Sponsorlu Bağlantılar
İzmir Çeşme ve Sebilleri
İzmir’de çok sayıda çeşme ve sebil yaptırılmış ise de bunlardan çok azı günümüze gelebilmiştir. Kurtuluş Savaşı sonrasında bu çeşmelerin bir kısmı yanmış ve yıkılmıştır. Günümüze gelen çeşme ve sebillerin en önemlileri arasında XVIII. yüzyıla tarihlendirilen Mirkelamoğlu Hanı Çeşmesi, h.1184 (1770–1771) tarihli Sinanzade Sebili (Kemeraltı Sebili) ve XIX. yüzyılın sonlarına ait Salepçioğlu Çeşmesi bulunmaktadır.
Mirkelamoğlu Hanı Çeşmesi (Merkez)
İzmir Kemeraltı’nda 914. Sokak’taki Mirkelamoğlu Hanı’nın avluya bakan kuzey cephesinde bulunan bu çeşme, İzmir Vakıflar Müdürlüğü vakfiye defterlerinden öğrenildiğine göre Müderris Mirkelamoğlu Mehmet Efendi tarafından 1784 yılında yaptırılmıştır.
XVIII. yüzyıl batılılaşma dönemi üslubunda olan bu çeşme dikdörtgen planlı olup, ayna taşı sitilize edilmiş kabartma çiçek motifleri ile bezenmiştir.
Saat Kulesi Çeşmesi (Merkez)
İzmir Konak Meydanı’ndaki Saat Kulesi ve sebilleri Sultan II. Abdülhamit’in tahta çıkışının 25. yılında eski sadrazamlardan ve İzmir Valisi Kıbrıslı Kamil Paşa tarafından h.1307 (1901) tarihinde Saat Kulesi ile birlikte yaptırılmıştır.
Saat Kulesi’nin beyaz mermerden kaidesinin üzerine oturduğu dört basamaklı platform üzerindeki kulenin sekizgen kaidesinin dar kenarlarında dörder küçük sütun üzerine sebiller oturtulmuştur. Bu sebiller at nalı kemerli olup, baldaken biçimindedir ve üçer çeşmesi ile kurnası, ortasında da fıskiyeleri bulunmaktadır. Bu fıskiyelerden iki tanesi günümüze gelememiştir. Baldakenlerin üzeri kubbelerle örtülmüştür. Sebiller arasında kalan dört cepheye de at nalı şeklinde kemerler ve demir şebekeli açıklıklar bırakılmıştır. Ayrıca tümünün üzerini bir saçak örtmüştür.
Çakaloğlu Hanı Çeşmesi (Merkez)
İzmir Halimağa Çarşısı’nda (Kasap Hızır Mahallesi), 895 ve 861. sokaklar arasında bulunan Çakaloğlu Hanı’nın bitişiğinde, girişin doğu ve batısında yer alan çeşme ve sebil kitabesinden öğrenildiğine göre h.1220 (1805–1806) tarihlerinde Hacı Ahmet tarafından yaptırılmıştır.
Bozkurt Ersoy’a göre kitabenin mealen anlamı şöyledir:
“Ne güzel, büyük hayırlar, yeni görünümlü güzel su. Bu temiz ve seçkin yer Gaffarzade kulun yaptırdığı yerdir. Saf altından basılmış para bu yere harcanmak için gönül hazinesinden verildi. Yüce camiler içinde bu hayır ilk oldu. Bu yerde susuzluğu gidermek için su hiç yoktu. Mısır şehrine benzeyen cana sanki Nil Nehrini akıttı. Min Nebiyyu’illah sözü ile sebep olup, cihanın rızkını veren Tanrı lütfu ile karşılık versin. Ey hafız, tarihini aşkla söyle vaktidir: Besmele ile suyunu içip Hacı Ahmet’e övgüde bulun.”
Mermer kitabe sülüs yazı ile on kartuş içerisine alınmıştır.
Çeşme beyaz mermerden iki cepheli olup, iki yüzü sıvanmıştır. Cepheleri ince bir işçilik göstermekte olup, bezemelidir. Çeşmenin üzeri panolarla kaplı olup, bu panolar üzerinde XIX. yüzyılın bezemeleri, cami motifleri, yuvarlak madalyon içerisinde yazı ve motiflere, perdelere ve vazodan çıkmış bitkisel motiflere rastlanmaktadır. Üzeri çatı ile kaplı olan çeşmenin çevresini bir korniş çevirmektedir. Bu kornişin köşelerine de boş yer kalmamacasına kıvrık dallar vazodan çıkan çiçekler ile doldurulmuştur.
Çeşmenin bir yüzü son derece zengin bezemeli olmasına rağmen diğer yüzü düzdür.
Kültürpark Çeşmesi (Merkez)
İzmir Basmane semtinde, 1967 İzmir Enternasyonal Fuarı için Mimar Bedri Kökten tarafından yaptırılmış olan bu çeşme İstanbul Tophane Nusretiye Cami çeşmesinin üslubuna benzer şekilde yaptırılmıştır.
Ampir üsluptaki bu çeşme birkaç basamak üzerindeki platformda, dikdörtgen şekilde birbirlerine yuvarlak kemerlerle bağlanmış dört sütun ve bunun üzerini örten geniş bir saçaktan meydana gelmiştir. Mermerden yapılmış olan çeşme sütunçeler, kum saatleri ve silmelerle bezenmiştir. Ayrıca İstanbul Yıldız Çini Fabrikalarının üretimi olan, 1968 yılı yapımı panolarla kaplanmıştır. Çeşmenin sütun araları şebekelerle doldurulmuş, her köşesine de birer musluk ve mermer yalak taşları oturtulmuştur.
Dönertaş Sebili (Merkez)
İzmir Anafartalar Caddesi ile 945.Sokak’ın kesiştiği köşede bulunan bu çeşme ve sebil Osmanzade Seyit İbrahim Rahmi Efendi tarafından 1814 yılında yaptırılmıştır. İzmir’in en bakımlı çeşmelerinden olan bu çeşmenin köşesindeki sütunun dönmesinden ötürü de Dönertaş olarak isimlendirilmiştir.
Çeşme ve sebil dikdörtgen planlı olup, kesme taştan yapılmış, üzeri kubbe ve alaturka kiremitle örtülmüştür. Sebile 945.Sokak’taki bir kapıdan girilmekte ve her iki yönde de birer sebil penceresi bulunmaktadır. Sebilin iki penceresi arasında, köşesinde bezemeli başlıklar ve yuvarlak bir mermer sütun bulunmaktadır. Tümüyle mermer kaplı olan cephe bitkisel motiflerle, yazı frizleri ile boş yer kalmamacasına bezenmiştir.
Karaosmanoğlu Sebili (Bergama)
İzmir ili Bergama ilçesinde, Yeni Cami’nin karşısında bulunan bu çeşme kitabesinden öğrenildiğine göre Karaosmanoğlu Hacı Ömer Ağa tarafından h.1229 (1814) yılında yaptırılmıştır.
Üç cepheli olan sebilin cephesi mermerle kaplanmış olup, her cephede yuvarlak kemerli pencereler bulunmaktadır. Üzeri çatı ile örtülü olan sebilin cephesi silmelerle üç bölüme ayrılmıştır. Çeşmenin üzerinde dokuz kartuş içerisinde sülüs yazılı kitabesi bulunmaktadır.
Çizmeci Esnafı Çeşmesi (Bergama)
İzmir ili, Bergama ilçesinde, ayakkabıcılar ve çizmeciler esnafının bulunduğu arasta içerisinde bulunan bu çeşmenin kitabesinden h. 1255 (1849) yılında yaptırıldığı öğrenilmektedir.
Meydan ortasında dikdörtgen beyaz mermerden yapılmış olan çeşme değişik zamanlarda onarılmış ve özelliğini tümüyle yitirmiştir.
Kasapoğlu Çeşmesi (Bergama)
İzmir ili Bergama ilçesi Kireççiler Sokağı’nda bulunan bu çeşmenin h.1322 (1904) ve h.1324 (1906) tarihli iki kitabesi bulunmaktadır.
Kesme taştan, dikdörtgen planlı olan çeşmenin cephe görünümü iki devşirme sütunun geniş bir kemerle birbirine bağlanması ile elde edilmiştir. Bunun içerisine Roma dönemine ait girlantlı bir lahit yerleştirilmiş, üzerindeki silmeden sonra da yuvarlak kemerler içerisine iki ayrı kitabe yapılmıştır.
Su Fabrikası Yanındaki Şadırvan (Konak)
İzmir ili Konak ilçesi Halkapınar Mahallesi’nde bulunan su fabrikası İzmir’e 1895 yılında Halkapınar içe suyunun getirilmesi nedeni ile yaptırılmıştır. Su fabrikasının önünde XIX. yüzyıl üslubunda bir şadırvan-çeşme yaptırılmıştır. Çeşme XIX. yüzyıl özelliklerini yansıtmasına rağmen yer yer XVI.-XVII. Yüzyıl form ve bezemelerine de yer verilmiştir.
Beyaz mermerden yapılan birkaç basamakla çıkılan, platform üzerindeki şadırvan sekizgen plan tipindedir. Beyaz mermerden mukarnas başlıklı yedi sütun yuvarlak kemerlerle birbirlerine bağlanmıştır. Kemerlerin üzerindeki alanlar boş yer kalmamacasına oldukça zengin sitilize bitkisel motiflerle doldurulmuştur. Bunun üzerini oldukça geniş bir saçaklık örtmüştür. Şadırvanın ortasında sekiz cepheli, üzeri konik külahla örtülü su haznesi bulunmaktadır.
İzmir’de çok sayıda çeşme ve sebil yaptırılmış ise de bunlardan çok azı günümüze gelebilmiştir. Kurtuluş Savaşı sonrasında bu çeşmelerin bir kısmı yanmış ve yıkılmıştır. Günümüze gelen çeşme ve sebillerin en önemlileri arasında XVIII. yüzyıla tarihlendirilen Mirkelamoğlu Hanı Çeşmesi, h.1184 (1770–1771) tarihli Sinanzade Sebili (Kemeraltı Sebili) ve XIX. yüzyılın sonlarına ait Salepçioğlu Çeşmesi bulunmaktadır.
Mirkelamoğlu Hanı Çeşmesi (Merkez)
İzmir Kemeraltı’nda 914. Sokak’taki Mirkelamoğlu Hanı’nın avluya bakan kuzey cephesinde bulunan bu çeşme, İzmir Vakıflar Müdürlüğü vakfiye defterlerinden öğrenildiğine göre Müderris Mirkelamoğlu Mehmet Efendi tarafından 1784 yılında yaptırılmıştır.
XVIII. yüzyıl batılılaşma dönemi üslubunda olan bu çeşme dikdörtgen planlı olup, ayna taşı sitilize edilmiş kabartma çiçek motifleri ile bezenmiştir.
Saat Kulesi Çeşmesi (Merkez)
İzmir Konak Meydanı’ndaki Saat Kulesi ve sebilleri Sultan II. Abdülhamit’in tahta çıkışının 25. yılında eski sadrazamlardan ve İzmir Valisi Kıbrıslı Kamil Paşa tarafından h.1307 (1901) tarihinde Saat Kulesi ile birlikte yaptırılmıştır.
Saat Kulesi’nin beyaz mermerden kaidesinin üzerine oturduğu dört basamaklı platform üzerindeki kulenin sekizgen kaidesinin dar kenarlarında dörder küçük sütun üzerine sebiller oturtulmuştur. Bu sebiller at nalı kemerli olup, baldaken biçimindedir ve üçer çeşmesi ile kurnası, ortasında da fıskiyeleri bulunmaktadır. Bu fıskiyelerden iki tanesi günümüze gelememiştir. Baldakenlerin üzeri kubbelerle örtülmüştür. Sebiller arasında kalan dört cepheye de at nalı şeklinde kemerler ve demir şebekeli açıklıklar bırakılmıştır. Ayrıca tümünün üzerini bir saçak örtmüştür.
Çakaloğlu Hanı Çeşmesi (Merkez)
İzmir Halimağa Çarşısı’nda (Kasap Hızır Mahallesi), 895 ve 861. sokaklar arasında bulunan Çakaloğlu Hanı’nın bitişiğinde, girişin doğu ve batısında yer alan çeşme ve sebil kitabesinden öğrenildiğine göre h.1220 (1805–1806) tarihlerinde Hacı Ahmet tarafından yaptırılmıştır.
Bozkurt Ersoy’a göre kitabenin mealen anlamı şöyledir:
“Ne güzel, büyük hayırlar, yeni görünümlü güzel su. Bu temiz ve seçkin yer Gaffarzade kulun yaptırdığı yerdir. Saf altından basılmış para bu yere harcanmak için gönül hazinesinden verildi. Yüce camiler içinde bu hayır ilk oldu. Bu yerde susuzluğu gidermek için su hiç yoktu. Mısır şehrine benzeyen cana sanki Nil Nehrini akıttı. Min Nebiyyu’illah sözü ile sebep olup, cihanın rızkını veren Tanrı lütfu ile karşılık versin. Ey hafız, tarihini aşkla söyle vaktidir: Besmele ile suyunu içip Hacı Ahmet’e övgüde bulun.”
Mermer kitabe sülüs yazı ile on kartuş içerisine alınmıştır.
Çeşme beyaz mermerden iki cepheli olup, iki yüzü sıvanmıştır. Cepheleri ince bir işçilik göstermekte olup, bezemelidir. Çeşmenin üzeri panolarla kaplı olup, bu panolar üzerinde XIX. yüzyılın bezemeleri, cami motifleri, yuvarlak madalyon içerisinde yazı ve motiflere, perdelere ve vazodan çıkmış bitkisel motiflere rastlanmaktadır. Üzeri çatı ile kaplı olan çeşmenin çevresini bir korniş çevirmektedir. Bu kornişin köşelerine de boş yer kalmamacasına kıvrık dallar vazodan çıkan çiçekler ile doldurulmuştur.
Çeşmenin bir yüzü son derece zengin bezemeli olmasına rağmen diğer yüzü düzdür.
Kültürpark Çeşmesi (Merkez)
İzmir Basmane semtinde, 1967 İzmir Enternasyonal Fuarı için Mimar Bedri Kökten tarafından yaptırılmış olan bu çeşme İstanbul Tophane Nusretiye Cami çeşmesinin üslubuna benzer şekilde yaptırılmıştır.
Ampir üsluptaki bu çeşme birkaç basamak üzerindeki platformda, dikdörtgen şekilde birbirlerine yuvarlak kemerlerle bağlanmış dört sütun ve bunun üzerini örten geniş bir saçaktan meydana gelmiştir. Mermerden yapılmış olan çeşme sütunçeler, kum saatleri ve silmelerle bezenmiştir. Ayrıca İstanbul Yıldız Çini Fabrikalarının üretimi olan, 1968 yılı yapımı panolarla kaplanmıştır. Çeşmenin sütun araları şebekelerle doldurulmuş, her köşesine de birer musluk ve mermer yalak taşları oturtulmuştur.
Dönertaş Sebili (Merkez)
İzmir Anafartalar Caddesi ile 945.Sokak’ın kesiştiği köşede bulunan bu çeşme ve sebil Osmanzade Seyit İbrahim Rahmi Efendi tarafından 1814 yılında yaptırılmıştır. İzmir’in en bakımlı çeşmelerinden olan bu çeşmenin köşesindeki sütunun dönmesinden ötürü de Dönertaş olarak isimlendirilmiştir.
Çeşme ve sebil dikdörtgen planlı olup, kesme taştan yapılmış, üzeri kubbe ve alaturka kiremitle örtülmüştür. Sebile 945.Sokak’taki bir kapıdan girilmekte ve her iki yönde de birer sebil penceresi bulunmaktadır. Sebilin iki penceresi arasında, köşesinde bezemeli başlıklar ve yuvarlak bir mermer sütun bulunmaktadır. Tümüyle mermer kaplı olan cephe bitkisel motiflerle, yazı frizleri ile boş yer kalmamacasına bezenmiştir.
Karaosmanoğlu Sebili (Bergama)
İzmir ili Bergama ilçesinde, Yeni Cami’nin karşısında bulunan bu çeşme kitabesinden öğrenildiğine göre Karaosmanoğlu Hacı Ömer Ağa tarafından h.1229 (1814) yılında yaptırılmıştır.
Üç cepheli olan sebilin cephesi mermerle kaplanmış olup, her cephede yuvarlak kemerli pencereler bulunmaktadır. Üzeri çatı ile örtülü olan sebilin cephesi silmelerle üç bölüme ayrılmıştır. Çeşmenin üzerinde dokuz kartuş içerisinde sülüs yazılı kitabesi bulunmaktadır.
Çizmeci Esnafı Çeşmesi (Bergama)
İzmir ili, Bergama ilçesinde, ayakkabıcılar ve çizmeciler esnafının bulunduğu arasta içerisinde bulunan bu çeşmenin kitabesinden h. 1255 (1849) yılında yaptırıldığı öğrenilmektedir.
Meydan ortasında dikdörtgen beyaz mermerden yapılmış olan çeşme değişik zamanlarda onarılmış ve özelliğini tümüyle yitirmiştir.
Kasapoğlu Çeşmesi (Bergama)
İzmir ili Bergama ilçesi Kireççiler Sokağı’nda bulunan bu çeşmenin h.1322 (1904) ve h.1324 (1906) tarihli iki kitabesi bulunmaktadır.
Kesme taştan, dikdörtgen planlı olan çeşmenin cephe görünümü iki devşirme sütunun geniş bir kemerle birbirine bağlanması ile elde edilmiştir. Bunun içerisine Roma dönemine ait girlantlı bir lahit yerleştirilmiş, üzerindeki silmeden sonra da yuvarlak kemerler içerisine iki ayrı kitabe yapılmıştır.
Su Fabrikası Yanındaki Şadırvan (Konak)
İzmir ili Konak ilçesi Halkapınar Mahallesi’nde bulunan su fabrikası İzmir’e 1895 yılında Halkapınar içe suyunun getirilmesi nedeni ile yaptırılmıştır. Su fabrikasının önünde XIX. yüzyıl üslubunda bir şadırvan-çeşme yaptırılmıştır. Çeşme XIX. yüzyıl özelliklerini yansıtmasına rağmen yer yer XVI.-XVII. Yüzyıl form ve bezemelerine de yer verilmiştir.
Beyaz mermerden yapılan birkaç basamakla çıkılan, platform üzerindeki şadırvan sekizgen plan tipindedir. Beyaz mermerden mukarnas başlıklı yedi sütun yuvarlak kemerlerle birbirlerine bağlanmıştır. Kemerlerin üzerindeki alanlar boş yer kalmamacasına oldukça zengin sitilize bitkisel motiflerle doldurulmuştur. Bunun üzerini oldukça geniş bir saçaklık örtmüştür. Şadırvanın ortasında sekiz cepheli, üzeri konik külahla örtülü su haznesi bulunmaktadır.