Sponsorlu Bağlantılar
Hüküm hakkında bilgi,
Hüküm, bir dava mahkemesinin hukuksal uyuşmazlığı çözen son kararı. Ara kararlar hüküm kavramının kapsamına girmez; hüküm yargılamayı sona erdiren karardır. Temyiz yoluna da ancak hükmün iptali için başvurulur. Temyizi mümkün hükümler, belli süre içinde temyiz yoluna başvurulmazsa ya da başvuru sonucunda bir üst mahkemece onanırsa kesin hüküm niteliğini kazanır. Kesin hüküm yeniden dava konusu yapılamaz.
Hukuk yargılama usulünde hükümler dava türlerine bağlı olarak üçe ayrılır.
1) Edim hükümleri: Edim davasının mahkemece kabul edilmesi durumunda verilen hükümlerdir. Örneğin davalının, davacıya bir miktar para ödemesi ya da bir mal teslim etmesine ilişkin hükümler bu kapsama girer.
2) Yapıcı (inşai) hükümler: Yeni bir hukuksal durum yaratılması amacına yönelik davalarda (inşai dava) verilen hükümlerdir. Örneğin tarafların boşanmasına ilişkin bir hüküm, yapıcı hüküm niteliğini taşır.
3) Tespit hükümleri: Tespit davalarında verilen hükümlerdir. Ayrıca edim davaları ve inşai davalarda verilen davanın reddine ilişkin hükümler de tespit hükmü niteliğindedir.
Ceza yargılamasında hüküm, sanığın suçlu bulunması durumunda yasanın o suç için öngördüğü cezaya çarptırılması, suçsuz bulunması durumunda da aklanması biçiminde ortaya çıkar. Sanığın ölümü, genel af ve zamanaşımı gibi durumlarda mahkeme davanın düşmeşine karar verir. Sanık hakkında aynı suçtan daha önce verilmiş bir kesin hüküm varsa, davanın reddine karar verilmesi gerekir. Ceza yargılaması sonucunda verilen hüküm çeşitli usullerle yerine getirilir. Tecil edilmiş bir cezanın konusuna giren suçu yeniden işleyen suçlu her bir suçu için ayrı bir cezaya çarptırılır ve bu cezaları niteliklerine göre aynı zamanda ya da birbiri ardı sıra çeker. Suçlunun iyi hal göstermesi üzerine sürenin tamamlanmasını beklemeksizin salıverilmesi de mümkündür.
Hüküm, suçlunun kefalet karşılığı ya da şartlı salıverilmesi biçiminde de yerine getirilebilir. İdari yargılamada verilecek hüküm, açılan davanın türüne göre değişir. İptal davasında mahkeme dava konusu idari işlemi yasaya ve hukuka aykırı bulursa işlemin iptaline, tersi durumda davanın reddine karar verir. Tam yargı davalarında ise davacının haklı bulunması durumunda idarenin tazminata mahkûm edilmesine, tersi durumda ise davanın reddine karar verilir. Hüküm üç bölümden oluşur: 1) Dava konusu maddi ve hukuki sorun, 2) sonuç (hüküm fıkrası), 3) gerekçe. Sonuç bölümü uyuşmazlığın çözülüş biçimini gösterir; yerine getirilmesi gereken bu bölümdür. Gerekçe, hükmün dayandığı hukuki nedenleri içerir. Mahkeme kararlarında sonuç bölümünün yanı sıra gerekçenin bulunması da zorunludur. 1982 Anayasası da mahkemelerin her türlü kararlarının gerekçeli olarak yazılması gereğini öngörmüştür (m. 141).
Hükmün, davanın taraflarına yazılı olarak bildirilmesi zorunludur. Taraflardan en az birinin duruşmada hazır bulunduğu durumlarda sözlü bildirim de yapılır.
Hüküm, bir dava mahkemesinin hukuksal uyuşmazlığı çözen son kararı. Ara kararlar hüküm kavramının kapsamına girmez; hüküm yargılamayı sona erdiren karardır. Temyiz yoluna da ancak hükmün iptali için başvurulur. Temyizi mümkün hükümler, belli süre içinde temyiz yoluna başvurulmazsa ya da başvuru sonucunda bir üst mahkemece onanırsa kesin hüküm niteliğini kazanır. Kesin hüküm yeniden dava konusu yapılamaz.
Hukuk yargılama usulünde hükümler dava türlerine bağlı olarak üçe ayrılır.
1) Edim hükümleri: Edim davasının mahkemece kabul edilmesi durumunda verilen hükümlerdir. Örneğin davalının, davacıya bir miktar para ödemesi ya da bir mal teslim etmesine ilişkin hükümler bu kapsama girer.
2) Yapıcı (inşai) hükümler: Yeni bir hukuksal durum yaratılması amacına yönelik davalarda (inşai dava) verilen hükümlerdir. Örneğin tarafların boşanmasına ilişkin bir hüküm, yapıcı hüküm niteliğini taşır.
3) Tespit hükümleri: Tespit davalarında verilen hükümlerdir. Ayrıca edim davaları ve inşai davalarda verilen davanın reddine ilişkin hükümler de tespit hükmü niteliğindedir.
Ceza yargılamasında hüküm, sanığın suçlu bulunması durumunda yasanın o suç için öngördüğü cezaya çarptırılması, suçsuz bulunması durumunda da aklanması biçiminde ortaya çıkar. Sanığın ölümü, genel af ve zamanaşımı gibi durumlarda mahkeme davanın düşmeşine karar verir. Sanık hakkında aynı suçtan daha önce verilmiş bir kesin hüküm varsa, davanın reddine karar verilmesi gerekir. Ceza yargılaması sonucunda verilen hüküm çeşitli usullerle yerine getirilir. Tecil edilmiş bir cezanın konusuna giren suçu yeniden işleyen suçlu her bir suçu için ayrı bir cezaya çarptırılır ve bu cezaları niteliklerine göre aynı zamanda ya da birbiri ardı sıra çeker. Suçlunun iyi hal göstermesi üzerine sürenin tamamlanmasını beklemeksizin salıverilmesi de mümkündür.
Hüküm, suçlunun kefalet karşılığı ya da şartlı salıverilmesi biçiminde de yerine getirilebilir. İdari yargılamada verilecek hüküm, açılan davanın türüne göre değişir. İptal davasında mahkeme dava konusu idari işlemi yasaya ve hukuka aykırı bulursa işlemin iptaline, tersi durumda davanın reddine karar verir. Tam yargı davalarında ise davacının haklı bulunması durumunda idarenin tazminata mahkûm edilmesine, tersi durumda ise davanın reddine karar verilir. Hüküm üç bölümden oluşur: 1) Dava konusu maddi ve hukuki sorun, 2) sonuç (hüküm fıkrası), 3) gerekçe. Sonuç bölümü uyuşmazlığın çözülüş biçimini gösterir; yerine getirilmesi gereken bu bölümdür. Gerekçe, hükmün dayandığı hukuki nedenleri içerir. Mahkeme kararlarında sonuç bölümünün yanı sıra gerekçenin bulunması da zorunludur. 1982 Anayasası da mahkemelerin her türlü kararlarının gerekçeli olarak yazılması gereğini öngörmüştür (m. 141).
Hükmün, davanın taraflarına yazılı olarak bildirilmesi zorunludur. Taraflardan en az birinin duruşmada hazır bulunduğu durumlarda sözlü bildirim de yapılır.