Sponsorlu Bağlantılar
Adıyaman
Temel Britannica
Güneydoğu Anadolu Bölgesi'nin Orta Fırat bölümünde yer alan Adıya­man ilinin toprakları kuzeyde Doğu Anadolu'ya, batıda Akdeniz Bölgesi'ne kadar uzanır.
Adıyaman kenti hem ilin, hem de Güneydoğu Anadolu'nun küçük bir ticaret merkezidir.Doğusunda ve güneyinde akan Fırat Irmağı, ilin Diyarbakır ve Urfa illeriyle sınırını çizer. Geçilmesi güç, savunulması kolay olduğu için tarih boyunca yerleşme yeri olarak seçilen Adıyaman, üzümü, nitelikli tütünü ve Nem­rut Dağı'ndaki dev tanrı başı heykelleriyle ünlüdür.
ADIYAMAN İLİNE İLİŞKİN BİLGİLER
YÜZÖLÇÜMÜ: 7.614 km2. NÜFUS: 430.728 (1985). İL TRAFİK NO: 02.
İLÇELER: Adıyaman (merkez), Besni, Çelikhan, Gerger, Gölbaşı, Kâhta, Samsat.
İLGİ ÇEKİCİ YERLER : Adıyaman, Kâhta ve Besni kaleleri; Adıyaman Müzesi; Cendere Köprüsü; Nem­rut Dağı kalıntıları; Karakuş Tepesi; Pirin (Perre) ve Gümüşkaya mağaraları; Gölbaşı Gölleri.
Doğal Yapı
Toroslar'ın güneydoğu uzantıları içinde yer alan il toprakları genel olarak dağlık ve yaylalıktır. Güneydeki tarım yapılabilir düz­lüklerin yükseltisi 600 metre iken kuzeydeki dağların yükseltisi 2.551 metreye ulaşır.
Malatya Dağlan adını alan Güneydoğu To­roslar'ın batı uzantıları ilin kuzeyini kaplar. Kuzeye gidildikçe yüksekliği artan Malat­ya Dağlan'nın birçok tepesi 2.000 metreyi aşar. Akdağ, 2.551 metreye ulaşan doruğuyla bu dağlann en yüksek noktasıdır. 2.150 metre yükseklikteki Nemrut Dağı , Kommagene Krallığı'nın tapınak kalıntıları olan, taştan yapılmış çok sayıdaki tanrı başla­rıyla yerli ve yabancı turistlerin ilgi odağıdır. Nemrut Dağı'nın doruğundan bakıldığında yalnız Adıyaman değil Urfa ve Diyarbakır toprakları da görülebilir. Bu dağların etekle­rindeki çayırlıklar hayvan otlatmaya elveriş­lidir.
İl topraklarının yaklaşık üçte birini oluştu­ran güney bölümü, yükseltisi 600 ile 1.000 metre arasında değişen engebeli bir yapıda­dır. Adıyaman ilinin başlıca yerleşmeleri bu kesimde yoğunlaşmıştır. İl topraklarının an­cak yüzde onunu kaplayan ovaların en önem­lileri, toplam 815 km2Tik bir alana yayılan Kâhta ve Adıyaman ovalarıdır.
İlin en önemli akarsuyu olan Fırat, Malatya Dağları'nın güney yamaçlarından doğan bü­tün akarsuları toplayarak ormanlarla kaplı derin boğazlar içinde akar. Fırat Irmağı üze­rinde yapılmakta olan Atatürk Barajı tamam­landığında ülkenin en büyük barajı olacaktır. Oluşacak baraj gölünün yatağı«Adıyaman kentinin 5 km yakınına kadar uzanacağı ve birçok yerleşim yeri baraj gölünün suları altında kalacağı için yeni yerleşmeler kurul­maktadır.
Batıdaki Gölbaşı Gölleri'nden doğan ve Kahramanmaraş topraklarına geçerek Cey­han'a karışan Aksu dışındaki bütün akarsular Fırat'a akar. Göksu, Kalburcu Çayı, Kâhta Çayı ve Ziyaret Çayı Fırat'a katılan önemli akarsulardır.
Adıyaman ilinin sınırları içinde dört küçük göl vardır. Gölbaşı Gölleri adıyla anılan Göl­başı, Azaplı ve İnekli adındaki üç göl Toroslar üzerinde oluşmuş kaya gölleridir. Yağışlı aylarda taşarak birleşen bu göllerde bol balık bulunur. Kâhta Çayı'nın çıktığı Abdülharap Gölü ise ulaşılması güç dağlık bir bölgededir ve ormanlarla çevrilidir.
Adıyaman ilinde genel olarak bütün Gü­neydoğu Anadolu'da egemen olan bozkır iklimi görülür. Bununla birlikte, yüzey biçim­lerinde görülen iki ayn bölge özelliği iklime de yansımıştır. Kuzeydeki dağlık topraklarda kışlar soğuk ve çok karlı, yazlar serindir. Gece ile gündüz arasında büyük sıcaklık farkları vardır. En çok kar alan yer ilin kuzeydoğu bölümüdür. Dağlık bölgenin alça­larak sona erdiği güneydeki yaylalarda kışlar ılık, yazlar sıcak ve kurak geçer. Gölbaşı'nın küçük bir bölümünde Akdeniz iklimine rast­lanır. Yıllık ortalama yağışın 835 mm olduğu Adıyaman'da en çok yağış ocak, en az yağış ağustos aylarında düşer.
Ormanlar il topraklarının yüzde 17'sini kaplar. Dağlık yörelerde meşelik ve fundalık olan orman alanlarında fundalıklar daha geniş yer tutar. Otlakların bulunduğu yaylalar hayvancılığı ilin başlıca geçim kaynağı duru­muna getirmiştir.
Adıyaman ili av hayvanları yönünden ol­dukça zengindir. Su boylarında ve göl kıyıla­rında keklik, yabanördeği ve yabankazı görü­lür. Gölbaşı çevresinde ve yükseklerde de yabandomuzu oldukça boldur.
Tarih
Adıyaman Anadolu'nun en eski yerleşme yerlerinden biridir. İlde yapılan çeşitli kazılar­da İÖ 3000 yıllarına uzanan kalıntılar bulun­muştur. Tarihöncesi insanların toplu halde yaşadıkları büyük mağaralarda, o çağlardan kalma sütunlara, balkonlara, bölmelere ve su kuyularına rastlanır. Adıyaman'a ilişkin yazılı belgeler Hititler'le başlar. İÖ 1650-1340 yılla­rı arasında Hititler'in egemen olduğu bölgede daha sonra Mitanni, Urartu, Asur, Med, Pers ve Roma uygarlıkları kurulmuştur. Bu yöre ortaçağ sonlarına kadar Mezopotamya, Suriye ve Anadolu arasında, ticaret yollarının geç­tiği önemli bir merkez olmuştur. Bölgede İÖ 69 - İS 72 yılları arasında egemen olan Kommagene Krallığı, batı ve doğu kültürleri­nin iç içe geçtiği bir uygarlıktı.
Kommagene
Krallığı'nın dinsel merkezi olan Nemrut Da-ğı'ndaki kalıntılarda bu özellik görülür. Böl­gede Roma döneminden kalan yapılar arasın­da ünlü Cendere Köprüsü günümüze kadar ulaşabilmiştir.
Arap ve Bizans devletleri arasında sınır kenti olan Adıyaman bölgesini, Malazgirt Savaşı'nı izleyen yıllarda Selçuklular ele ge­çirdi. Haçlı Seferleri sonrasında Artuklular, Eyyubiler ve Dulkadiroğulları'nın etkisine giren bölge, 1517'de, Yavuz Sultan Selim'in Mısır seferi sırasında Osmanlı Devleti'ne bağ­landı. Bugünkü Adıyaman ili 1954'te oluştu­ruldu.
Ekonomi
Nüfusun yüzde 88'inin geçim kaynağı tarımsal üretim ve hayvancılıktır. Buğday, arpa, pirinç gibi tahıllar, tütün, pamuk, şekerpancarı gibi sanayi bitkileri, nohut, kırmızı mercimek gibi baklagiller yetiştirilir. Üzüm, elma, armut, incir gibi meyveler ve antepfıstığı ilin başlıca ürünleridir. Besni ilçesinde 25 çeşit üzüm yetiştirilir ve bu üzümlerden yurt çapında tanınan güzel kokulu pekmezler yapılır. Göl-başı'nda üretilen şekerpancarı da Malatya Şeker Fabrikası'nda işlenir.
İlin en önemli sanayi kuruluşu çimento fabrikasıdır. Bunun yanı sıra Sümerbank'ın pamuklu dokuma, Türkiye Süt Endüstrisi Kurumu'nun peynir ve tereyağı fabrikaları, Türkiye Et ve Balık Kurumu'nun soğuk hava depoları vardır.
Adıyaman'da petrol, krom ve bakır maden­leri bulunur. 1958'den bu yana il merkezi yakınındaki Toybelen'de petrol çıkarılmakta­dır. Türkiye Petrolleri'nin 38 petrol kuyusun­dan günde ortalama 1.500 varil petrol elde edilir. 1988'de Adıyaman kenti yakınlarında açılan bir kuyudan da petrol çıkmıştır.
Toplum ve Kültür
Tarihöncesinden bu yana çeşitli uygarlıkların yerleşim yeri olan Adıyaman bölgesi zengin bir kültür birikimine sahiptir. Adıyaman, Selçuklular zamanında Anadolu'ya gelen Türkmen topluluklarının yerleştiği bölgeler­den biridir. Hayvancılıkla geçinen aşiretler yaz mevsiminde sürüleriyle birlikte yaylalara çıkarak, keçi kılından dokunmuş, sıcağı ve soğuğu geçirmeyen "karaçadır"larda yaşarlar. Adıyaman'ın özellikle kırsal yörelerinde şal­var ve başa takılan poşu erkek giyiminin özelliğidir. Kadınlar ise gümüş takılarla süslü başlık giyerler. Yörenin, sevda konularını işleyen uzun havaları ünlüdür.
Adıyaman ilinde, halıcılık ve bakırcılık başta olmak üzere çeşitli el sanatları gelişmiş­tir. El tezgâhlarında yünden dokudukları rengârenk halı ve kilimlerde genellikle kendi yaptıkları kökboyaları kullanırlar. Türkmen­ler arasında göçebe yaşantısı için gerekli araç ve gereçlerin yapımına yönelik ağaç oymacılı­ğı da önemli el sanatlarındandır. Yörenin dantel ve oyaları, atkı, poşu, eldiven, çorap gibi el örgüsü giysileri ünlüdür.
İl Merkezi: Adıyaman
Adıyaman kenti, kuzeydeki dağların etekle­rinden sonra başlayan düzlüklerde kuruludur. Emeviler zamanında, 8. yüzyılda kurulan kente, Emevi komutanı Mansur İbn Cavana tarafından bir kale yaptırılmıştır. Bizans saldı­rılarına karşı yapılan bu üç kapılı kale daha sonra Abbasi Halifesi Harun Reşid dönemin­de onarılmışsa da bugün yıkıntı halindedir.
Kente 5 km uzaklıktaki Pirin köyü mağara­ları eski Perre uygarlığından kalmadır. Bu mağaralar Roma döneminde mezar olarak kullanılmıştır. 1982'de açılan Adıyaman Mü-zesi'nde kazı buluntuları, Roma ve Selçuklu paraları, süs eşyaları sergilenmektedir.
Kentin nüfusu 71.644'tür (1985).
Temel Britannica
Güneydoğu Anadolu Bölgesi'nin Orta Fırat bölümünde yer alan Adıya­man ilinin toprakları kuzeyde Doğu Anadolu'ya, batıda Akdeniz Bölgesi'ne kadar uzanır.
Adıyaman kenti hem ilin, hem de Güneydoğu Anadolu'nun küçük bir ticaret merkezidir.Doğusunda ve güneyinde akan Fırat Irmağı, ilin Diyarbakır ve Urfa illeriyle sınırını çizer. Geçilmesi güç, savunulması kolay olduğu için tarih boyunca yerleşme yeri olarak seçilen Adıyaman, üzümü, nitelikli tütünü ve Nem­rut Dağı'ndaki dev tanrı başı heykelleriyle ünlüdür.
ADIYAMAN İLİNE İLİŞKİN BİLGİLER
YÜZÖLÇÜMÜ: 7.614 km2. NÜFUS: 430.728 (1985). İL TRAFİK NO: 02.
İLÇELER: Adıyaman (merkez), Besni, Çelikhan, Gerger, Gölbaşı, Kâhta, Samsat.
İLGİ ÇEKİCİ YERLER : Adıyaman, Kâhta ve Besni kaleleri; Adıyaman Müzesi; Cendere Köprüsü; Nem­rut Dağı kalıntıları; Karakuş Tepesi; Pirin (Perre) ve Gümüşkaya mağaraları; Gölbaşı Gölleri.
Doğal Yapı
Toroslar'ın güneydoğu uzantıları içinde yer alan il toprakları genel olarak dağlık ve yaylalıktır. Güneydeki tarım yapılabilir düz­lüklerin yükseltisi 600 metre iken kuzeydeki dağların yükseltisi 2.551 metreye ulaşır.
Malatya Dağlan adını alan Güneydoğu To­roslar'ın batı uzantıları ilin kuzeyini kaplar. Kuzeye gidildikçe yüksekliği artan Malat­ya Dağlan'nın birçok tepesi 2.000 metreyi aşar. Akdağ, 2.551 metreye ulaşan doruğuyla bu dağlann en yüksek noktasıdır. 2.150 metre yükseklikteki Nemrut Dağı , Kommagene Krallığı'nın tapınak kalıntıları olan, taştan yapılmış çok sayıdaki tanrı başla­rıyla yerli ve yabancı turistlerin ilgi odağıdır. Nemrut Dağı'nın doruğundan bakıldığında yalnız Adıyaman değil Urfa ve Diyarbakır toprakları da görülebilir. Bu dağların etekle­rindeki çayırlıklar hayvan otlatmaya elveriş­lidir.
İl topraklarının yaklaşık üçte birini oluştu­ran güney bölümü, yükseltisi 600 ile 1.000 metre arasında değişen engebeli bir yapıda­dır. Adıyaman ilinin başlıca yerleşmeleri bu kesimde yoğunlaşmıştır. İl topraklarının an­cak yüzde onunu kaplayan ovaların en önem­lileri, toplam 815 km2Tik bir alana yayılan Kâhta ve Adıyaman ovalarıdır.
İlin en önemli akarsuyu olan Fırat, Malatya Dağları'nın güney yamaçlarından doğan bü­tün akarsuları toplayarak ormanlarla kaplı derin boğazlar içinde akar. Fırat Irmağı üze­rinde yapılmakta olan Atatürk Barajı tamam­landığında ülkenin en büyük barajı olacaktır. Oluşacak baraj gölünün yatağı«Adıyaman kentinin 5 km yakınına kadar uzanacağı ve birçok yerleşim yeri baraj gölünün suları altında kalacağı için yeni yerleşmeler kurul­maktadır.
Batıdaki Gölbaşı Gölleri'nden doğan ve Kahramanmaraş topraklarına geçerek Cey­han'a karışan Aksu dışındaki bütün akarsular Fırat'a akar. Göksu, Kalburcu Çayı, Kâhta Çayı ve Ziyaret Çayı Fırat'a katılan önemli akarsulardır.
Adıyaman ilinin sınırları içinde dört küçük göl vardır. Gölbaşı Gölleri adıyla anılan Göl­başı, Azaplı ve İnekli adındaki üç göl Toroslar üzerinde oluşmuş kaya gölleridir. Yağışlı aylarda taşarak birleşen bu göllerde bol balık bulunur. Kâhta Çayı'nın çıktığı Abdülharap Gölü ise ulaşılması güç dağlık bir bölgededir ve ormanlarla çevrilidir.
Adıyaman ilinde genel olarak bütün Gü­neydoğu Anadolu'da egemen olan bozkır iklimi görülür. Bununla birlikte, yüzey biçim­lerinde görülen iki ayn bölge özelliği iklime de yansımıştır. Kuzeydeki dağlık topraklarda kışlar soğuk ve çok karlı, yazlar serindir. Gece ile gündüz arasında büyük sıcaklık farkları vardır. En çok kar alan yer ilin kuzeydoğu bölümüdür. Dağlık bölgenin alça­larak sona erdiği güneydeki yaylalarda kışlar ılık, yazlar sıcak ve kurak geçer. Gölbaşı'nın küçük bir bölümünde Akdeniz iklimine rast­lanır. Yıllık ortalama yağışın 835 mm olduğu Adıyaman'da en çok yağış ocak, en az yağış ağustos aylarında düşer.
Ormanlar il topraklarının yüzde 17'sini kaplar. Dağlık yörelerde meşelik ve fundalık olan orman alanlarında fundalıklar daha geniş yer tutar. Otlakların bulunduğu yaylalar hayvancılığı ilin başlıca geçim kaynağı duru­muna getirmiştir.
Adıyaman ili av hayvanları yönünden ol­dukça zengindir. Su boylarında ve göl kıyıla­rında keklik, yabanördeği ve yabankazı görü­lür. Gölbaşı çevresinde ve yükseklerde de yabandomuzu oldukça boldur.
Tarih
Adıyaman Anadolu'nun en eski yerleşme yerlerinden biridir. İlde yapılan çeşitli kazılar­da İÖ 3000 yıllarına uzanan kalıntılar bulun­muştur. Tarihöncesi insanların toplu halde yaşadıkları büyük mağaralarda, o çağlardan kalma sütunlara, balkonlara, bölmelere ve su kuyularına rastlanır. Adıyaman'a ilişkin yazılı belgeler Hititler'le başlar. İÖ 1650-1340 yılla­rı arasında Hititler'in egemen olduğu bölgede daha sonra Mitanni, Urartu, Asur, Med, Pers ve Roma uygarlıkları kurulmuştur. Bu yöre ortaçağ sonlarına kadar Mezopotamya, Suriye ve Anadolu arasında, ticaret yollarının geç­tiği önemli bir merkez olmuştur. Bölgede İÖ 69 - İS 72 yılları arasında egemen olan Kommagene Krallığı, batı ve doğu kültürleri­nin iç içe geçtiği bir uygarlıktı.
Kommagene
Krallığı'nın dinsel merkezi olan Nemrut Da-ğı'ndaki kalıntılarda bu özellik görülür. Böl­gede Roma döneminden kalan yapılar arasın­da ünlü Cendere Köprüsü günümüze kadar ulaşabilmiştir.
Arap ve Bizans devletleri arasında sınır kenti olan Adıyaman bölgesini, Malazgirt Savaşı'nı izleyen yıllarda Selçuklular ele ge­çirdi. Haçlı Seferleri sonrasında Artuklular, Eyyubiler ve Dulkadiroğulları'nın etkisine giren bölge, 1517'de, Yavuz Sultan Selim'in Mısır seferi sırasında Osmanlı Devleti'ne bağ­landı. Bugünkü Adıyaman ili 1954'te oluştu­ruldu.
Ekonomi
Nüfusun yüzde 88'inin geçim kaynağı tarımsal üretim ve hayvancılıktır. Buğday, arpa, pirinç gibi tahıllar, tütün, pamuk, şekerpancarı gibi sanayi bitkileri, nohut, kırmızı mercimek gibi baklagiller yetiştirilir. Üzüm, elma, armut, incir gibi meyveler ve antepfıstığı ilin başlıca ürünleridir. Besni ilçesinde 25 çeşit üzüm yetiştirilir ve bu üzümlerden yurt çapında tanınan güzel kokulu pekmezler yapılır. Göl-başı'nda üretilen şekerpancarı da Malatya Şeker Fabrikası'nda işlenir.
İlin en önemli sanayi kuruluşu çimento fabrikasıdır. Bunun yanı sıra Sümerbank'ın pamuklu dokuma, Türkiye Süt Endüstrisi Kurumu'nun peynir ve tereyağı fabrikaları, Türkiye Et ve Balık Kurumu'nun soğuk hava depoları vardır.
Adıyaman'da petrol, krom ve bakır maden­leri bulunur. 1958'den bu yana il merkezi yakınındaki Toybelen'de petrol çıkarılmakta­dır. Türkiye Petrolleri'nin 38 petrol kuyusun­dan günde ortalama 1.500 varil petrol elde edilir. 1988'de Adıyaman kenti yakınlarında açılan bir kuyudan da petrol çıkmıştır.
Toplum ve Kültür
Tarihöncesinden bu yana çeşitli uygarlıkların yerleşim yeri olan Adıyaman bölgesi zengin bir kültür birikimine sahiptir. Adıyaman, Selçuklular zamanında Anadolu'ya gelen Türkmen topluluklarının yerleştiği bölgeler­den biridir. Hayvancılıkla geçinen aşiretler yaz mevsiminde sürüleriyle birlikte yaylalara çıkarak, keçi kılından dokunmuş, sıcağı ve soğuğu geçirmeyen "karaçadır"larda yaşarlar. Adıyaman'ın özellikle kırsal yörelerinde şal­var ve başa takılan poşu erkek giyiminin özelliğidir. Kadınlar ise gümüş takılarla süslü başlık giyerler. Yörenin, sevda konularını işleyen uzun havaları ünlüdür.
Adıyaman ilinde, halıcılık ve bakırcılık başta olmak üzere çeşitli el sanatları gelişmiş­tir. El tezgâhlarında yünden dokudukları rengârenk halı ve kilimlerde genellikle kendi yaptıkları kökboyaları kullanırlar. Türkmen­ler arasında göçebe yaşantısı için gerekli araç ve gereçlerin yapımına yönelik ağaç oymacılı­ğı da önemli el sanatlarındandır. Yörenin dantel ve oyaları, atkı, poşu, eldiven, çorap gibi el örgüsü giysileri ünlüdür.
İl Merkezi: Adıyaman
Adıyaman kenti, kuzeydeki dağların etekle­rinden sonra başlayan düzlüklerde kuruludur. Emeviler zamanında, 8. yüzyılda kurulan kente, Emevi komutanı Mansur İbn Cavana tarafından bir kale yaptırılmıştır. Bizans saldı­rılarına karşı yapılan bu üç kapılı kale daha sonra Abbasi Halifesi Harun Reşid dönemin­de onarılmışsa da bugün yıkıntı halindedir.
Kente 5 km uzaklıktaki Pirin köyü mağara­ları eski Perre uygarlığından kalmadır. Bu mağaralar Roma döneminde mezar olarak kullanılmıştır. 1982'de açılan Adıyaman Mü-zesi'nde kazı buluntuları, Roma ve Selçuklu paraları, süs eşyaları sergilenmektedir.
Kentin nüfusu 71.644'tür (1985).