiz boyutlarda iki bölüme ayirabilir.
Eger bilgisayaranizi yeni aliyorsaniz veya yeni bir disk aliyorsaniz, bu diskin tamamini veya bir bölümünü Linux için kullanabilirsiniz. Bu amaçla diskinizde sadece Linux kullanmak istemediginiz bölümleri ayirmaniz (ve gerisini bos birakmaniz) yeterlidir. Linux bölümlerinin Linux altindan formatlanmasi gerekecektir.
Linux sabit disk üzerinde bir bölümden fazlasini kullanabilir. Özel olarak normal dosyalarin yazilmadigi, hafiza gereken isler sirasinda geçici bir alan olmasi amaciyla Linux bir takas alanina (swap space) ihtiyaç duyar. Bu takas alani için en verimli çözüm sadece takas islemi için ayrilmis küçük bir disk bölümü yaratmaktir.
Yogun olarak Linux kullanan yerler için standart olarak dagitimdan gelen isletim sistemini ayri bir bölüme yüklemeleri kullanici alanlari (/home) ve sonradan yüklenen yazilimlar (/usr/local) için ayri bir alan ayirmalari tavsiye edilebilir. Bu sayede, isletim sistemi güncellemek son derece kolaylasir, yeni isletim sistemi yüklerken sadece isletim sisteminin bulundugu bölüm üzerinde islem yapilir ve bu sayede kullanici alanlarinin veya sonradan (dagitim disi) yüklenen yazilimlarin zarar görmeleri engellenebilir.
Her bir bölüm için ne kadar yer ayrilacagi hakkinda çok sey yazilmistir. Ne var ki yazilanlarin birçogu sabit disklerin nadiren 200 Mb sinirini geçtigi günlerden kalmaktadir. Linux'un kaplayacagi alan, hangi paketleri kullanacaginiza çok baglidir. Kabaca her disketin 2-3 Mb arasinda yer kaplayacagini düsünerek, yüklemek istediginiz disketleri hesaplayarak kaba bir tablo çikarabilirsiniz. Tecrübeli bir Linux kullanicisi hangi yazilimlari kullanip hangilerini kullanmadigini daha iyi belirleyebilecek durumda olacaktir. Dolayisi ile yeni bir kullanici ortalama olarak 300 - 400 Mb kadar bir yer ayirmak isteyecektir. Bu, günümüzün disk kapasiteleri düsünülünce o kadar büyük bir alan degildir.
Takas alani konusunda da çok sey yazilmistir. Birçok kaynak takas bölümü için ayrilmasi gereken alaninin gerçek hafizanin 2 katinin biraz fazlasi olarak kabul etmektedir. Pratikte 10-60 Mb arasinda bir alan fazlasiyla yeterli kalmaktadir. Ancak takas bölmeleri 128 megabaytdan daha büyük olamaz. Eger 128 Mb'tan daha büyük takas alani gerekiyorsa birden fazla takas bölmesi yaratmalisiniz. Toplam 16 tane takas bölmeniz olabilir.
Takas alani kullanirken, bir seferde daha fazla uygulama çalismanizi saglayacak sekilde Linux kullanilmayan sayfalari hafizadan diske tasir. Ancak, takas islemi genelde yavas oldugundan gerçek fiziksel hafizanin yerini dolduramaz. Ama çok fazla hafiza isteyen uygulamalar (X Window System gibi) eger yeteri kadar fiziksel hafizaniz yoksa takas alanina bel baglar.
Tercih olarak, 1.2 Gbyte'lik bir disk üzerinde,
Linux nedir denemek isteyen bir kisi için
• Bölüm 1: DOS : 1000 Mb
• Bölüm 2: Linux : 180-200 Mb
• Bölüm 3: Linux takas (swap) bölümü : 10-20 Mb
Isinde arada sirada Linux kullanan birisi için
• Bölüm 1: DOS : 400 Mb
• Bölüm 2: Linux : 400 Mb
• Bölüm 3: Linux takas bölümü : 32 Mb
• Bölüm 4: DOS (DOS altinda D: olarak gözükecek) 400 Mb
Internet üzerinde sadece Linux kullanilan bir bilgisayar için
• Bölüm 1: Linux : 100 Mb
• Bölüm 2: Linux takas bölümü : 60 Mb
• Bölüm 3: Linux /usr : 400 Mb
• Bölüm 4: Linux /home : 600 Mb
LILO Konfigürasyonu
Eger linux ve OS/2 ile birlikte ayni disk üzerinde çalismayacaksaniz, LILO'yu öncelikli yükleyici olarak diskinizdeki diger isletim sistemlerinin açilisinda rahatlikla kullanabilirsiniz. Daha önce de belirttigim gibi OS/2'nin kendine özgü önyükleyicisi oldugundan birincil önyükleyici olarak bunu kullanin.
Slackware LILO kurulum islemi, bazi özel durumlar için yetersiz kalmaktadir. Bu gibi durumlarda dosyanin el yardimiyla konfigürasyonu gereklidir.
LILO'yu degistirmek için /etc/lilo.conf dosyasi üzerinde degisiklikler yapmalisiniz. Asagida bir LILO konfigürasyon örnegi görülüyor. Burada Linux bölümü /dev/hda2'de , MS-DOS bölümü ise /dev/hdb1'de (ikinci sabit diskin ilk bölümü) bulunuyor.
/etc/lilo.conf dosyasi üzerinde degisiklik yapabilmek için birkaç metin editörü kullanma sansiniz var. Bu editörler arasinda en kolayi pico 'dur. pico'yu açtiginiz zaman ekranin en altinda girebileceginiz komutlarin bir listesi yer alir.
Daha deneyimli ve klavyeye hakim kullanicilar vi kullanabilirler. vi hakkinda daha genis bilgiyi Sed ve Vi konusunda bulabilirsiniz.
# LILO, /dev/hda uzerinde kurulacak.
boot = /dev/hda
# Linux yuklemek icin
image = /vmlinuz (Cekirdegin diskteki ismi /vmlinuz)
label = linux (Buna "linux" ismini ver. Acilis aninda
ekranda "linux" yazisi gorunur)
root = /dev/hda2 (Kok dosya sistemi olarak /dev/hda2 kullan)
vga = ask (VGA ekran modu icin kullanicidan komut bekle)
# MS-DOS yuklemek icin
other = /dev/hdb1 (MS-DOS bolumu)
label = msdos ("msdos" ismini ver)
table =